belagat

• söz söyleme sanatı.
• ortaçağda islam eğitimin en önemli unsurlarından biridir. bir diğeri de mantıktır.
• eskiler, "sözün efradını cami, ağyarını mani olmasıdır" şeklinde tanımlarlar belagati. yani söz; anlatmak istediği konunun tüm içeriğini yansıtıyor ve konuyla ilgili olmayan gereksiz ayrıntıları da içerisinde bulundurmuyorsa beliğdir.
• bir süredir ^* esamesi okunmayan ve sıçmakla ünlenen eski bir terapi türü.
• (bkz: tiryaki sözleri)
• bir örneğine şu hadis-i şerif te rast geldiğimdir;
  
  "allah'ın sınırlarını tanıyıp çiğnemeyen kimse ile, tanımayıp o sınırların içine düşen kimselerin hali; bir gemi halkının hali gibidir. onlar geminin üst ya da alt tarafına yerleştirilmek üzere kura çektiler. bazısına geminin üstü (güvertesi), bazısına ise altı (ambar kısmı) düştü.
  geminin alt kısmında bulunanlar 'susayıp' su almak istedikleri zaman yukarıdakilere uğruyorlardı. sonra bunlar kendi kendilerine: 'biz su almak için, kısmetimiz olan bu ambarda bir delik açsak, üstümüzdekilere de eziyet etmemiş oluruz' dediler. işte böyle bir durumda geminin üst tarafında bulunan kişiler, aşağıdakileri bu kast etmiş oldukları iş ile başbaşa bırakacak olsalar, hepsi helak olacaktır. fakat onların 'ellerini tutsalar', hepsi kurtuluşa erecektir."
  
  (bkz: emr-i bil maruf)
• zemahseri'nin esasu'l belaga isminde bir belagat kitabi vardir. belagatin ilk defa bilimsel anlamda bu eserle ele alindigi kabul gorur.
• (bkz: retorik/@myneminene)
• sözün "mukteza-yı hale uygun" olarak söylenmesini konu edinen bir ilim dalı. yani bir söz hangi makamda (makam:durum) en güzel hangi şekilde söylenmeli, güzel söz söyleme kuralları, sözün kusurdan arındırılması ve güzelleştirilerek etkisinin artırılması konularıyla ilgilenir.
  bir zamanlar medreselerde en temel derslerden biri olarak okutulurdu. belagattan haberi olmayan adam kolay kolay alim,siyasetçi vs. sayılmazdı. şimdilerde başımızdakilerin birbirlerine ve halka hitap etme şekillerini, kendilerini ifade etmekteki maharetlerini (!) görünce eksikliği daha iyi bir hissedilmektedir.
  
  prof. dr. m. a. yekta saraç'ın belagat konularını anlaşılır bir dille, eski ve yeni edebiyattan verdiği örneklerle açıkladığı "klasik edebiyat bilgisi: belagat" isimli kitabı bu alanda malumat sahibi olmak isteyenlere tavsiye edilir.
• ahmet cevdet paşa'ya göre belagat "sözün fasîh olmak şartıyla muktezâ-yı hâle mutâbık olmasıdır."