• prusya genel kanunu. friedrich der große döneminde hazırlanıp, friedrich wilhelm ii döneminde yürürlüğe girmiştir. medeni hukuk alanındaki kodifikasyon hareketinin ilk meyvelerindendir. ama diğer kanunları da içermekte olup oldukça kazuistiktir.
  • 1794'te son hali ile yürürlüğe giren ilk "civil code".
  • öncelikle (bkz: prusya)

    alm. (buraya tam ve doğru bir çeviri vermek mümkün değil, bkz. aşağıda)

    bu upuzun isimli kanunun türk hukuk doktrininde üzerinde anlaşılmış tek bir çevirisi yoktur. kimi buna prusya devletleri genel land kanunu der, kimi prusya umumi memleket kanunu der, kimi prusya genel kanunu der. (edit: içinde "land" sözcüğü geçiyor diye buna prusya toprak kanunu demeye çalışanlar da olmuştur) ki bence "prusya devletleri" çevirisi hatalıdır, zira şuradaki haritaya bakıldığında görülebileceği üzere alman medeni kanunu'nun (bgb - bürgerliches gezetsbuch) yürürlüğe girdiği 1900'e kadar almanya ve alman coğrafyasında norm bütünlüğü yoktu, alman siyasi durumuyla benzer bir şekilde. işte, haritadaki pembe alanlar bu kanunun yürürlükte olduğu yerlerdir ve genel olarak (yani fransız hukuku etkisi altındaki ren bölgesi hariç) prusya'yı ifade eder ve prusya'nın büyük çoğunluğunda bu kanun yürürlüktedir.
    burada hukuk anlatısından ayrılıp siyasi tarihe odaklanmamız gerekiyor: alman imparatorluğu 1871'de kurulduğunda içinde pek çok krallık, dükalık, prenslik, graflık vs. barındıran bir yapıydı. evet, dışarıdan bakıldığında tek bir almanya vardır ancak içeride parçalı yapı sürmekteydi. prusya, bu imparatorluğun hakim unsuruydu, prusya krallığı zamanla güçlenerek alman imparatorluğu'na giden süreçte öncülük ve önderlik vazifesini üstlendi. sanırım bu konuda (bkz: prusya'da kral/@traianus01)'a ya da (bkz: könig in preussen/@traianus01)'a bakılabilir, ikisinden birine yazdığımı hatırlıyorum bu süreci.

    neyse, anlatmak istediğimizden ayrılmayalım; alman imparatorluğu devletlerden oluşturdu, prusya değil. prusya'yı oluşturan unsurlar eyaletler ya da vilayetlerdir. haritadaki "provinz"lara bakınca demek istediğim anlaşılır. biz hukukçuların alman siyasi tarihine hakim olmasını bekleyemeyiz, kesinlikle bundan daha önemli işleri var, ama "staaten"ın karşılığı devletten daha çok eyalet olmalıdır. tıpkı amerika'daki "state"lerin türk diline eyalet olarak geçtiği gibi.

    işte adının karşılığının prusya devletleri genel land kanunu olmadığını ispata kalkıştığımız bir sürü laftan sonra kanunun ne olduğunu izah edelim:

    (bkz: kazuistik yöntem/@traianus01)'da da dediğimiz gibi bu kanun kodifikasyon çağının önemli ve ilk örneklerinden biridir. zaten yürürlüğe girişi de 1794'tür. bundan yirmi sene sonra tüm avrupa'yı istilaya kalkacak napolyon'un tıpkı sahibi gibi her yeri etkileyen code civil'in doğumuna birkaç yıl vardır.
    kanun açıkça kazuistik yöntemle, svarez ve klein adlı hukukçular tarafından yazılmıştır. içinde medeni hukuk, aile hukuku, idare hukuku ve ceza hukukundan öğeler bulunur. bu hukuk külliyatı, içeriğinin hazırlanışı bakımından kanımca bizim mecelle ile benzerlik gösterir. mecelle de genel yanlış kanının aksine birçok hukuk dalını içeren genel bir eserdir. (hatta mecelle'nin içinde hukuk normu vasfını taşımayan tavsiye niteliğinde parçalar bulunur, örnek: hakimin duruşmada ne ruh halinde olması gerektiği)

    bu büyük kazuistik külliyat 17000+ maddeden oluşmaktadır. fakat her ne kadar 17000+ maddeden oluşsa ve genel olarak her şeyi düzenlemeye kalksa da en nihayetinde kazuistik yöntemle yazılmıştır ve her şey öngörülememiş, bu da birtakım problemlere yol açmıştır. yine yukarıdaki entry'imizi atıf gösterirsek, kazuistik yöntemin birçok sakıncaları vardır. genel uygulamaya ve yoruma uygun değildirler, toplumun değişimine, ruhuna ve zamana yenik düşerler ve yetersiz kalırlar. kazuistik yöntemle yazılan kanun onu yazanın öngörüsünün ufuklarına dek bir şey ifade eder.
    baki kuru hocaya göre de tabii hukuk okulunun kurucusu savigny, yine tabii hukuk okulunun bir mensubu olan svarez'i kazuistik yöntemi tercih ettiği için eleştirir. (kuru, baki,
    1794 tarihli prusya umumî memleket kanununda (alr) ve 1811 tarihli avusturya medenî kanununda (abgb) kanunların tefsiri, ankara üniversitesi hukuk fakültesi dergisi, sf. 103 vd, sayı 1-4, cilt 15, ankara 1958.)

    aslında kazuistik yöntemin ne derece tabii hukukla örtüştüğü de gene bu meyanda sorgulanabilir.

    yine de her ne kadar kazuistik yöntemle yazılmış olursa olsun, kara avrupası hukuk sistemi için önemli bir kanundur. ve bgb'ye giden yolda kilometre taşıdır. bizde anlatılması eksik bırakılan, üstünkörü geçilen bir kanundur. medeni hukukta isviçre ve alman hukukunu kendimize mehaz kabul edip sonra da code civil français'i ön plana çıkarmamızın sebebi de tanzimat döneminde yapılan hukuk iktibası olsa gerek. başarısız ve sorun çıkaran bir kanun mudur, evet. fakat kodifikasyon tarihi bakımından eşsiz bir yerinin bulunduğunu söylemek de yanlış olmayacaktır.
hesabın var mı? giriş yap