ayısıt

• nuray bilgili'ye atfedilmiş derleme bilgiye göre, tanrıça umay ve yakut mitlerindeki karşılığı olan, tanrıça ayısıt kuş, kuşlardan da kaz kılığındadır ve hayat ağacından inerek yeni doğacak olan bebeklere ruh verir. eski türklerde kızlara kaz adı verilirmiş. kaz türklerin ongun hayvanlarından biridir. bunlar kurt, boğa, kuğu, kartal, kaz, ayı vb ata hayvanlardır.
  
  ayzıt da ayısıtın söyleniş veya yansıyışlarından biri. ayısıt'ın kökündeki ayı hayvan olan ayıyla ilgili olabileceği gibi wilhelm radloff'un bir metninde gördüğüm kadarıyla yakutların iyi ve temiz ruhlara ayi demelerinden ibaret olabilir. yakutlar kötü ruhlara abası derlermiş. ayi ruhlar insanlara mutluluk ve refah verirlermiş. ayi sözcüğünün anlamı yakutlarda gerçeklik, yaratıcı, yaratma demek. ayi ruhların büyüğü ayi toyon, ayısıt da umay'ın karşılığı olarak dişil ayi bir ruh. umay'ın eşdeğer hayvanı ise leylek galiba. rusçada leylek anlamındaki aist sözcüğünün türkçe ayısıttan türemiş olması, leylek-umay-ayısıt ortak kökenine işaretmiş.
  
  biriken bu bilgilerden sonra ainuların ayı bağlantısından başka iyilik, yaratıcılık sıfatlarıyla bağlantısı gündeme gelmiş oluyor. birkaç başka aya/ayi anlatım sayfası..
• (bkz: ayzıt)
  
  yakut türklerinde çocuklann koruyucu ruhu olarak bilinen, çocuğa can veren ve yeni doğmuş kadının yardımına gelen mitolojik bir varlık/iyilik iyesi. ay asıt da denir.
  
  aşkın ve güzelliğin simgesi aynı zamanda.
  
  bu özelliği afrodit'le yandan kıyıdan bir benzerliğe neden olsa da aslında alakası yok zira afrodit işveli, cilveli. seks çağrışımı yapan bir tanrıça. eski türklerde ise kadın (tanrıçalar dahil) saflığı, temizliği simgeliyor daha çok (cadılar hariç tabii ki)
  ongunu kuğu...
  kuğular bu nedenle kutsal sayılır ve dokunulmaz. diğer simgelerinden biri de beyaz turna kuşu. ayzıt gümüş tüylü bir kısrak biçimine bürünebiliyor ve gökten yeryüzüne bu şekilde iniyor.
  
  daha kadın hamileyken ayzıt'ın yardımları başlıyor. tarla, çiçek ve yemiş perileri/iyelerini kadının başında beklemesi için görevlendiriyor.
  gebe kadının yanına gidip süt gölü'nden (hayatın kaynağı) aldığı damlayı çocuğun ağzına damlatıyor ve daha fazla süt isteyen çocuk ana karnından çıkmak istiyor. bu süt aslında çocuğa verilen ruh (kut).
  bu arada, ayzıt öyle her kadının yardımına da gitmiyor. sadece ama sadece namuslu kadınlara yardım ediyor.
  
  abdülkadir inan hoca, ayzıt'ın bereket ve refah sağlayıcı dişi ruhların genel adı olduğunu söyler. bunların bazıları kadınları, bazıları bebekleri, bazıları hayvanları vs korur.
  
  sarayının kapısında ellerinde gümüş bakraçlar ve gümüş kamçılar bulunan yasakçıları (bekçileri) var. bu yasakçılar kötü insanları içeriye almamakla gorevli.
  
  ayzıt'ın kızları da kuğu kılığına bürünebiliyor. bu yüzden de kuğular pek çok söylencede biçim değiştirmiş kutsal kızlar olarak kabul ediliyor.
  
  bu arada bazı kaynaklarda ayzıt ile umay'ın aynı tanrıçalar olduğu söylense de araştırmacıların büyük çoğunluğu bu görüşte değil...
  
  okuma yapılan ve yararlanılan kaynaklar:
  bahattin uslu - türk mitolojisi
  celal beydili - turk-mitolojisi
  murat uraz - türk mitolojisi
• yaratıcı, bereket ve refah getiren tanrıçadır. bir de onun kızları olan dişi ruhlar topluluğu vardır, ayısıtlar diye bilinirler. kimileri insanların yavrularını, kimileri de hayvan yavrularını korur. inanışa göre ayısıtlar dağınık halde bulunan hayat unsurlarını toplayıp birleştirir ve kut yaparlar. kut ana karnındaki çocuğa üflenir. böylece çocuğa can verdiklerini düşünürlermiş. inanışa göre gebe kadınlar bu ruhların himayesi altında bulunurlarmış. kuğu kuşları ayısıtların sembolü sayılır, bu nedenle kuğu kuşlarına kimse dokuınmazöış. yakut inancına göre ise beyaz kısrak suretinde inerlermiş. insanları koruyan ayısıtlar yazları güneşin doğduğu yerde, hayvanları koruyanlarda da kışın güneşin doğduğu yerde bulunurrmuş. yakut kız çocukları aısıt adına tangara diye bir put yapıp yataklarının altına saklarlarmış. kısır kadınların ise en çok dua ettiği varlıktır ayısıt.