-istan

• bir son ek. farsçadan gelme. bir topluluğun yerleştiği yere verilen ad. kimi zaman ülke adı da olur.
  türkmenistan, kazakistan, macaristan bir kaç örnektir.
• (bkz: istan bulls)
• kabristan gibi derin anlamlara sahip bir kelimenin eki.
  
  yunanlar, bulgarlar, macarlar gibi ülkelerine "istan"lı bir isim verileceğini tahimin etmeyen kişilerin bozuldukları ek: bulgaristan üzerinden bir örnek verilmesi gerekirse; almanca konuşulan bir toplulukta söz alan adanalı türk genci bulgaristan'ın almancasını unutur. hemen afganistan, pakistan gibi hem türkçe'de hem de almanca'da aynı şekilde kullanılan ülke ismi gelir ve bulgaristan kelimesini de almanca cümle içinde kullanır. lakin bulgar bu işe bozulur ne alaka gibi bir tepki verir. bilmez tabii özünü; zorla slavlaştırıldığını, avrupa kültürü kadar olmasa da doğu kültürüyle de içiçe olduğunu.
• bu constantine'in türkçeye çevrilmiş halidir. aha bu da böyledir. itiraz istemem.
• hint avrupa kökenli stana fiilinden türemiştir ki ingilizcedeki karşılığı "stand" fiilidir.
  genelde stand-up=ayağa kalkmak diye bilsek de ingilizcede de stand'in yalın olarak durmak, bulunmak anlamında kullanıldığı vakidir.
  
  "turkistan is where turks stand" cümlesinin başıyla sonunun benzerliği tesadüf değildir.
• onuncu nesil çaylak.
• toprak anlamına gelmez. "arzü'l-bilmemhangimillet" şeklindeki arapça isimlendirme toprak anlamını verir ama -istan insanların "bulunduğu yer" demektir. insanların bulunduğu yer onların toprağıdır diye dolaylı bir çıkarım yapılabilir ama -istan kelimesinin toprakla, yerle, zeminle doğrudan bir ilgisi yoktur.
  
  bu ek özellikle 11 eylül'den sonra avrupa'da "islam ülkesi" imajı uyandıran son ek haline geldi. (bkz: londonistan). halbuki ingilizce ile aynı kökten gelen bir pers-hint son eki ve ingilizcede hala stand diye karşılığı var. üstelik bize sorsan burgaristan, macaristan diye pek çok gayrimüslim ülke de var. uzun sözün kısası müslüman ülkelerin isimlerine aldığı bir son ek değildir ama zaman içinde müslüman ülkelerin ülke isimlerine eklediği bir son ek haline gelmiştir.
• sanskrit -sta kokunden gelir ve durum, durgunluk, duraganlik belirtir. latince'den ingilizceye gecmis olan status sozcugu de ayni koke sahiptir.
• bu ek yerine kullanılabilecek türkçe kelime yoktur gibi bir şey. -eli (bkz: türkmeneli) ve -yeri (bkz: gagavuzyeri) gibi çok nadir ve dar kapsamlı kullanımlar var ama bunlar da zaten arapçadaki "arzü'l-" gibi "... toprağı" anlamı verirler, "falancaların durduğu, bulunduğu yer" anlamı vermezler.
  
  -istan gibi "durduğu, bulunduğu yer" anlamı veren tek bir ek vardır: -lik. onun da ülke adı olarak kullanıldığı tek bir yer vardır: arnavutluk.
• (bkz: dıbistan)