• çağdaş matematik felsefesinin platoncu (bkz: aritmetiğin temelleri) damarının sembol ismi frege'nin, bir nesne ve o nesneye işaret eden sözcüğün anlamı arasındaki farka işaret ettiği ünlü makalesidir. frege, adlar ve bu adların işaret ettiği nesneler arasında birden fazla şekilde ilişki kurulabileceğini ve adların nesneleri temsil tarzının (mode of presentation) bu adların 'anlam'larını belirlediğini söyler. frege'nin bu işi yapmaktaki temel kaygısı, döneminin ünlü mantıkçısı john stuart mill'in bir özel adın, temsil ettiği nesnenin ötesinde hiç bir anlamı olamayacağı yönündeki iddiasını reddetmektir. frege durumu örneklendirmek için, meşhur 'sabah yıldızı'-'akşam yıldızı' örneğini verir. bu her iki ad da, farklı birer temsil tarzı kullanarak aynı nesneye (venüs gezegeni) işaret etmektedirler. o halde sabah yıldızı=akşam yıldızı demek doğrudur; ancak bu önermenin totolojiden (sabah yıldızı=sabah yıldızı) bir farkı vardır; zira bu iki adın anlamları birbirinde farklıdır. 'anlam' sorununu ontolojik bir problem olarak belirlemesi, makaleyi, analitik felsefenin temel metinleri arasında anmamıza yol açarken frege'yi de analitik felsefenin babası olarak anmamıza yol açar. frege'nin anlam sorunsalı açısından takındığı bu tavrın etkisinin izlerini, wittgenstein'ın 'tractatus logico philosophicus'unda ve 'tractatus' dolayımıyla mantıkçı pozitivisltlerin 'anlam' tanımlarında sürmek mümkündür.
    bu arada makale 'felsefe tartışmaları'nın eski bir sayısında şule elkatip tarafından türkçeye çevrildi (tarih ve sayıya ulaşırsam edit edeceğim). ingilizceye 'on sense and reference' olarak çevrilen metin, türkçeye 'anlam ve yönletim üzerine' olarak çevrildi. 'yönletim' kavramsal hafızamızda pek bir karşılık bulmadığı için bu tercih konuyla ilgilenenler tarafından her fırsatta tartışılmakta. ancak şunu da söylemeden edemeyeceğim, derginin aynı sayısında memleketin en önemli felsefecilerinden arda denkel'in neden metinde işaret edilmek istenen şeyin 'yönletim' kavramıyla karşılanması gerektiğine dair bir makalesi de var.
  • olguları ve nesneleri, dünyayı ve düşünceleri anlamada dilin merkeze alınmaya başlanmasının nirengi noktası olan dilsel dönemeç (linguistic turn) için başlangıç noktası sayılan ludwig wittgenstein'in tractatus logico-philosophicus'undan otuz yıl önce yazılmış ve kimi felsefe tarihçilerine göre asıl dilsel dönemeç başlangıcı olan gottlob frege yapıtı, makalesi, "anlam ve gönderim üzerine" (über sinn und bedeutung / 1892)...

    frege'nin, anlam ve gönderim üzerine yaptığı ayrımla, anlamı biliyor olmamızın gönderimi de biliyor olmamız anlamına gelmediği ortaya çıkar ve fakat anlamlar vasıtasıyla nesnelerden bahsetmemiz ve onlara gönderme yapmamız da mümkündür.

    konuyla ilgili bir çalışma (*.pdf): http://www.beytulhikme.org/…_yildirim_(163-183).pdf

    (bkz: dilci felsefe) / (bkz: dil felsefesi)
  • (bkz: anlam ve mana arasındaki fark)
hesabın var mı? giriş yap