*

  • ejderha motifi türklere muhtemelen çinden gelen bir motiftir. hatta hunlar kendi başkentlerine “ejderha şehri” (lung-c’héng) adını vermişlerdi. “ejderha” motifi halkın arasına karıştıkça zaman zaman “yılan”a dönüşür.
    dilbilimde, halkların kullandıkları dilin kelime dağarcığının yaşadıkları ortama göre şekillendiğinden bahsedilir. eski türkçede “ejderha” ile ilgili birçok kelime ve deyim görebiliyoruz:

    (kırgızca) acıdaar: ejderha, korkunç bir hayvan, timsah.
    (kırgızca) aydakar: ejderha, duyulmamış, görülmemiş bir hayvan
    yel büke: büke; ejderha, yel; cin. (yedi başlı yel büke. yiğitlere de böyle dendiği vakidir. yelbegen kelimesinin kökeni de yel büke’ye dayanır.)
    (kırgızca) bayan, çegir bayan: alıcı kuşların koruyucusu efsanevi bir hayvan
    sırastı: efsanevi bir yılanın adı.

    yedi başlı ejderha motifi de (anadolu masallarındaki yedi başlı devler gibi) çok sözü geçen bir motiftir. dede korkut şöyle der:

    “yedi başlı ejderhaya yetip vardım,
    heybetinden şol gözüm yaşardı.
    hey gözüm, namerd gözüm, muhanned gözüm!
    bir yılandan ne vardı ki korktun, dedim.
    anda dahi erim, beyim diye övünmedim.”

    dede korkut’ta “evren”, gökyüzünde bir varlık gibi görünür. hatta kazan bey, basat’a şöyle der;

    “kara evren koptu tepegöz! arş yüzünde çevirdim, alamadım, basat!
    kara kaplan koptu tepegöz! kara kara dağlara çevirdim alamadım, basat!”

    eski türklerin “yedi başlı evren”i anadolu’da da karşımıza çıkar. (“erenler evreni karaçuk çoban / ademiler evreni deli dumrul – dede korkut)
    göktürkler’de ise “on yedi başlı evren” kutlu sayılır.

    osmanlılarda ise “evren” çoğunlukla büyük bir yılan olarak tanımlanır. uzun yıllar dış kültürlerden ve tesirlerden en az etkilenen toplumlardan olan altay türkleri ise çin ejderhaları yerine kendi efsanevi büyük yılanlarını anlatırlar.

    türk kavimlerinin hemen hepsinin anlatılarında bulunan “atlarla ejderhaların çiftleşmesi” ve “ejder gölleri” çin’de de görülür. bu göllerin en çok tanrı dağlarının çevresinde bulunduğu anlatılır. en iyi cins atlar, bu göllerde ejderlerle atların çiftleşmesinden doğarlarmış.

    hatta hacı bektaş veli ile ilgili şöyle bir anlatı vardır: “hacı bektaş kapısını berkitip içeride evren donunu giyip başını rast kapıdan yana koyup yattı.”
  • "evren" de denen ejderhaların kainatı çevirdiklerine, dönmesini sağladıklarına inanılırdı (çeviren > eviren > evren).
  • bunlardan bir tanesi, doğu yönünün simgesi olan "kök-luu"dur. diğer adı ile: mavi ejder
  • farsça imiş ejderha kelimesinin kökeni. aji dehak - yılan kral var bildin mi? demirci kawa falan.
    götveren çinlinin biri bu güzel yaratık ejderhayı kürtlerle türklerden çalıp kendi karısı yapmış. o gün bugündür ejderha dedinmiydi çin geliyor akla.
    yoksa türk mitolojisinde ejderhalar kaynıyor kımıl kımıl.
  • kazan türkleri bayraklarında kullanmışlardır.

    http://upload.wikimedia.org/…_the_kazan_khanate.svg
  • islamiyet öncesinde uğurluluk,soyluluk simgesi olarak görülür. daha sonralarda ise yılan ile ilişkilendirilip eskisinin aksine uğursuzluk, bela, lanet gibi kavramları betimler.
  • bazı masallarda su kaynaklarının koruyucusudur. halkın su ihtiyacı onun emrindedir ve bu nedenle ondan su alabilmek için ona insan kurban etmeleri gerekmektedir.
    bazı yerel efsanelere göre onu doyurabilmek için düzenli bir şekilde küçük baş hayvan kurban edilmesi gereken saygıdeğer bir varlıktır.
    savaşçı kahramanlar veya kutsal kişiler onun tarafından korunur ya da esir alınır. bu kişilere örnek olarak sarı saltuk ve ahi evran verilebilir.
    diyarbakır'da söz edilen çağdaş bir yoruma göre dişi geyik, süreyyanın (ülker) sonbahardaki bakışıyla gebe kalır ve tekrar gökyüzüne yükselen bir ejderle yer yüzüne iner. bölgenin geleneğine göre karacadağ'da toplanan bulutlar ejderhadan kaynaklanır.
    kaşgarlı mahmud'un sözlüğü ve dede korkut'un bir bölümünde yedi başlı ejderi öldüren hazen adlı kahramanın onu yılan şeklinde tasfir ettiği bilinmektedir.
    ayrıca meraklısı için biraz daha detay burada
  • bazı türk halılarında tek başlarına ya da anka kuşu ile savaşırken resmedilirler. havanın ve suyun efendisi olarak kenar suyu üzerinde figüran olarak görüldükleri de bakidir.
hesabın var mı? giriş yap