• simdi hala 4. boyutun zaman olup olmadigi tartisiladursun (bazi bilimadamlari bu konuda cok netlerken baazilari o kadar da kesin konusamayiz diyorlar), ben bir adim geri gidiyorum.

    yani eger 2 boyutlu olsaydik ve bir sekilde her seyin tamamen 2 boyutlu oldugu (ya da oyle algiladigimiz) evrende;
    tamamen 2. boyuttaki elemanlari kullanarak 3. bir boyutu nasil ispatlardik?
    ya da nasil fikir edinirdik?

    eger bunun cevabini verebilirsek, ve derinlige dair hicbir ama hicbir ipucu dahi kullanmadan 3. boyut hakkinda tahminler yapabilirsek, benzer araclari kullanarak 4. boyut hakkinda da bir fikir sahibi olabiliriz.

    --------------------
    bu sorunun en basit cevabi sudur;
    1. boyuttayken; noktalari yanyana koymaya baslarsan 2 boyutlu bir sey elde edersin;
    2. boyutta elde ettigin duzlemleri yanyana koyarsan o zaman 3. boyutu elde etmis olursun.
    3. boyuttaki hacimlerin bir andaki kopyalarini yanyana koyarsan da 4. boyutu yani zamani elde etmis olursun.
    denir.

    yalniz burada bazi sorunlar var.
    mesela dusun ki hepimiz 1. boyuttayiz; hepimiz bir noktanin icine sigmis ensiz boysuz capsiz adamlariz. o zaman mumkun degil kimsenin aklina bizi yanyana koyun da dogru olalim, duzlem olalim demek gelmezdi.
    cunku herseyin sadece bir noktaya sigdigi bir evrende, 2. boyuta dair hicbir ipucumuz yok.
    belki o zaman 2. boyut zamandir derdik. butun bu duzlemler birbirine dik oldugundan aslinda yanlis da olmazdi. ama ya simdiki 3. boyutlu halimizde de ayni seyi yapip 4. boyut zmandir yea diyorsak?
    sorarim sana sevgili suser, butun string teori yalan olmaz mi o zaman?

    iste beni yiyip bitiren soru da bu.
    ustelik zamani bir boyut olarak kabul etmenin baska sorunlari da var.
    neden?
    cunku zaman tek yonlu.
    ben mesela bir duzlem uzerinde istedigim yone gidebilirken, zaman icin bunu soyleyemiyorum. hatta einstein bunun mumkun dahi olmadigini soyluyor.
    iste burada da bazi bilim adamlari bu 2 sebep ve daha niceleri yuzunden zaman aslinda bir boyut olmayabilir diyorlar.

    disarida hic hayal bile edemedigim bir 4. boyut var; biliyorum, orada.
    ama hic tek bir ipucu bile olmayan bir sey hakkinda dusunmek o kadar zor ki, ve de o kadar eglenceli ki.
    saatlerce dusunup okyanuslar icinde kaybolabilirsin.

    ama madem oyle, bildigimiz yerden baslayalim.
    diyelim ki hepimiz 2 boyutluyuz.
    nasil bir dusunce tarziyla acaba 3. boyutu bulabilirdik, ya da bulmak zorunda degiliz, nasil hakkinda fikir yurutebilirdik?

    sonsuz bir kazan gibi icine dusunce bir daha kolay kolay cikilamayan bir soru.

    edit: başlık biraz şey olmuş, moderasyon düzeltirse...

    edit2: carl sagan'ın o videosunu biliyordum. 4. boyutun 3. boyuta etkisini anlatmış ama hala 4. boyutu hayal edemiyoruz. o da edemeyiz çünkü öyle bir şey yok diyo bizim için. işte benim sorum, böyle bir şey tanımlı olmasa bile bir şekilde anlayabilir miyiz acaba idi. yani öyle bir tanım yapacağız ki artık onu hayal edebiliyor olacağız
  • (bkz: flatland)
  • (bkz: interstellar)
  • hani alt boyuttaki ust boyutu goremiyodu
  • anlasilmasi malesef mumkun degildir. fakat tezahurler araciligiyla aslinda orada olduklarini ongorebiliriz. zaman kavrami da aslinda 4. boyutun bizim boyutumuza olan etkisi yada bir nevi tezahurudur. 2 boyutlu bir uzayda 3. boyutun tezahurunun nasil olabilecegi konusunda ise hicbir fikrim yok. zira hic 2 boyutlu olmadim.

    kara delige gerilebilirse...

    (bkz: ah o gemide bizde olsayik)
  • anlasilmasi mumkundur. bilim adamlari fiziksel 4. boyutun oldugunu kesfetmisler:
    https://gizmodo.com/…al-dimension-effect-1821739488
    https://www.express.co.uk/…kthrough-quantum-physics

    kisacasi eger ekstra bir boyut varsa o yani basimizdadir ve etkilerini hissedebiliriz.

    sonucta 3 boyutlu uzay sonsuz sayida 2 boyutlu uzayin birlesmesinden olusuyor. mesela sadece 2 boyutlu bir duzlemde yasiyor olsaydik bile, yani basimizdaki duzlemde sicaklik artinca hissediyor olmamis lazimdi. cunku biliyoruz ki sicaklik 3 boyutta birden yayilir. ayni sekilde, 4 boyut varsa, gozle goremesek bile anlasilabilecek bazi etkileri olabiliyor.

    cok mesaj geldi hadi 2 ornek vereyim:
    bunun anlamanin en kolay yollarindan birisi ise, sebebi kesinlikle orada bulunmayan bir seyin olmasi. mesela kis gunu 2 boyutlu bir duzlemdesiniz ve hava -20 derece. bombos bir odadasiniz (2 boyutlu bir oda). odanin rastgele bir kosesinden isi geliyor. odanin bos oldugunu kesin olarak biliyorsunuz ama isinin kaynagini bulamiyorsunuz. megerse odaya soba kurmuslar ama sizinle ayni duzlemde olmadigi icin anlamaniz mumkun degil.

    sonra mesela diyelim ki odanin icinde bir bisiklet var. ama 2 boyutlu oldugunuz icin sadece lastiklerin bir kismi size gorunuyor. siz lastikleri itip oynatiyorsunuz ama o da ne, oteki lastik de oynuyor. hem de esit derecede. ve aralarinda 2 duzlemle kesinlikle aciklayamayacaginiz bir baglanti var.

    (bkz: yazar boylece rahatladi)

    ayrica uzerine oyun da yapilmistir: (bkz: #73341264)
  • cevabının carl sagan'ın cosmos'unda verildiği soru.

    https://www.youtube.com/watch?v=unurelczgc0
  • (bkz: böyle)
hesabın var mı? giriş yap