bugün pazar

• bir nazım hikmet şiiri.
  
  bugün pazar.
  bugün beni ilk defa güneşe çıkardılar.
  ve ben ömrümde ilk defa gökyüzünün
  bu kadar benden uzak
  bu kadar mavi
  bu kadar geniş olduğuna şaşarak
  kımıldamadan durdum.
  sonra saygıyla toprağa oturdum,
  dayadım sırtımı duvara.
  bu anda ne düşmek dalgalara,
  bu anda ne kavga, ne hürriyet, ne karım.
  toprak, güneş ve ben...
  bahtiyarım...
• fazıl say'ın nazım adlı eserindeki başarılı yorum konserlerde güvenç dağüstün'e aittir. maalesef albüm kaydında yer almamaktadır.
• pazar günleri hep aklıma gelen şiir parçacığı. nazım hikmetin akıllara kazınan şiirinin hem adı, hem de ilk dizesidir. hatırlayınca insanın kendini koşarak sokağa atası gelir.^*
• satine hanım'a göre zen budist felsefeyi en iyi ifade eden şiir.
• nazım hikmet şiirlerinin belki de en güzeli..
  en çok hissedileni, neredeyse görüleni ^*
• güldüren, güldürürken düşündüren the ayılar şarkısı.
  
  sözlerinide yazayımda gülerken düşünün;
  
  yürürüm boş sokakta
  omzuma biri çarpar
  kaçamazsın
  her yerde bugun ayılar var
  
  aman çıkma sokağa
  sakın gitme bakkala
  bekliyor onlar seni
  parklarda meydanlarda
  
  her yerde ayılar var
  unutma bugun pazar
  her yerde ayılar var
  unutma bugun pazar
  
  her biri deli yürek
  sokakların dayıları
  aman ayı deme
  incinir bak duyguları
  
  delikanlıdır o
  bellidir kuralları
  farklıysan onlardan
  buldun başına belayı
  
  her yerde ayılar var
  unutma bugun pazar
  her yerde ayılar var
  unutma bugun pazar
• güneşli pazar günlerini belkide en iyi çağrıştıran şiir.
  
  bu anda ne kavga, ne hürriyet, ne karım.
  toprak, güneş ve ben...
  bahtiyarım...
  bugün pazar güneşe çıkmak lazım.
• memet fuat'tan “bugün pazar” şiirinin evrimi:
  
  nâzım hikmet’in şiirleri daha yazılmaktayken, son biçimlerini almadan
  cezaevi duvarlarından dışarı sızardı. kendi de
  gerçi bir iki kişiye gönderirdi – karısı piraye’ye, çok güvendiği
  bir avukat arkadaşına – ama şiirler son biçimini alınca...
  oysa dostları, meraklılar, şiire düşkün cezaevi görevlileri,
  bitmiş bitmemiş, ellerine ne geçse kopya ederlerdi. sonra da o
  şiirler kopya edile edile elden ele dolaşır, bu arada da, tabii,
  değiştikçe değişirdi.
  nâzım hikmet’in kendisinin de şiirlerinde sonradan
  düzeltmeler yaptığı doğrudur – çıkarır, ekler, değiştirirdi.
  ama asıl kargaşa, bitmemiş, son biçimini almamış şiirlerin elden
  ele dolaşmasından, bu arada, kopya edenlerin dikkatsizliklerinden doğdu.
  üstelik ezberlendi de o yanlış kopyalar. orada burada basıldı da...
  hele bulgaristan’da türkçe basılan kitaplar...
  yenir yutulur şeyler olmayan, korkunç yanlışlar için
  kimileri, “nâzım hikmet öyle düzeltmiş anlaşılan,”
  demek anlayışsızlığını, şiirsizliğini göstererek “incelemeci zevksizliği”nin doruklarına ulaştılar.
  bazı ezberciler de yirmi beş yıl önce yanlış kopyaları ezberlemiş olabileceklerini akıllarına
  bile getirmeden, bana, “şiirleri yanlış basıyor, yirmi beş yıldır
  ezbere bilirim ben onları,” gibilerden haberler gönderdiler.
  bu arada, ünlü “bugün pazar” şiiri için de ileri geri konuşanlar oldu.
  
  “bugün pazar” şiiri 1938’de ankara merkez komutanlığı
  cezaevi’nde yazılmış. o günlerde nâzım hikmet’in cebinde
  olan küçük bir not defterinde bu şiirin ilk çalışmaları var.
  şairin el yazısıyla :
  
  bugün ilk defa güneşe çıkardılar beni.
  ve ben ömrümde ilk defa güneşin benden bu kadar uzak
  gökyüzünün bu kadar mavi
  bu kadar geniş olduğuna şaşarak
  kımıldanmadan durdum.
  sonra saygıyla toprağa oturdum.
  dayadım sırtımı beyaz duvara.
  birdenbire tuhaf bir hatıra :
  deniz.
  ve işin en aşağılık tarafı şu ki yavrum
  galiba yalnızlığa alışıyorum.
  artık
  bana kâfi geliyor zaman zaman
  yerimden kımıldanmadan
  bir (okunamadı)
  bir de bir kutu kibrit, bir paket cıgara
  sonra bir de bıyıklarımı çiğneyerek
  düşmek dalgalara.
  
  nâzım hikmet bu şiirde önce bazı sözcüklerin üstünü çizmiş, bir iki değişiklik yapmış, sonra “deniz” sözcüğüne kadar olan bölümün üstüne birbirine paralel üç çapraz çizgi çekmiş. zaten şiirin ordan yukarsı başka kalemle, aşağısı başka kalemle yazılmış.
  
  şiirin daha gelişmiş bir biçimi :
  bugün pazar.
  bugün beni ilk defa güneşe çıkardılar.
  ve ben ömrümde ilk defa gökyüzünün bu kadar benden uzak
  bu kadar mavi
  bu kadar geniş olduğuna şaşarak
  kımıldanmadan durdum.
  sonra saygıyla toprağa oturdum.
  dayadım sırtımı duvara.
  toprak, güneş ve ben.
  ve ben artık hiçbir şeyi
  hattâ seni bile düşünmezken
  takıldı birdenbire gözüm
  birbiri ardınca bozkırın ufkundan sökülüp
  ağır beyaz yelkenler gibi gelen bulutlara.
  bu anda bir hatıra :
  deniz.
  hürriyeti, ışıltısı, kokusu.
  
  bu şiirin de “toprak, güneş ve ben” dizesine kadar olan
  bölümü birbirine paralel altı çapraz çizgiyle çizilmiş, ondan
  aşağısı çerçeve içine alınmış. sola doğru dört sayfa ötede oldukça gelişmiş bir biçim :
  
  bugün pazar.
  bugün beni ilk defa güneşe çıkardılar.
  ve ben ömrümde ilk defa gökyüzünün bu kadar benden uzak
  bu kadar mavi
  bu kadar geniş olduğuna şaşarak
  kımıldanmadan durdum.
  sonra saygıyla toprağa oturdum
  dayadım sırtımı duvara.
  bu anda ne düşmek dalgalara,
  ne baş aşağı, ne baş yukarı.
  bu anda ne kavga, ne hürriyet, ne karım.
  sade toprak, güneş ve ben.
  bu anda yeter bana bu kadarı
  bahtiyarım.
  
  nâzım hikmet şiirin onuncu dizesi ile on üçüncü dizesini, bir de “sade” sözcüğünün üstünü çizmiş. böylece de son
  biçimine oldukça yaklaşmış. silinen yerleri çıkarıp okuyalım :
  
  bugün pazar.
  bugün beni ilk defa güneşe çıkardılar.
  ve ben ömrümde ilk defa gökyüzünün bu kadar benden uzak
  bu kadar mavi
  bu kadar geniş olduğuna şaşarak
  kımıldanmadan durdum.
  sonra saygıyla toprağa oturdum
  dayadım sırtımı duvara.
  bu anda ne düşmek dalgalara,
  bu anda ne kavga, ne hürriyet, ne karım.
  toprak, güneş ve ben.
  bahtiyarım.
  
  nâzım hikmet’in not defterinde bu şiirin başka taslağı yok. kurtuluştan sonrakiler adlı antolojide basılıp okur önüne basılı olarak ilk çıkışı ise şöyle :
  bugün pazar.
  bugün beni ilk defa güneşe çıkardılar.
  ve ben ömrümde ilk defa
  gökyüzünün bu kadar benden uzak
  bu kadar mavi
  bu kadar geniş olduğuna şaşarak
  kımıldanmadan durdum.
  sonra saygı ile toprağa oturdum.
  dayadım sırtımı beyaz duvara.
  bu anda ne düşmek dalgalara
  bu anda ne kavga, ne hürriyet, ne karım.
  toprak, güneş ve ben...
  bahtiyarım.
  
  görüldüğü gibi, en önemli değişiklikler üçüncü dizenin ikiye
  bölünmesi, bir de “dayadım sırtımı duvara” dizesine “beyaz”
  sözcüğünün eklenmesi.
  nâzım hikmet dört hapisaneden adlı kitabını hazırlarken
  bu şiiri “ankara” bölümüne almış. tıpatıp şöyle* :
  bugün pazar.
  bugün beni ilk defa güneşe çıkardılar.
  ve ben ömrümde ilk defa gökyüzünün bu kadar benden uzak
  bu kadar mavi
  bu kadar geniş olduğuna şaşarak
  kımıldanmadan durdum.
  sonra saygıyla toprağa oturdum,
  dayadım sırtımı duvara.
  bu anda ne düşmek dalgalara,
  bu anda ne hürriyet, ne karım.
  toprak, güneş ve ben...
  bahtiyarım...
  şiirin en son, en doğru biçimi budur. “yeni dergi”de de böyle yayımlanmıştı. ama dört hapisaneden kitabına alırken sondan üçüncü dizeye “ne kavga” sözünü yeniden ekledim. şairin fransa’da bu şiiri plağa okurken o dizeyi “bu anda ne kavga, ne hürriyet, ne karım” diye okuduğu söyleniyordu. doğru mu, yanlış mı, araştırmadım, çünkü o dize “ne kavga” sözü eklenince çok daha güzelleşiyor. bir de, “dayadım sırtımı duvara” biçimi bana “dayadım sırtımı beyaz duvara” biçiminden daha güzel görünüyor. zaten şair bu ikincisini yalnız ilk taslakta kullanmış, sonrakiler hep “dayadım sırtımı duvara”.
  
  (*) kitaplara alınırken “bugün pazar” şiirinin 4, 5, 6. dizeleri sayfaya sığmadıkları için genellikle daha içeri çekiliyor. burada şairin müsveddesindeki biçimi aynen koruduk.
  
  http://www.memetfuat.com/…=1&bookid=7&mcategoryid=3
• suavi de bir zamanlar başarılı bir şekilde seslendirmiştir.
• yaklasik 12 yildir her pazar sabahi usanmadan okudugum muhtesem nazim hikmet siiri. üzerine söylenecek pek fazla sey yok zaten...
  
  "bugün pazar.
  bugün beni ilk defa güneşe çıkardılar.
  ve ben ömrümde ilk defa gökyüzünün
  bu kadar benden uzak
  bu kadar mavi
  bu kadar geniş olduğuna şaşarak
  kımıldamadan durdum."