brokar

• kendinden kabartma desenli kumastir, kabartmalar zaman zaman yanar doner de olabilir.
• sirma desenli ipekli kumas cesidi.
• genellikle dore veya lame işlemeli olur.
• bazı kesimlerde çok güzel dursa da çoğu zaman "a kadına bak perde giyinmiş" yorumlarına neden olan kumaş türü. mesela şöyle
• perde haline gelmek isteyen kadınların eteklerinde ve pardesülerinde bu tür kumaşlardan kullanmalarını salık verir, gözlerinizden öperim.
• (bkz: emine erdoğan'ın istikbal mobilya'dan giyinmesi)
• sırma ve gümüş işlemeli, ipekli veya kadife kumaşa denir. genellikle metal telli olan işlemeler, mekik dokuma sistemi ile yapılır.
• (bkz: brocades)
  (bkz: ba duan jin)
• jacquard'ın delikli kart makinalarını icadından önce, oldukça pahalı olan dokuma türüdür. ipek, altın, gümüş ve yanar-döner görüntü için tavuskuşu tüyleri gibi pahalı malzemeler kullanılmıştır. teknik olarak zordur ve yoğun emek gerektirir. en şaşalı döneminde brokardan daha lüks olan bir ürün yoktu.
  
  o zaman gaz ve toz bulutlarına kadar geri dönelim.
  
  dokuma
  
  yukardaki resimde, siyah iplere çözgü denir. yataydaki mavilere ise atkı.
  atkının sarıldığı bobinin ismi mekiktir. mekiği, çözgülerin bir altından bir üstünden geçirerek, dokumamızı yapıyoruz.
  
  peki mekiğe defalarca aşağı yukarı hareketi vermek yerine, çözgüleri grup halinde havaya kaldırıp, mekiği tek seferde altından geçirsek?
  
  gücü
  
  yukardaki gücüde çözgülerin yarısı sabit kalmakta, yarısı ise aşağı yukarı hareket etmektedir. bunun için hareket edecek çözgü, plastiğin üzerindeki delikten; sabit kalacak olan ise yarıktan geçirilir.
  
  gücünün pozisyonları
  
  gücü üstteki yuvada iken, hareketli çözgüleri yukarı kaldırır ve mekik yukarı kalkmış çözgülerle sabit çözgülerin arasından geçer. ardından tarak ile dokuma sıkılaştırılır.
  
  sonra gücü aşağıdaki pozisyona alınır. az önce yukarı kalkan çözgüler, bu kez sabit çözgülerin altında kalır. mekik, demin altından geçtiği çözgülerin bu kez üstünden geçer.
  
  hobi tezgahlarından, el dokuma tezgahına geçtiğimiz zaman gücü elle değil, pedallarla hareket ettirilir. bir çerçeveye yan yana diklemesine sıralanmış ipler şeklindedir. bu iplerin üzerindeki deliklerden çözgüler geçirilir. zaman içerisinde iplerin yerini, üzerinde halkalar olan teller aldı.
  
  pedallı gücü
  
  havaya kalkacak olan çözgülerin sayısını ve sıralamasını dokuma sırasında değiştirebiliriz. bunun için birden fazla pedalla kontrol edilen gücülere ihtiyacımız vardır. farklı pedallara bastıkça, farklı kombinasyondaki gücüler havaya kalkar. bu pedal hareketinin ritmik olarak tekrarlanması, kumaşımızın üzerinde geometrik motifin oluşmasını sağlar.
  
  geometrik desen
  
  kumaşın eni, dokumacının mekiği tutma mesafesi kadardı. 18.yy'da büyük bir devrim olur ve john kay, uçan mekik için patent alır. mekiğin ortasında atkının sarıldığı bobin yer alır. aerodinamik özellik kazanması için iki ucu sivriltilmiştir. mekiğin altında sürtünmeyi azaltmak için tekerler vardır.
  
  uçan mekik
  
  tezgahın iki yanında çekiçler bulunur. dokumacı tutamağı çektiği zaman, çekiçler mekiğe vurur. darbeyi alan mekik, bir kanalın içinde, karşı uca doğru fırlar. dokumacı tekrar tutamağı çektiğinde, karşı uçta darbe alan mekik, bu sefer öteki uca doğru fırlar.
  
  uçan mekik, hem enli kumaşların tek ustayla dokunmasını sağlamıştır hem de dokumacının hızını artırmıştır.
  
  uçan mekik ile el tezgahında dokuma
  
  aşağıdaki videoda ise birden çok gücü kombinayonu ve uçan mekik ile pötükare kumaş dokunması gösterilmektedir.
  
  uçan mekiğe ve ayaklara dikkat
  
  peki ya geometrik bir şekil yerine özel bir motif istersek?
  
  brokar
  
  japonlar, yukardaki kimononun dokumasına çin işi diyor. kumaştaki desenler, kabartma halindedir ve sanki nakışla işlenmiş gibi durur. aslında kumaşın dokuması sırasında, bir yandan kumaşın kendi atkıları örülmüş, bir yandan da motifi oluşturan renkli ipler, çözgülere sarılmıştır.
  
  her brokarın kabartma gibi durması gerekmez. gerek çin'de gerekse japonya'da farklı brokar teknikleri vardır.
  
  aşağıdaki resimde, ustanın ellerine yakından bakıyoruz. dokuma, satır satır yapılıyor. ustanın her motif için ayrı bir mekiği bulunmakta. usta kumaşın tersini görmektedir. tezgahın altındaki aynadan kumaşın düzüne bakarak motifini kontrol eder. motifin oluşturulması sırasında, sadece motife ait olan çözgüler havaya kalkar.
  
  brokar yakın çekim
  
  şimdi zurnanın zırt dediği yere geldik. bu kadar karmaşık bir motif için gerekli olan gücü kombinasyonu pedallarla sağlayamayız. peki sadece tek bir motif için gerekli olan çözgüler nasıl havaya kalkıyor?
  
  aşağıda çin'de geliştirilen ve ipek yolu ile tüm dünyaya yayılan tezgah yer almaktadır. bu tezgah iki kişi tarafından çalıştırılır. dokumacı olarak anılan usta sadece dokumaya odaklanır. çekici denilen usta ise tezgahın üstünde durur ve motifin oluşması için gerekli çözgüleri havaya kaldıracak olan gücüleri çeker.
  
  brokar tezgahı
  
  peki yukardaki usta, gücüleri çekme işini nasıl yapıyor?
  
  şimdi fasta'yız. aşağıdaki linkte, aynı mantıkla çalışan ama çift yüzlü ve deseni kendinden ipekli kumaş üreten tezgah yer almakta.
  
  çekici ustasının önünde diklemesine ipler var. bu iplerin tamamına asılırsa, gücülerin tamamı, dolayısıyla çözgülerin tamamı havaya kalkacak.
  
  gücüleri kontrol eden dikey iplerin üzerinde bir de yatay ipler bulunmaktadır. biz bu yatay iplere gücü kodu diyelim. çekici, kodu taşıyan yatay ipi aşağıdan yukarı doğru çeker. bu yatay ip, ustanın çekmesi gereken ipleri diğerlerinden ayırır. usta ayrılan iplere asılır ve gücüler havaya kalkar. sırası biten kodu, yukarı atar ve aşağıdan yeni kodu yukarı çeker.
  
  gücü kodlarının okunması
  
  peki bu kodlar nasıl hazırlanıyor?
  
  şimdi çin'e geri dönüyoruz.
  
  brokarın dokunmasına ilk önce desenin çizilmesi ile başlanır. ardından bu desen milimetrik kağıda aktarılır. milimetrik kağıtta motifin her bir satırı ve bu satırda kullanılacak olan iplerin renkleri belirtilir.
  
  örnek şablon
  
  bitmiş ürün
  
  dokuma tezgahının yanında bir de şablon tezgahı bulunmaktadır. bu tezgahta çalışan usta, milimetrik kağıttaki deseni önüne koyar. kareleri sayarak, önündeki tezgahtaki ipleri cetvelle ayırır. cetvelle ayırdığı yerlere daha sonra ip geçirir. bir motifi tamamlayacak ipleri sıraladığında bunların uçunu düğüm atar. böylece çekicinin kullanacağı kodlar artık hazırdır. motiflere ait kodlar, yumak yumak, dokuma tezgahın tepesine doğru yol alır.
  
  motiflerin kodlanması
  
  bu kodlama işlemi altı ay kadar sürebiliyor ve kodların ağırlığı 140 tona kadar ulaşabiliyor.
  
  1801 yılında joseph marie jacquard, geliştirdiği delikli kart sistemi ile çekici ustayıdevreden çıkartıyor. dokuma ustası pedala basar, tezgahın tepesinde yer alan mekanik kafa, delikli karttan gelen bilgiye göre, sadece motif için gerekli olan gücüleri yukarı çeker.
  
  peki bu kafa nasıl çalışıyor?
  
  kafa mekanizması
  
  iki tane üst üste çerçeve vardır. üstteki çerçevede bıçaklar bulunur. alttaki çerçevede ise sustalı pimler. sustalı pimler, kancaları tutar.
  
  usta pedala bastığı an, delikli kartın bulunduğu kafa pimler iter. deliklere denk gelen pimler yerinde durur. kartona çarpan pimler ise geri gider. pimler geri giderken kancaları da geri çeker.
  
  bu sırada üst çerçevedeki bıçak havaya kalkar. bıçak havaya kalkarken, yerinde duran kancaları da beraberinde çeker. bıçaklarla beraber havaya kalkan kancalar, çözgüleri de yukarı kaldırır. kısacası, kaldırmak istediğiniz çözgü için karta delik açıyorsunuz.
  
  aşağıda videoda dokumacı, jaquard mekanizması ve uçan mekiği olan el tezgahında jakarlı kumaş dokumaktadır.
  
  jakar mekanizması olan tezgah
  
  aşağıdaki videoda ise japon abla, jakarlı el dokuma tezgahında duvar panosu dokumaktadır.
  
  brokar duvar panosu