bogomil ^*

• ortaçağ'da, bulgaristan dolaylarında ortaya çıkmış bir heterodoks inanç akımı. tıpkı islam heterodoksları gibi, bogomiller de sivil itaatsizliği savunur, yaşadıkları topraklarda hiyerarşik düzeni reddederler ve çoğunlukla gezgin keşiş/derviş hayatı sürerlerdi. bogomil keşişleri, italya ve fransa'ya kadar ulaşarak, öğretilerini yaymış ve buralarda kathar inanışının doğmasına önayak olmuşlardır. her daim anadolu heterodokslarıyla yakın ilişki içinde olan, hatta vakti zamanında şeyh bedrettin'e de yardım eden bogomiller, 14. yüzyıldaki osmanlı fethinden sonra çoğunlukla bektaşiliğe yönelmişlerdir.
• inanç sisteminde teslise yer olmayan hristiyan mezhebi. tanrının birliği inancı (tevhit) noktasında islama daha yakın bir anlayışa sahip olması mensuplarının kısa sürede islama yönelmeleri ve müslüman olmaları sonucunu doğurmuştur.
• (bkz: bog)
• katolik teslis inancında yer bulan meryem gibi kişilere de çeşitli hakaretlerde bulunmuşlardır. gördükleri yerlerde haçı imha etme gibi sloganvari bazı hareketleri de vardır. katolik kilisesinin incil'i yeniden kullanıma açılamayacak derecede tahrif ettigini söylerler. ayrıca mezhep kurucusunun adı da bogomil'dir.
• bogomil’e göre dünya kötüydü, çünkü isa’nın kardeşi ve tanrı’nın diğer oğlu olan “satanael” (şeytan) tarafından yaratılmıştı; şeytan, eski ahit’teki kıyıcı tanrı “yehova”dan başkası değildi. büyük olasılıkla bogomil, vi. ile x. yüzyıllar arasında anadolu’da yaygın olan paflikyanlar’ın ve messalianlar’ın düalist inançlarından etkilenmişti. bogomil akımının inanışlarına göre ortodoks kilisesinin törenleri, kutsal eşyalar ve ikonalar, aslında şeytan tarafından yaratıldıkları için anlamsız ve yararsızdılar; haçtan da nefret etmek gerekliydi, zira isa haçın üzerinde işkence çekmiş ve öldürülmüştü; geçerli olan tek dua, gece ve gündüz dörder kez yinelenmesi gereken “bizim babamız” duasıydı.
  
  xi. yüz yılın başlarından itibaren italya, fransa ve güney almanya’da bogomil misyonerlerinin etkinlik gösterdikleri biliniyor. örneğin, bu misyonerlerin orleans’ta birçok soyluyu ve hatta rahipleri bile kendi inançlarına çekmeyi başardıkları tarih belgelerinde yer alıyor. ne var ki, fransa kralı robert bu sapkınları ortaya çıkarmakta ve yargılamakta gecikmedi. batı’nın ilk düalist sapkınları 28 aralık 1022 tarihinde ateşte can verdiler. yine de akım yayılmasını sürdürdü. bu kez italya’da yerleşmiş olan bogomil temelli kathar (yunanca katharos –saf, temiz- anlamına gelen bu isim 1163 yılından itibaren kullanılmaya başlandı) inancı provence ve languedoc yörelerine, hatta pireneler’e kadar misyonerler göndermeye başladı. provence bölgesindeki topluluklar dört piskoposluk altında örgütlendiler ve 1167 yılında toulouse’da bir konsil toplandı. bu konsile istanbul bogomil piskoposunun katıldığı ve bu fırsattan yararlanarak güney fransa’da birçok kişiyi kendi kökten düalizmine yönelttiği biliniyor. işte böylelikle bogomil öğretisi zaman içinde benzer düalist ögeleri içeren kathar öğretisine dönüştü.
• (bkz: boşnak)
• 10. yy. ortalarinda, bulgaristan da, bogomil adinda bir papaz tarafindan kurulmus 10-15.yy.'lar arasinda balkanlar'da gelismis bir mezhep. gorunen dunyanin seytan tarafindan yaratildigini one surerek her turlu madde ve etle temasi, ozellikle evliligi, et yemeyi ve sarap icmeyi yasakliyormus.. (bkz: gulun adi)
• (bkz: bogomiller)
• "tanrının sevdiği" anlamına gelir.
• tarihin ilk anarşizan toplumu olarak da bilinir. düalist inançlardan etkilenmişlerdir. şeytanın kötülük ortaklarının dünyada yaşayan soylular ve toprak ağaları olduğuna inanarak yeryüzündeki tüm zenginlikleri reddetmişlerdir. gönüllü yoksuldurlar ve dünyevi olan her değere edilgin bir yaklaşımları vardır. zenginleri eleştirip soyluları aşağılayarak sıradan insanların haklarını savunmuş ve onları efendilerine baş kaldırmaya çağırmışlardır.
  aralarında hiyerarşik bir düzen yoktur. birbirlerine günah çıkarmakta ve yine kendileri birbirlerini affetmektedirler. çalışmayı hor görmüşlerdir ve bu görüş "gezgin keşiş" tipini ortaya çıkarmıştır. bir köylü akımı olarak ortaya çıkmış olmalarına rağmen, değişkenliğe ve koşullara uyum sağlayabilen bir yapıya sahip olmalarından ötürü 12. yy. sonlarına doğru törenselleşmelerinin de etkisi ile düalist eğilimleri olan bir manastır tarikatına dönüşmüştür. 13. yy.'ın ilk yarısında bulgaristan ve bosna'da resmi din olarak kabul edilmiştir. 14. yy.'da osmanlılar'ın bulgaristan'ı fethinden sonra bogomillerin büyük çoğunluğunun islam dinine geçtiği söylenmektedir.
  kendilerine verilen diğer bir ad türkçedeki "torba" sözcüğünden türemiş olan "torbeshi" dir. bu isim gezgin bogomil keşişlerinin içine sadakalarını koyarak omuzlarında taşıdıkları torbalardan gelmektedir. günümüzde torbeshi adının makedonya'nın müslüman bulgarları olan pomaklara verildiği söylenmektedir.
  bogomil öğretisi zamanla kendi öğretilerine benzer düalist fikirlere sahip olan kathar/cathar öğretisine dönüşmüştür.
  (bkz: katharlar)