birinci inönü savaşı

• (bkz: inonu savaslari)
• düzenli ordunun ilk başarısı olarak anılır. 3.000 kişilik keşif ekibine 10.000 kişilik tümenin saldırması ne kadar başarı olarak algılanır orası meçhuldür.
• "türk ve yunan orduları eskişehir'e yakın inönü mevkiinde karşılaştılar. karşılaşma çerkeş ethem'e karşı yürütülmüş harekâtın hemen ardından geldi ve yunan kuvvetleri sayı ve donanım bakımından üstün durumda olmalarına rağmen, basan elde edemediler, çekilmek zorunda kaldılar. kimileri bu zaferi küçümsemek istemişler ve yunanlıların bir keşif harekâtı yaptıklanm, çarpışan kuvvetlerin az sayıda bulunduğunu öne sürmüşlerdir. oysa tarihte savaşan tarafların sayısı değildir bir savaşı önemli kılan. doğurduğu sonuçlardır. islamiyetin doğusundaki kimi muharebeler, katılanların sayısı bakımından büyükçe bir mahalle kavgası boyutundayken çok büyük sonuçlar doğurmuşlardır, dolayısıyla da önemlidirler."
  ___
  (bkz: sina akşin) - (bkz: türkiye'nin yakın tarihi)
• bu kucuk savasin (ocak 1921) buyuk onemi olmustur.. ilk olarak, zaten daha oncesinde bolsevik ihtilali ile savastan ayrilan ruysa, anadoludaki direnisi ciddi bulup bizimkilerle moskova anlasmasini yapti.. (16 mart 1921)
  
  oncesinde itilaf devletleri londra konferansini duzenleme karari alip, hem osmanli hukmetini hem o siralar ismi buyuk millet meclisi olan meclisin heyetini, bu konferansa davet etti.. bu konferans anadoludaki heyetin uluslararasi alanda (ozellikle itilaf devletleri) taninmasini sagladi.. iste bunlarin hepsine 1. inonu sebep oldu.
• bu savaşla beraber 2. inönü, büyük taarruz, yahudi soykırımı ve normandiya çıkartmasının olmadığı yönünde ciddi suretle iddialar vardır. ismet inönü adlı kişi yaşamamıştır.
• ismet inönü'nün komuta ettiği batı cephesi savaşlarının ilki. batı cephesinde yunanlar'a karşı alınan bu zafer ile itilaf devletleri, fikir ayrılıklarına düşmeye başlamıştır. bu savaşın en önemli sonuçları şöyledir;
  
  1. moskova anlaşması
  2. istiklal marşı'nın kabulü.
  3. londra konferansı
  4. türk afgan dostluk antlaşması
  5. teşkilat-ı esasiye
  
  bu savaşın ardından yapılan, ikinci inönü savaşı'nın da kazanılması neticesinde mustafa kemal, ismet paşa'ya bir telgraf çekerek; "siz orada sadece düşmanı değil, türk milletinin makus kaderini de yendiniz." demiştir.
• birinci inönü muharebesi'ni ismet inönü şu şekilde anlatmaktadır;
  
  (bitkin haldeki ordunun ikiye bölünerek aynı anda hem çerkez ethem ile hem de yunanlarla savaştığını anlatır ve ekler..)
  
  "birinci inönü muharebesi, daha ziyade kuvayi seyyarenin (ethem'in kuvvetleri) yunanlarla beraber gelişen taarruzunun muvaffak olamaması şeklinde bir adım telakki edilmek lazımdır. atatürk, birinci inönü muharebesi'nin neticesine çok önem vermiş görünmektedir. aslında birinci inönü muharebesi askeri bakımdan mütavazı ölçüde bir muharebedir. (...) buna rağmen birinci inönü muharebesi anadolu hükumetinin kurulması için kâfi gelmiştir."
  
  şimdi bu sözler ismet inönü'nün kendi ağzından çıkan sözler. adam zaten inönü muharebesi'ni askeri bakımdan tutup da çanakkale savaşlarıyla falan bir tutmuyor. öyle bir iddiası yok. varmış gibi gösterip, sonra da bununla dalga geçmek bence hastalıklı bir ruh halinin tezahürüdür.
  
  bu savaş, ankara hükumetinin ulusal ve uluslararası çapta kendini göstermesi ve o günlerde asla benimsenmeyen düzenli ordunun -küçük de olsa- bir başarı kazanıp özgüven sağlaması açısından önemlidir.
  
  kaynak: ismet inönü hatıralar (bilgi yayınevi )
  
  ekleme: şu kısım atatürk sevenlerin yüzünde gülümseme oluşturacaktır;
  
  "muharebeden az bir müddet sonra birkaç gün için mustafa kemal paşa'ya vaziyet hakkında bilgi vermek için ankara'ya geldim. mustafa kemal paşa çok memnun olmuştu. beni istasyonda karşıladı. kendisine "büyük mesele halledildi" dedim. "hangi mesele? çok, çok büyük mesele hallolundu!" diye cevap verdi. o kadar memnun görünüyordu ki... hükumet henüz kuruluyordu. dağınık hükumetten kurtulmak, ordu teşekkül edecek mi, etmeyecek mi endişelerinden sıyrılmak ve ilerisi ne olacak gibi şüphe ve tereddütler içinde bulunan bir atmasferden birden bire sıyrılarak normal bir harbin tertiplerine, şevkine ve manevi kuvvetlerine girmiş olduğumuz bir devredeydik. ankara'da, 23 nisan 1920'de meclisin açılmasından birinci inönü muharebesi'nin sonuna kadarki zaman, büyük buhranlarla geçmişti. herkes milli mücadelenin iç isyanlarla çöküp batacağını ve davanın esasından temelli kaybolacağını beklerken, şimdi muharebe ile bir netice almak zihniyeti, şevki hasıl olmuştu.
  
  daha fazla söze gerek yok sanırım. inönü'nün kendi sözleri bu konudaki tartışmalara da bir nokta koyar diye düşünüyorum. atatürk'ün o gün, istasyonda heyecanla gülümserkenki halini düşünüp, memleketimizden umudu hiç kesmeyelim.
• düzenli türk birliklerinin yunanlılara karşı savaştığı ve kazandığı ilk muharebedir. türk milleti için çok büyük bir öneme sahiptir. ancak savaşa katılan askerlerin sayısının az olması sebebiyle bazı çevrelerce küçümsenir. savaşın değerinin savaşa katılan asker sayısıyla ölçüldüğünü düşünenlere bedir savaşı hatırlatılmalıdır.
  savaşın yaşandığı tarih: ocak 1921
  yunanlıların amacı, çerkes ethem ile uğraşan zayıf türk birliklerini dağıtmak, eskişehir'i ele geçirmek, bu mümkün olamıyorsa da bozüyük demiryolunu tahrip etmektir.
  türklerin amacı, ankara'dan ve güneyden takviye gelene kadar düşmanı oyalamak, savaşı inönü mevziilerinde kabul etmek, geri çekilen düşmanı takip etmektir.
  savaşın birinci evresinde yunan sol kanadı yenişehir istikametine, yunan sağ kanadı inegöl istikametine taarruza başlamıştır. bölgeler kısa sürede ele geçirilmiş ve taarruza devam edilmiştir. ancak taarruzun ikinci günü yunan sağ kanadı nazifpaşa'yı ele geçirse de yunan sol kanadı incirli'de durdurulmuştur. nazifpaşa'yı ele geçiren yunanlılar zaman kaybetmeden pazaryeri'ne taarruz edip orayı ele geçirmiştir. böylece iki kanat arasında bir boşluk oluşmuş, buna tedbir için küplü ve bilecik'ten pazaryeri'ne türk taarruzu yapıldıysa da başarılı olunamamıştır. dolayısıyla türk birliklerinin ikiye bölünmemesi için incirli bölgesindeki birlikler söğüt istikametine geri çekilmeye başlamıştır. bir sonraki gün yani 9 ocak'ta yunan sağ kanadı bozüyük'ün güneyindeki mevziilere taarruza başlamıştır. türk topçusunun isabetli vuruşlarıyla yunan taarruzu püskürtülmüş ve türk karşı taarruzu başlamıştır. ancak havanın kararmasıyla mevzilerde bir değişiklik olmamıştır.
  savaşın en kanlı günü 10 ocak tarihinde yaşanmıştı. bir taraftan karaağaç mevzilerine şiddetli yunan taarruzu başlamış, diğer taraftan da metristepe ve civarında yunan keşif kolları faaliyet göstermiştir. tam bu esnada yeni kurulan türk ordusundaki iletişim noksanlığından yararlanan yunanlılar, merkezdeki demiryolu bölgesinden poyra'ya taarruza başlamışlar ve poyra'yı ele geçirmişlerdi. bu, türk ordusu için çok ciddi bir durumdu. buna güvenen yunanlılar sol kanada yönelip burada bazı mevzileri işgal etmeyi başarmışlardı. ancak savaşın asıl kaderi yunan sağ kanadında, karaağaç ve kovalca mevziilerindeydi. bununla birlikte yunanlılar burada hiçbir başarı gösteremiyorlardı. poyra'ya yapılan türk karşı taarruzu başarısız olmuş, türk birliklerinin ikiye bölünmesi tehlikesi baş göstermişti. bu tehlikeyi önlemek için türk sağ kanadı, büyük çoğunlukla geri çekilmişti. asıl mevzilerden de poyra güneyine takviye gönderilmiş savaş dengelenmişti. asıl mevzilerde çok az türk birliği kalmasına rağmen yunan taarruzu her defasında boşa çıkarıldı. hava karardığında ise çatışma sesleri durdu. işte inönü muharebelerinin en tartışma yaratan noktası burası oldu. batı cephesinin düşüncesi şuydu. "yunanlılar taarruza devam edecek, biz de inönü doğusunda güneyden gelen takviyelerle asıl muharebeyi kabul edeceğiz." bu yüzden türk ordusu rahat bir şekilde inönü'ye çekildi. ancak yunanlıların düşüncesi ise tamamen farklıydı. yunanlılar hiçbir şekilde kuşatma ve dağıtma hedeflerine ulaşamamıştı. az sayıdaki kovalca birliklerine taarruz başarısızlıkla sonuçlanmıştı. artık ne eskişehir'e taarruz yapılabilirdi ne de bölge türk taarruzuna karşı savunulabilirdi. yunanlılar savaşı kestiler ve 10/11 ocak gecesi usulca geri çekildiler. tabi yeni kurulan türk ordusundaki istihbarat ve iletişim noksanlığı sayesinde 11 ocak günü çekilmesi vukuatsız bir şekilde gerçekleşti. türkler, çekilmeyi 11 ocak öğle saatlerinde öğrenmiş ve o gün için yapılacak bir takip harekatına geç kalmıştı. türk takip harekatı 12-16 ocak arasında gerçekleşmiş ve yunanlılar hırpalanmadan eski mevzilerine kavuşmuşlardı.
  sonuç: düzenli türk ordusu için iyi bir başlangıç olmuştur.
  birinci inönü muharebelerinin harita üzerinde simülasyonu için birinci inönü muharebesi
• türk kuvvetlerinin sürekli geri çekilmesine rağmen yunan ordusunun eskişehir'e girmelerini engelledikleri için kesin bir zafer olarak kabul edilen savaş.
• türk milletine bağımsızlık yolunu açan istiklal harbi'nin en önemli köşe taşlarından biri olan 1.inönü zaferinin 97.yılı kutlu olsun.