bu konu başka bir başlıkta inceleniyor ^*

• salakligin daniskasi.
  
  baska bir "baslikta incelenme" serhi acilan basligin "oznel" olabilecegi, yeni bir baslik acmanin onceki "baska baslik"tan daha fazla dikkat cekmeyi, okunmayi amacladigi ihtimalini zitmis, sozlugun mevcut oznel, subjektif "gucunun" agzina sican, bkz fasilitesini yok sayan bir uygulamadir.
  
  simdi, diyelim ki ben "eski sozlugun essegin sikine benzemesi" diye bir baslik actim. bu basligin bir oncul turevi de soyle olsun "essegin sikine benzeyen sozluk". simdi benim bu actigim basligin altindaki entrymin silinmesi bu ikinci basliga tasinmasinin akli mantigi "mukerrer basliklasmayi" engellemek midir? haydi evet diyelim. iyi de icerik olarak "birbirine" benzesse dahi basliklarin ayni etkiyi ya da ayni sey oldugunu dusunmek biraz sacma degil mi? "herkes buraya yazmis, sen de buraya yaz" diyebilmek icin bahsi gecen sinirli sayidaki "herkes"in "dogru"lugunu tarih sirasinda "once"ligine mi dayandiriyoruz?
  
  "erisim kolayligi" edebiyati yapilacaksa, erisimin kolaylastirilmasi icin bir caprazlama yontemi ile ortaya cikmis bir sozlukte oldugumuzu unutmamamiz gerekiyor. bu bahsi gecen iki entry arasinda mekik ormek icin bir tane bkz sallamak yeterli iken, bir basligi silip, entrysini digerinin altina tasimak, ya da tasimayi mecbur kilmanin bir manasi var mi?
  
  bunun baska bir bicimi de cok isimli kavramlarda oluyor. vakti zamaninda "ersuyu" basligi altindaki bir entryim "mazi" basligi altina tasinmisti. mazi, ersuyunun diger ismiymis. guzel. ama iclerinden herhangi birisi "dogru ismi" degil ki? neye gore entry bir basliktan siliniyor, neye gore digerine tasiniyor bunu hangi oncelik sirasina gore yaptigimizi dahi bilmiyoruz. mesaj attim, sarladim. "sarlamaya gerek, yok, istemiyorsan kendi basliginda tutariz" denildi. iyi de isteyip, istemedigimi once sen sordun mu? sormadin? e? eger istegim belirleyici ise neden once istegimi sormuyorsun. illa magdur duruma dusmem, senin hatani olustan sonra mi duzeltmem gerekiyor? cok mu zor, koyun ayarlarim listesine bir checkbox, "entrylerim moderasyonun daha dogru oldugunu zannetigi basliklara tasinmasin" diye, checkimi atayim, ugrastirma beni her entry sileceginde.
  
  yine ornegi verilen elvis e gelelim. elvis in tam ismi elvis aaron presley. iyi de elvis'i kim elvis aron presley diye biliyor ve degerlendiriyor? nufus dairesi, hardcore hayranlari. iyi de eksi sozluk memphis nufus dairesine bagli calisan bir kurum mu? isteyenin istedigi baslik altinda "elvis" hakkindaki duygu, dusunce ve orneklerini vermesini hangi gerekceyle mesrulastirabilirsiniz? sozlukte elvis presley basliklari "elvis presley" altinda inceleniyor. ama bunun neden boyle olmasi gerektigine dair hic bir "net belirleyen" yok. diyelim ki "halkca tanindigi isim" altinda topluyoruz. iyi de hangi halk? diyelim ki "kendi albumlerinin uzerine yazdirdigi isimle" taniyoruz. iyi de o zaman sozlukte "nazim hikmet" hakkindaki entrylerin "nazim hikmet ran" basliginda olmasini nasil aciklayacagiz? nazim hikmet "ran" soyadiyla kicini silmemistir. e? yani, hangisi dogru? (baslik acarken dikkat edilecek hususlar da bu konu incelenmis. orada da verilen ornek "kendi sahne ismi"nin esas alindigi. bu standardizasyon girisimi nazim hikmet ran orneginin 99 dan beri varligini izah edemedigi gibi, nazim altina girilecek bir entrynin sahsi "merkezi" siktir ettigi gercegini de degistirmiyor. nazim hikmet turkiyede bir cok insan icin nazim hikmet dahi degil, nazimdir. nazim altina girilecek entrynin de nazim hikmet altina girilecek entry ile ayni sey olmasi gerektigini kimse kimseye dikte ettirmemelidir.)
  
  ortada dogruluk yokken, entryleri yazan kisilerin subjektivitesi hakimken tutup da "dogrusu bu" diyebilmek icin kafi delilimiz oldugunu sanmiyorum. bu konu baska bir baslikta inceleniyor.
  
  iyi canim ben bu konuyu bu baslikta incelemeyi tercih ettim. bana bunu ancak bir ikaz gerekcesi ile soyleyebilirsin, entrymi silmeye temel yapamazsin. sonra neymis "bize bir mesaj atsalar olay cozulur" lan ibibik ben sana mesaj atacagima sen bana mesaj at entry silmezden evvel? ona gore evet hayir diyeyim? ondan sonra memur oldugun isi yap. mecburum sanki kendi kicindan dogru uyduran moderasyonla mesajlasmaya.
• baska bir baslikta incelenen konulara sinirlamanin bir de "sosyal yaptirimlari" var. misal "nazim hikmetin siirindeki deyis guzelligi" diye bir baslik actiginizda "nazim hikmet ran" basligina yazsan olmaz mi? deniliyor. oysa ki olmaz. olmasinin da gerekliligini ne sen, ne baskasi degil entryi yazan kisi belirliyor. anlatmak istedigi konunun illa butunleyici "baslik" altinda incelenmesi gerektigine inansaydik sozlukteki baslik adedi cok rahatlikla bir elin parmagina indirgenebilirdi. oysa ki sozluk'un hem gucu hem guzelligi "olgularin temel oldugu evrensel kumeye yakinsamasi" degil, ayrintilariyla basliklasip kavramlasabilmesi.
  
  depresyon hirkasi gibi bir basligi "hirka" altina tasiyip "bunlarin bir de depresif kisilerce giyilen versiyonlari vardir" yazmak ne kadar gereksizse ve haksiz ise, herhangi bir basligin altina girip "bu konuyu asil basliginda incelesek" onerileri getirmek de o kadar luzumsuz ve maksadini asmis sosyal mudahalelerdir. yoksa ben sana hemen "aslina rucu ettireyim her basligi"
  
  bu konu baska baslikta inceleniyor'u hemen aslina dondurelim:
  
  baslik basliginin altina entryleri siralayabiliriz
  
  "bazen bazi konular baska basliklarda incelendiginde vir vir vir" al sana, mevcut basligi baslik butunleytenine dahil ettik. ama duralim mi? baslik dedigin eksi sozlugun bir fasilitesi o zaman eksi sozluk basligi altinda
  
  "eksi sozlukte bazen acilan basliklar baska basliklarda incelenebiliyor." diye girizgah yapip eksi sozluge dair her turlu olguyu eksi sozluk basligina tasimamiz mumkun. hayata dair her turlu olgu ve olusu hayata (hayat: mustafa sandal'in yeni albumunu cikardigini gordugum olusum.) tasimak da mumkun. insanlari "genel basliklar"a itmeden once bir duru duragi bilelim. ozellestirmenin ise sakincasi eger tum basliklari hafizanizda tutmaya calismiyorsaniz yoktur. onlari bilgisayar aklinda tutuyor zaten, rahat olun.
• "insaniz ya, moderasyonun da beyni sulaniyor, mesaj atin duzeltsin"lesmelerin yine yeniden ve moderasyon kendi konumunun gerekliliginden emin oldugu surece suregelecegi bir gerekce. oysa ki
  
  1- bir basligin turevlerinin baska bir baslikta irdelenmesi. bu basliklarin adedinin gittikce artmasi zaten sozlugun insan merkezciliginin bir dogal neticesidir. her entrynin konusu kendisini iceren baska bir baslikta zatn incelenebiliyor olabilir. eksi sozluk basliginda "eksi sozlugun essegin sikine benzemesi" konusu tartisiliyorsa, acilan baslik luzumsuzlasmaz. iki tane essegin zikini konu eden basliktan bir digeri "tarih" sebebiyle digerine gore daha "dogru" olamaz.
  
  2- toplam entry ve baslik sayisinin, baslik basina dusen entrynin yukunu "biz" degil bir makina tasidigindan bizi germesi icin makul bir gerekcemiz olamaz. gereksiz data isgali cpu'nun harddiskin, ram'in sorunudur. hafizanizda data tutulmasini istedigimiz gune kadar bu konuda "bilgisayar adina uzulmek" bir degisiklik yaratmayacaktir. onun isi o, birak tutsun gerekli ya da gereksizligi tartismali olan datayi. tum sozlugu bekaplardan bir cd yi doldurmadigini da unutmayalim derim.
  
  3- ararken bir dolu baslik cikiyor, sikiliyoruz cekincesi yuzbinlerce baslik ve entrynin oldugu bir sozlukte makul bir gerekce degildir. sozlukte ne arasaniz arayin bir suru baslik cikiyor. "sizin aradiginiz" basligin ulasilmasina ise bkz fasilitesi ile ulasmak zor degil.
  
  farz edelim eksi sozlugun essegin zikine benzemesi basliginin konu ettigi olayi ariyorsunuz. yazin essegin zigi. yazdin mi? gir basliga, oradan essegin zikine benzemesine dair bilgiye eris. new york public library'de herhangi bir konuyu aramak da ayni sekilde konularin fazlaligi sebebiyle zaten uzun surer. ama ne eksi sozluk essegin ziki ile alakali vazgecilmez bir bilgi kaynagidir, ne de arastirmak isteyen kisi ilk arattiginda tam istedigini bulamayip, bkzlari okumaya usenen kisi olamaz.
  
  4- arasira icinizden gecen "aman ya herkes istedigi basliga yazsin" hissinden kopmayin, o his sizin en degerli hazineniz. sizin de istediginiz basliga istediginiz gibi yazma hakkini verdigi gibi, baskasini sinirlamamak icin temel argumaniniz oluyor. kimsenin "seckin ve modere olmamayi hak eder" olduguna inanmiyorum. ozgurluk ve haklar esit olarak kullanildigi, pratike dildikleri zaman gecerlilik kazanirlar. herkesin "apatal, salak" entryler yazmak, kendini luzumsuzca tekrar etmek hakki da vardir. sizin de o yazarlari okumamak, es gecebilmek hakkiniz da olmalidir. bu konuda eksi sozluk kolektif ignore list uygulamasi gibi basliklar rahatsiz olabileceklerin de rahat etmesi icin teknik cozumleri sunmustur, ssg zamani olsa yapacagini belirtmistir. o zaman kadar kendi "subjektif rahatliginizin bozulmamasi" baskalarinin tasvip etmediginiz ama ona ait olan hakkinin kisitlanmasi manasina gelmemelidir.
• sevk kirilmasi hak yenilmesine oranla daha ehven-i serdir.
  
  dahasi arastirma yapmanin temel sorumluluklarindan birisinin sozlukte karsiligi olan bkz okumaya usenecek birinin sevki de zaten kirilmayi bekleyen nazik bir cicek gibidir, hamdir, hastaliklidir.
  
  herkesin aramadan aklina ilk gelen basliga istedigini istedigi sekilde yazmak, amerikayi kesfettigini sanmak rahatligi ve hakki vardir. boyle durumlarda ancak birileri o sahis adina oneri ve ikaz da bulunabilir, bu hakki tek tarafli olarak o kisi adina iptal edemez. "sen bu konuyu bu baslikta incelemissin ama, bu konu surada inceleniyordu" diyen birisine yanit veren kisi bu oneri/ikaz'i degerlendirir, uygun gordugu sekilde davranir. yok eger bu ikaz'i sallamazsa, sallamama hakki vardir. ikazi yapan kisinin de o konunun bkz ini verme, baska kisileri o basliga zorla degil, akil ile yonlendirme hakki vardir. neticede herkes kendi ozgurlugunun cercevesinde ustune duseni yapmis olur.
  
  meselenin ozu aramaya inanmanin gerekliligidir. aramak bir sahsin hali hazirda yazilmis, irdelenmis bir konunun tekrarinin engellenmesi icin "sekli bir beklenti" olabilir, kendi icinde makuldur, ama bir kisinin kendi fikrini kendi actigi baslik altinda yazmasi hakkini elinden alamaz. aramak ve ayni mevzuunun bin kere tekrarlanmamasi kolektif bir butun adina "dogru oldugu" varsayilabilecek bir gerekcedir, bir kesinlik degildir.
  
  kisinin "haybeden tekrar entry girmesi"nin de sonuclari baskasi adina degil, haybeden yazan kisi adina etkendir. baskasi adina uzulup, elalemin yazdigini hiyar gibi tekrar yazmissin'in sikintisini onun adina yasamanin bir mantigi oldugunu sanmiyorum. herkesin yazdigini baska baslikta tekrarlayan birisi bu fiili yanlis bulan adina kendisi prestijini kaybeder. eger bir kisi sizin gozunuzde maymun olmayi kendine yediriyorsa, siz onun adina onu sinirlamaya calismayin derim, o kendi dogrusunu yasasin, siz kendinizinkini.
  
  butun bunlarin otesinde yineliyorum, bir entrynin konu ettigi olayin girilmesi icin dogru baslik belirlemek mumkun degildir. herkes entry gibi baslik uzerinde de subjektif bir fikri hakka sahiptir. iste essegin siki yazar, iste esegin siki, isterse essegin zigi. onun essegin sikinden anladiginin toplumla uyusmasi, benzesmesi, tarihi sirada once gelenin basligina kaymasi mecburiyeti yoktur, olamaz. haklilik kronolojik degildir, sahsa ve dusuncenin ifadesine aittir.