bakkhai ^*

• oryantalist bakış açısıyla, asya kökenli olduğu için tehdit edici oryantal (orient) aşırılıkları (kaos, doğa, çılgınlık vb) temsil eden dionysos ile batıyı (düzen, şehir, mantık vb) temsil eden pentheus'un (occident) karşıtlıkları ve çarpışması üzerine kurulu yunan tragedyası.
  
  bkz edward said orientalism: western conceptions of the orient
• euripides / bakkhalar (902)
  
  bahtlidir denizdeyken kopan firtinadan
  kurtulan, limana varan,
  bahtlidir acilari yenen de.
  biri otekine herhangi bir sekilde
  ustun olabilir zenginlikte, kudrette.
  sayisizdirlar hala insanlar icin
  ümidler, bir takimi
  getirirler beklenen bahtliligi,
  baskalari aldatirlar insani.
  bugununu kim ki neseyle yasar
  bahtiyardir o, bahtiyar.
• 1965 yılında istanbul şehir tiyatroları'nda güngör dilmen tarafından sahnelenen oyunu sabahattin eyüboğlu çevirmiş, oyunun koreografisini de mehmet akan yapmıştır. oyuncu kadrosunda ise ayla algan, toron karacaoğlu, kayhan yıldızoğlu,jeyan tözüm ve güner ümit gibi ünlü oyuncular yer almıştır.
• rahmetligüngör dilmen'in, bu eski yunan tragedyasını, yunanca aslından manzum olarak çevirdiği euripides'in eseri.
  oyun, tanrı bakhos'un (dionisos) çevresindeki esrik, çılgın kadınlar anlamına geliyor. dionisos kendisini tanrı olarak kabul etmeyen thebai'ın genç kralı oentheus'u ve kralın annesi agaue'yi çok ağır biçimde cezalandırır. agaue, oğlunu bir aslan yavrusu sanıp öldürür. kafasını kesip kargısının ucuna geçirerek thebai'e koşar. avını sevinçle sahnedekilere gösterir. babası kadmos'un uyarıcı sorularıyla bilinci yavaş yavaş açılır, acı gerçeği görür. bu sahne, sadece eski yunan'ın değil dünya tiyatrosunun doruklarından biridir
• "venus in fur" filminde "the bachae" diye atıfta bulunulan oyunun türkçede bilinen adı.
• "bakkhalar yıkımın yarışması, katastrofik bir destandır." (c. paglia)
• tanrı dionysos'un kadın alayıdır. dağ bayır koşarak bağırır, karşılarına çıkan hayvanları parçalarlar.
• antik dünya’nın en tehlikeli kadınlar topluluğu. sinirlendikleri zaman önlerinde hiçbir güç duramaz.
  thebai kralı pentheus, dionysos dinini ve bakkha’ları kentten kovmakta kararlıdır. şans eseri dağda bakkha’ları gören bir haberci, gördüklerini krala şöyle anlatır^*:
  “ hepsi serilmiş uyuyordu. kimi sırtını bir çam kütüğüne dayamış, kimi başını toprağa, meşe yapraklarının üstüne koymuş; uslu, edepli yatmışlardı. hiç de, senin dediğin gibi, şarapla ve kaval sesleriyle sarhoş olmuş, ıssız ormanlar da kypris'in peşine düşmüş değillerdi. anan, boynuzlu öküzlerin böğürdüğünü duyar duymaz bakkha'ların ortasından ayağa kalktı; vücutlarını saran uykuyu kovmak için keskin bir çığlık kopardı. bakkha'lar derin uykularını gözlerinden sildiler; genç, ihtiyar, bakire, hepsi birden, görülmedik bir düzenle fırlayıp kalktılar. önce saçlarını omuzlarına döktüler; çözülmüş nebris'lerini bağlayıp sıkıştırdılar; sonra yanaklarını yalayan yılanları benekli postlarına kemer gibi sardılar. bazıları, kollarında taşıdıkları geyik, kurt yavrularına bembeyaz bir süt veriyordu; bunlar çocuklarını yeni doğurup bırakmış, memeleri süt dolu kadınlardı. nihayet hepsi sarmaşık, meşe ve çiçekli saparna dallarından çelenklerini başlarına geçirdiler, içlerinden biri thyrsos'unu yakalayıp bir kayaya vurdu: kayadan sabahın çi-yi kadar duru bir su fışkırdı. başka biri nartheks'ini toprağa dokundurdu: tanrı topraktan bir şarap gözesi kaynattı. canı isteyen de süt içiyordu: parmaklarıyla toprağı kazınca, topraktan oluk oluk süt akıyordu. sarmaşıktı thyrsos'lardan bal damlıyordu. ah, orada olup da bu mucizeleri göreydin, inanmadığın bu tanrıya şükürler ederdin. biz, öküz ve koyun çobanları, hep bir araya gelip gördüğümüz garip şeyler üzerinde konuştuk. içimizden, şehre gidip gelen ve konuşmasını bilen biri dedi ki: "ey, yüce dağ başlarında yaşayanlar, gelin, pentheus'un anası agaue'nin ardına düşelim; onu bakkha'lardan ayırıp kralımızın gönlünü hoş edelim". bu düşünceyi doğru bulduk; çalılıkların arasına saklanıp pusu kurduk. bakkha'lar, vakit gelince, thyrsos 'larını sallayarak ayinlerine başladılar; hep bir ağızdan "lakkhos, zeus'un oğlu bro- mios" diye bağırdılar. o zaman dağlar, taşlar bakkha'larla bir olup coştu; vahşi hayvanlar bile cümbüşe katıldı; yer yerinden oynadı. ansızın agaue'nin sıçrayarak yanımdan geçtiğini gördüm; saklandığım çalılıktan fırlayıp onu yakalamak istedim. o zaman agaue bakkha'lara: "hey, benim rüzgâr kanatlı dişi tazılarım; erkekler bize pusu kurmuş. gelin, gelin ardımdan, thyrsos'larınızı sallayıp koşun!" diye bağırdı. kendimizi güç kurtardık; kaçmasaydık bakkha'lar bizi parçalayacaklardı. bizi tutamaymca, taze çayırlarda otlayan sürülere saldırdılar; ellerinde bıçak mıçak yoktu. görmeliydin, bakkha'lardan biri, nazik elleriyle, memeleri süt dolu bir azgın ineği nasıl zaptediyordu. genç danaları parça parça ettiler. kaburga kemikleri, tırnaklı ayaklar havada uçuşuyor; bazen çamlara takılıp kalıyor; dallardan kan damlıyordu. bakkha'lara öfkeyle saldıran azgın boğalar bir anda yere seriliyor; binlerce genç kadın eli boğaları boynuzlarından tutup sürüklüyordu. kralımın kirpikleri şöyle bir defa açılıp kapanmadan bakkha'lar hayvanların derilerini yüzüp hepsini didik didik ettiler; sonra, havalanıp giden kuş sürüleri gibi dalgalardan sarmaş dolaş indiler; asopos ırmağının kıyılarına, thebai'lilere bereketli başaklar veren ovalara rüzgâr gibi atıldılar. kithairon kayalıklarının eteklerindeki hysia ve erythra şehirlerine düşman orduları gibi girdiler; her şeyin altını üstüne getirdiler. evlerden çocukları alıp kaçtılar. omuzlarına attıkları hiçbir şey artık kara toprağa düşmüyor; tunç ve demir bile bellerini bükmüyordu. alev alev yanan saçları vücutlarını yakmıyordu. nihayet şehirlerin erkekleri bakkha'ların her şeyi alıp götürdüklerini görünce öfkeyle silahlarına sarıldılar ve işte o zaman, kralım, hiç görülmedik bir sahne gördük: demir uçlu oklar bakkha'lardan bir damla kan akıtmadı; mutlak bir tanrıdan yardım gören bu kadınlar thyros'larıyla erkekleri yaraladılar ve önlerine katıp kovaladılar. sonra geldikleri yere döndüler; tanrının onlar için yerden kaynattığı sulara koştular; orada kana bulanmış vücutlarını yıkadılar. yılanlar, yanaklarından damlayan kanları yaladı; güneş de vücutlarını kurutup parlattı. kralım, bu tanrı kim olursa olsun, bırak bu şehre girsin; büyük bir tanrı bu. dediklerine göre, ölümlülere keder dağıtan şarabı veren oymuş. şarap olmazsa insanlar için ne aşk kalır, ne de başka bir şey.“
  kaynak: azra erhat, mitoloji sözlüğü. euripides’in bakkhalar adlı tragedyasından alıntı.
  edit:imla.
• diğer adi mainadlar olan, şarap tanrısı dionysos'un rahibeleri. tanrı adına çıldıran kadınlar anlamına gelir.
• bakkhalar
  yazan: euripides
  zaman: m.ö. 400'lü yıllar
  okuyup okuyabileceğim en garip kitaplardan. 74 sayfa, bir günde okurum dedim ama sanırım birikim olmadığından zorlandım.
  bu bakkhalar fitilini ateşleyen halikarnas balıkçısı. düşün yazıları kitabında dionisyak kelimesini kullanmış. nedir ne değildir diye bir aydır araştırıyorum. bu terimi ilk kullanan nietzsche, tragedyanın doğuşu kitabında. daha okumadım, sırada.
  dionisyak diyebilmek için apolloniak'ın da anlamını bilmeli. ben deli gibi araştırırken bir baktım herkes biliyor. hata bana dionisyak diyorlar. şimdi buraya yaz yaz bitmez. siz de bir bakının, uzun hikâye.
  bakkhalar kitabı da baş kahramanı dionisos olan bir tragedya. fakat kanım dondu. ben dionisyak falan değilim, olamam. ipin ucu tamamen kaçmış durumda. dionisos'un 6 tane adı olması bir yana arada düalist tiradlar da var. bir ara kim kime ne dedi niye dedi karıştırdım. sanırım bir kere daha okumalıyım. fakat aradan biraz zaman geçsin. ben bu kitabı dionisos'u sevebilmek için aldım ama kesinlikle dizginlenmesi gereken bir tanrı. tamam, hakkında olmadık dedikodular çıkarmışlar öfkelenmekte haklı, sonuçta babası zeus değil başkası demişler, yine de bu dedikoduyu yayanı cezalandırma şekli korkunç. kadın kendi elleriyle oğlunun başını kesiyor. tüylerim diken diken oldu. şimdi anlıyorum neden aynı anda hem dionisyak hem apollonik olmak gerektiğini. tahmin ettiğiniz gibi tam zıttı bir anlamda apolloniak. ben en iyisi bir parol içeyim.