• haci ali adli bir osmanli kovboyunun amerikalilar tarafindan soylenis bicimi.

    1850'li yillarda amerikan ordusu guneybati bolgelerindeki col iklimi sartlarinda tasimacilikta kullanilmak uzere develerden yararlanmaya karar verir. misir ve turkiye'den 75 kadar deve ithal edilir. develeri gutmek icin de amerikan donanmasi istanbul'dan birkac isci getirir. ancak gelenlerin cogu amerika'ya kapagi atmak icin belese yolculuk etmek isteyen osmanli rumlaridir ve amerika'ya ayak bastiktan sonra kayiplara karisirlar. deve cobanlarindan iki musluman turk ise teksas'in ucsuz bozkirlarini gorunce vatan ozlemi agir basar* ve alti ay calistiktan sonra turkiye'ye geri donerler. iki deve guducusu, haci ali ve yorgo karalambo develerin basinda kalir.

    develerin bir kismini bu ikili kaliforniya'ya kadar getirir. yuk, posta vb islerde denenirler. sonunda amerikan ordusu develeri kullanmaktan vazgecer. arazi sartlari develer icin pek de uygun degildir ve katirlara karsi dezavantajlari vardir. yiyecek temini zordur. atlari urkutmeleri problem yaratir. 1862'de amerikan ordusu develeri harac mezat satmaya baslar. haci ali ve yorgo'nun ordudaki gorevleri sona erer, kendi baslarinin carelerine bakarlar. daha cok develerin yeni sahipleri icin bakicilik vs. yaparlar. 1870'lerin sonlarina gelindiginde ise develerin sayisi iyice azalmistir, arizona'da son birkac deve kalmistir.

    yorgo karalambo los angeles'ta kalir ve seyislik yapar. viski duskunlugu yuzunden basi sikca derde girer. 1867 yilinda amerikan vatandasi olup george allen adini alir. 1913 yilinda kaliforniya'da vefat eder.

    haci ali bir sure los angeles limani (bkz: san pedro) ile sehir arasinda deve ile tasimacilik isi yapar. madencilikle ugrasir* ancak tutunamaz, arizona'ya yerlesir. 1880 yilinda amerikan vatandasligina gecer. tucson'lu gertrudis serna ile evlenir ve iki cocugu olur. sonra ailesini terkedip quartzite kasabasina yerlesir. 1902 yilinda fakirlik icinde hayata veda eder.

    1856'da gelen osmanlilardan ilyas calles adli bir baska rum ise kisa bir sure deve cobanligi yaptiktan sonra meksika'ya, sonora colune yerlesir. oglu plutarco elias calles 1877'de dogar, 1924 yilinda meksika cumhurbaskani olur.

    i-10 otoyolu uzerinde california'dan arizona'ya gectikten yaklasik 30 mil sonra quartzite'da otobandan ciktiginizda isaretler sizi haci ali'nin piramit seklindeki turbesine goturur. 150 yil oncesinin bu maceraci osmanli kovboyu ziyaretinizden memnun olacaktir.
  • bu konuda kaynak internette bile oldukca fazlalasti son yillarda, ama bir okuma odevi vermek gerekirse su link ve devamindaki ikinci ve ucuncu kisimlari iyi bir baslangic olur:

    http://www.trivia-library.com/…mel-corps-part-1.htm

    yillar once arizona'da ikamet ediyor iken sikca los angeles'a gidip gelirdim. allahin colunde ne yapacagim, los angeles omurluk bir yer, haliyle yilda birkac defa haftasonlari, tatillerde oradayim. quartzite kasabasi tam orta noktada bir ... "bosluk".. hakikaten iki benzin istasyonu ve bir mcdonalds'dan olusan zavalli bir yer. orada yasayan elli altmis kisi ev insa etmeye bile usenmisler, trailer'larda otururlar.

    birgun benzin almaya durdum, sene 991 olsa gerek. benzinciden cikarken "hi jolly'nin anitina 200 foot" tabelasini gormem ile basladi hersey. ufak bir piramit, tepesinde deve plaketi ve ufak bir aciklama hi jolly ve deve taburu uzerine.

    http://www.scvhistory.com/…cvhistory/hijolly-ap.htm

    birkac arkadasa bahsettim, birgun bir faks geldi. haci ali ve esi gertrudis serna'nin birlikte cektirdikleri bir fotografi bulmus bir arkadas taa new mexico'da santa fe halk kutuphanesinde.

    kimdir bu haci, nereden gelir nereye gider? herseyden once bu adam osmanli kokenli oldugu kesin. ama o zaman arizona ve new mexico'da rastladigim kaynaklar yunanli, arap, suriyeli diye yaziyordu. sonucta uzayli bile olsa bir insandir, ama bir taraftan da gercekler vardir. haci lakapli bir yunanli olmaz. osmanli etnografyasini da aslinda pek bilmeyiz, turkiye'de tarih kitaplarinda sozu edilmez. ciddi arastirma gerektirir. ama izmirli bir muslumanin suriyeli degil de turk olma olasiligi kanimca daha yuksektir. oysa son birkac yildir haci ali'nin amerika'ya ilk gelen araplardan biri oldugu birkac farkli sitede yazar. ne kadar gercekci oldugunu tahmin etmek icin birakin o donemin, bugunun amerikalisin zihniyeti bile bir ipucu verebilir:

    "hmmm deve.. deve arap colunden gelir. hmmmm bira.. arap colunde araplar yasar.. hmmm haci ali arap."

    oyle ya da boyle, arap veya turk, amerikan tarihinin osmanli tarihi ile kesistigi cok renkli bir olaydan sozediyoruz. hele
    ilk verdigim linkin son kisminda nakledilen bir olay cok sey soyluyor bu eleman hakkinda: haci ali alman kokenli vatandaslarin piknigine davet edilmedigi icin cok kizmistir. iki deve tarafindan cekilen bir arabayla gider ve piknikteki insanlarin uzerine surerek ortaligi dagitir.

    haci ali ve cumle amerikada ulkesinden uzak yasayarak kimsesiz bir sekilde olen soydaslarimiza, turku, ermenisi, rumu, kurdu, arabiyla anadolu insanlarimiza allah rahmet eylesin, topraklarini bol eylesin.
  • red kit, silahşörler silahşörü isimli maceranın içerisinde yer alan "devenin hazinesi" isimli kısa öyküde karşımıza çıkar. çölde namaz kılmaktayken red kit kendisini görür, olaylar gelişir. gerçeğin aksine, maden taşımacılığıyla köşeyi döner, döndürür red kit öyküsünde.
  • hacı ali a.b.d.'nin güney batısındaki çöllerde kullanılmak üzere getirtilen develerin seyisi ve en önde giden devenin sürücüsüdür. kendisi amerikan deve taburu'nda görev almıştır. amerikan iç savaşı'ndan sonra amerikan deve kolordusu dağıtılınca kendisi amerika'dan ayrılmamıştır. denir ki bu hacı ali bir gün "ben bu çölü aşarım" demiş. amerikalılar da "aşamazsın" demişler. hacı ali "aşarım" demiş. amerikalılar "aşamazsın" demişler. hacı ali çölü deveyle aşmaya kalkmış. aşamamış. kendisini hatırlayan amerikalılarda aralarında yaşayan bu çılgın osmanlı'nın anısına quartzsite kasabasında anıt dikmişler.
  • hacı ali: 19. yy. 2. yarısında abd'ye gitmiş ve sonra da oraya yerleşmiş türk deve eğiticisi.

    ülkedeki çöllerde veya sıcak iklim ortamlarında develerden istifade etmek isteyen abd yönetimi, deve almaya karar verir ve bu iş için görevlendirilen bir subay osmanlı topraklarına gelir. mısır ve izmir'e uğrayan subay, yerli rumlarla temasa geçer ve gelişmeler sonunda bu konuda hacı ali isimli bir türk ile de görüşülür. hacı ali, kendisini de amerika'ya götürmeleri şartıyla yardımcı olmayı kabul eder ve develer tedarik edilir. verilen söz, hemen olmasa da, tutulur ve hacı ali alınan develere bakmak ve gütmek için abd'ye gider. bir süre düşünüldüğü gibi kullanılan develer sonradan hastalık, çöle kaçma vs sebeplerle azalır ve en sonunda hacı ali'nin görevi biter. ama kendisi geri dönmez ve orada evlenir, hayatının sonuna kadar da orada yaşar. öldüğünde abd'de defnedilir. anısına üzerinde bir deve figürü de olan küçük bir anıt mezar yapılır. kaynaklarda olan fotoğraflarında (oranın kıyafetlerini giymiş olarak) meksikalıyı andıran bir görünümü vardır.

    tarihimizin abd ile yolunun kesiştiği noktalarda yer almış ilginç ve popüler figürlerden biridir. hatta red kit'in bir macerasında da kendisine yer verilmiş ve deve görünce atı da kendisi de pek şaşıran red kit ile tanışmış ve dostane bir macera yaşamıştır.
  • ilginç bir hikaye. hakkında şöyle bir yazı ve bazı fotograflar mevcut.

    https://onedio.com/…ali-nasil-hi-jolly-oldu--606703

    (bkz: tarih /@lonelycowboy)
  • (bkz: haceli)
    (bkz: hacı ali)
hesabın var mı? giriş yap