• amca-dayı diye ayrım yapan tek millet biziz heralde. elalem ikisine de uncle diyor geçiyor. yalnız zaman içinde ikiside anlamlarını kaybederek baba veya annenin kardeşi anlamının ötesinde anlamlar kazanmıştır. türkler yapısı itibariyle sokaktaki isanı her an kaynaşmaya müsait olduğu için onu aileden birisinin adıyla çağırmasına şaşırmamak gerek. akrabalar dışındaki insanları da amca, dayı, abi, teyze gibi isimlerle çağırabiliyoruz. amca ve dayıyı burada ayrı tutmakta yarar var. amca diye çağırdığımız insanların özelliklerine göz atacak olursar bu adamcağızlar oturaklı bir kişiliğe sahiptirler. yakın çevrelerinde insani vasıflarıyla babacan bir tavır sergilerler. genelde anne babamızdan daha yaşlı olurlar. eve ekmek götürmek derdinde olurlar. öz amcalarımız genelde babamıza nasihatler veren büyük abilerdir. halbuki dayılar öylemidir. kız kardeşle büyümüş olmanın hafifmeşrepliği bun adamların bütün hayatına yansımıştır. filmlerde başlarını belaya sokan, en beklenmedik anda çıka gelen insanlar dayılardır. genelde ailenin afacan oğlunu veya kızını yaptıkları binbir türlü muziplikle güldüren, onlara hediyeler getirenler de dayılardır yine. genel anlamıyla dayılara bakıcak olursak bıçkın, serseri horozlanan gibi manaları vardır. kabadayı sözcüğü dayı sözcüğünün serbest çağrışımıyla oluşturulmuştur. kahvehanelerde yada sokakta rastladığımız dayıların hazırcevap, gülmeye müsait yapıda şenşakrak adamlar olması bu yüzdendir.
  • (bkz: amca baba yarısıdır)
    (bkz: nuri alço)
    (ara: emrah koş)
  • amca hep amcadir, dayi köprüyü gecene kadardir.
  • ikisinden de pek bir hayır görmemeniz mümkündür.*
  • amcalar çoğunlukla zenginken, harçlıkları bol keseden dağıtırken*, dayı aşçı olur, harçlık vermeyi pek bilmez*. merhabalar amca.
  • köylüler kendinden büyüklere hitap ederken dayı der, şehirliler amca.
  • günlük hayatta kullanımları bakımından büyük farklar teşkil eder bu iki sözcük.

    amca sözcüğü genelde daha sempatik ve sıcak olarak kullanılır. yaşça büyük olan birisine hitap ederken öncelikli olarak tercih edilir. örneğin; bir bakkala gittiğimiz zaman "şunun fiyatı ne kadar amca?" gibisinden bir cümle sarfedilir. yahut otobüste yaşlı bir adama yer verecekken "buyur amcacım sen otur" denir. lakin dayı sözcüğü pek bu alanlarda kullanılmaz. her nedendir bilinmez ama pek yakışmaz bu cümleler içerisinde. dayı sözcüğü ise daha çok kızgınlık ifadesi olarak karşıdaki insana söylenebilir. örneğin; mahallenin yağız delikanlıları arasında bir sürtüşme varsa " dayı mısın lan sen ??" gibi bir soru yöneltirken tercih edilir. "amca mısın lan sen ??" diyen görülmedi, duyulmadı henüz. yahut "dayılanma lan bana, oyarım" gibi bir cümlede "amcalanma lan" diyen insanoğlunu şahsen ben görmedim, duymadım.

    örnekler çoğaltılabilir elbet, lakin amca sözünün bu konsept çerçevesinde dayıya olan bariz bir üstünlüğü görülebilir.
  • köprü olsun olmasın hiç kimse ayıya amca demez.
  • anaerkil toplumlarda belirginleşen farktır. zira bu toplumlarda ataerkil toplumlardaki gibi soy baba tarafına değil, anne tarafına aittir ve anne-babalar birlikte yaşamazlar. çocuğu olan kadının çocuğuna o ailenin erkekleri (dayı veya dayılar) babalık yapar. çocuğun biyolojik babası ise kendi ailesindeki kadınların çocuklarına babalık yapmaktadır. bu nedenle anaerkil toplumlarda değil amcanın, babanın bile çok önemi yoktur, önemli olan dayıdır.
  • kendimizi yakın hissettiğimiz amcalara "size baba diyebilir miyim ?" deriz, ürktüğümüz dayılara ise ki kaba olur bunlar genelde kafadan "baba" deriz. (bkz: türk filmleri ve dizilerinden öğrenilenler)
hesabın var mı? giriş yap