*

  • 1 kasım 1755 9.40 am de yaşanan, lisbonda 60000 kisinin olmesine yolaçan, tsunami yaratan deprem. tsunamilerin etkisinin korkunçluğu hala dilden dile dolaşır.
    (bkz: oeh)
    (bkz: ansiklopedi karistiran sozlukcu)
  • voltaire'in candide adlı eserinde adı geçer.
  • öyle bir depremdir ki; yüzde seksenbeşi yıkılan kentin yeniden yapılandırılmasında yaşadıklarından ders almasını bilen duyarlı yöneticiler ve halk sayesinde dört kattan fazla yapı yapılmasına izin verilmemiştir.
    avrupalılar yüzlerce yıl önce olan depremden ders almasını bilmişken biz değil 17 ağustos 1999'dakini, 23 ekim 2011 van depremini bile unuttuk gittik.
    istanbul'u gökdelenlerle doldurup anadoluyu da allaha emanet ettik.
  • insanlara "ulan bu depremler niye oluyor" diye sorgulatan deprem. öncesinde depremlerin tanrı tarafından o bölgedeki insanları cezalandırmak için yapıldığı fikrine sahipti insanlar. fakat lizbon gibi gayet dindar bir şehirde böyle güçlü bir deprem meydana gelince insanlar şaşırdı haliyle. "lan daha ne yapalım bizden dindarı mı var ?" diye işkillenen insanlar depremin doğal bir nedenden dolayı olabileceğini fark ederek bu konuyu araştırmaya başlarlar. yani aslında eminim ki tam olarak böyle değildir ama ana hatları budur olayın. bu yönüyle"7.4 yetmedi mi ?" diyen insanlara da ders olması gerekiyor. adam kaç yüz sene önce fark etmiş dostum görüyor musun. darısı başımıza.
  • depremin, dönemin en katolik ve hatta katolikliğini sömürgecilik yoluyla dünyaya yayan ülkelerinden birinde olması, üstüne üstlük dini bir günde gerçekleşmiş olması *, yetmiyormuş gibi onlarca kiliseyi yıkması, dönemin entelektüellerine bir "acaba?" dedirtmiştir. sismolojinin temellerinin atılmasını sağlamıştır. hatta kant'ın bir teorisi varmış: depremler, sıcak gazla dolu dev yeraltı mağaralarının hareketi yüzünden oluyor diye. depremi doğal yollarla açıklamaya o zaman başlamışlar yani.
  • avrupa'nın düşünce yapısını derinden etkilemiştir.
    dönemin avrupası'nın en büyük birkaç kentinden biridir lizbon ve bu depremin sonrasında bu özelliğini yitimiştir.
    keza portekiz'in bu kadar denizciyle dünyanın her yerine kürek sallamasına rağmen geniş topraklara sahip olamamasının bir numaralı sebebidir.
    18. yüzyılın yeryüzüne ani bir şekilde indirilen krallığı sarsılmış ve mutluluğun bu dünyada olduğu söylemi bu depremle beraber bir süreliğine kan kaybetmiştir.
  • candide adlı kitabında voltaire:
    - "örneğin engizisyon cezaları ile alay ederken, gerçek bir olaydan yola çıkarak, lizbon depreminden sonra depremi önlemek için tek çareyi insanları asmakta/yakmakta bulan zihniyete çatar."
  • ispanya, portekiz ve fas'ı yerler bir eden doğa olayı. 50 bin ile 100 bin arasında kişinin öldüğü düşünülüyor. voltaire bu depremle ilgili "poeme sur le desastre de lisbonne" şiirini yazmış. bu deprem, fazlasıyla katoliğin yaşadığı lizbon'da, dini bir bayramın yaşandığı gün gerçekleşmiş. portekizli ilahiyatçılar tanrısal öfkenin nedenini araştırmak için kurul bile toplamışlar.
  • ardından çıkan büyük yangın ve tsunami ile birlikte başkent lizbonu neredeyse tamamen yok eden depremdir. 30 ila 100 bin arasında yaşattığı zayiatla avrupa tarihinin en büyük “doğal” felaketlerinden olan lizbon depremi, richter ölçeğine göre 8.5-9 arası bir şiddete ulaştı ve lizbonun yaklaşık olarak 200 kilometre güneydoğusundaki fay hattında cereyan etti.

    depremin avrupada ve ekseriyetle portekizde siyaset, kültür ve bilim üstüne önemli etkileri olmuştur; özellikle yakın tarihlerde istanbulda gerçekleşen depremlerle denk gelmesi de bilimsel açıdan açıklanabilen, ancak siyasi açıdan garipsenebilir bir tesadüftür. iki olayın sonuçları aleni bir şekilde iki imparatorluğu da siyasi açıdan yaralamıştır, ticari açıdan da ciddi güç kaybına sebebiyet vermiştir.

    portekiz açısından değerlendirecek olursak, azizler yortusu* yıldönümüne denk gelen bu deprem portekiz içindeki siyasi gerginliği yükseltmiş ve ülkenin sömürgeleri üstüne olan gayretlerini baltalamıştır. portekiz sömürge imparatorluğu bu sarsıntıdan sonra sömürgeleri üzerinde etkisini yitirmeye başlamış, hindistan limanlarıyla hint okyanusu ticaretini ingilizlere kaptırmış, dağılma sürecine girmiştir.
hesabın var mı? giriş yap