ülgen

• altaylılarda iyi ruhların lideri... gök tanrı’ya kıyasla daha alt basamakta, algılanabilir hatta insansı (karısı, çocukları olması) olduğu düşünülür. ebedi göğün oğludur. kurbustan da denir…
  
  “altay yaratılış destanında tanrı ülgen dünyayı yaratmayı düşünürken, su içinden birdenbire ak ana görünür ve ülgen’e akıl verir. efsane bize, ak ana’nın buyruğu üzerine tanrı böyle yaptı, demektedir. bundan anlaşılıyor ki ak ana, tanrı ülgen’den güçlü olmasa bile akıllı ve bilgedir.
  
  ülgen'e "yaptım oldu de, yaptım olmadı deme" derken gerçekleşmesi istenen bir şeyin gerçekleşeceğine kalpten inanarak söylemeyi, kısaca olumlama yapmayı öğretir çünkü kozmogonik metinlerin (her şey ilk kez yaratıldığı için) dünyanın nasıl olması gerektiğini öğütler bir yanı vardır. insanlara ilham ve inanma gücü verir.
  bir diğer nokta da -bana göre- sözün gücüdür. ak ana, ülgen'e üç kez 'yarat' der. ve ülgen 'yer yaratılsın' deyince yer, 'gök yaratılsın' deyince de gök yaratılır yani bir bakıma dünya söz ile yaratılır.”^*
  
  “altay efsanelerinde ise ateşi insanlara veren ülgen'dir yeryüzündeki ilk ocağı ülgen'in kızları yakıp od ana'ya emanet ederler.”^*
  
  “… tanrı ülgen ay ile güneşi yaratmış ve onlara dokunabildiği bir dağda otururmuş.”^*
  
  “andrey viktoroviç anohin'e göre altaylarda ülgen'e üç, altı, dokuz ya da on iki yılda bir tören yapılarak, üç yaşında (büyük bir olasılıkla beyaz) bir kısrak kurban edilir.”^*
  
  “altay mitolojisine göre, tepesinde tanrı ülgen oturur. öksökö kuşu etrafında dönerek uçar ve bâzen de zirvesine konar. dokuz boy (türklerin dokuz kavmi veya yeryüzündeki dokuz büyük insan ırkı) bu ağacın dokuz dalından türemiştir.”^*
  
  “ülgen'in kızları, akkızlar ya da kıyanlar denilen ilham perileriyle de sadece şamanlar iletişim kurabilirdi.”^*
  
  “bu inanışa göre, insanların yeryüzündeki sayılarının azalacağı bir zaman gelecek, o zaman kötülük dünyayı saracak, cehennemin sahibi olan erlik yeryüzüne yaklaşacak, tanrı ülgen unutulacak, iyi ruhlarla şer ruhlar savaşa tutuşacak, en sonunda da ülgen tek başına kalacak ve mahşeri başlatacaktı.
  
  benzer bir efsane altay tatarlan arasında anlatılır. bu varyasyona göre ise ülgen, maytere'yi, tanrıdan korkmayı ve kendilerini değiştirmeyi öğretmek üzere insanlara gönderir; buna kızan şeytan erlik, maytere'ye saldırır; maytere'nin kanı bütün dünyayı kızıla boyar; her tarafı ateş ve alevler kaplar ve bunlar göklere kadar yükselir; o zaman ülgen gelir ve ellerini çırpıp 'ey ölüler kalkın', der, ölüler yerden, denizden, ateşten ya da ölüm geldiğinde bulunduklan yerden çıkarlar, dünyadaki yangın veya ateş erlik'le beraber onun taifesi olan bütün kötü insanları yok eder…”^*
  
  "altın bir dağ üzerinde yaşayan ve orada altın bir sarayı olan bay ülgen’in, bir de altın tahtı vardı. buna karşılık erlik’in ise gümüşten bir tahtı vardı. "^*