cache memory

• bilgisayarda bir on hafiza birimi. bir kez cali$tirilan bir programa ait verilerden bir kismi cihaz kapanana (bkz: cold boot) kadar saklanir. sonra da bu i$lem eger tekrarlanirsa diskten degil bu birimden okunur, program daha erken acilir, cabuk cali$ir. ornek:
  bilgisayari aciniz. mesela excel'i calistiriniz. kapatiniz. $imdi tekrar aciniz, ilk sefere gore daha cabuk gelecektir.
• (bkz: cache)
• bilgisayarın bilinçaltı.
• ön bellek sram'lerden oluşmuş bir bellek topluluğudur. üzerinde çalışılacak olan veriler ilk olarak buraya alınır ve işlenmeye hazır hale getirilir. genel olarak mikroişlemcilerde bulunurlar ve mikroişlemcinin hızını belirleyen en büyük etkendirler.
  
  normalde bir bilgisayarda işlenecek verilerin hepsi ram'de bulunur. işlemci burdaki verileri işlemek için yol sistemleri ile ram'e gider ve veriyi alır; fakat bu ara birimler ve ram işlemcinin hızına yetişemez. dolayısıyla aradaki zaman kaybını önlemek için ön belleğe ihtiyaç duyulur. ön bellek, işlemcinin sık kullandığı veri ve uygulamalara en hızlı biçimde ulaşmasını sağlamak üzere tasarlanmıştır. işlemcinin ön belleğe erişmesi, ana belleğe erişmesine oranla çok kısa bir süredir. eğer aranan bilgi ön bellekte yoksa işlemci ana belleğe başvurur.
• türkçesi (bkz: önbellek) olan hızlı hafıza elemanlarıdır. (bkz: cache)'leme oldukça kullanılan bir tabir olsa da temeli cache memory'e dayanır. data'yı ana disk/memory (dolayısıyla daha yavaş ama kapasitesi çok olan yer) 'den yüklemek yerine - genelde modern (bkz: cpu)'larda bile (bkz: critical path) load/store (bkz: instruction)'ları olduğu için- önbellek denilen elemanları olan (bkz: sram)'lerden oluşan daha hızlı data read/write yapılan yerden işlem yapılır. main memory de kullanılan (bkz: dram)'lere göre çok daha pahalıdır ve yaklaşık 6 tane (bkz: transistör) (klasik sram mimarisi için) içerir, ama bunun yanında 1 bit 'i depolamak için gerekli olan (bkz: voltage)'ı daha hızlı şarj/deşarj ederek bu işlemi yaparlar. bu sayede, yüzlerce (bkz: clock cycle) beklemek yerine hızlıca data'ya erişim sağlanır ve işlemler aşırı hızlanır. programlama yapılırken, iyi bir programcı bunun farkında ise (bkz: cache friendly) kod yazarak, data cache sayesinde harikalar yaratabilir. en temel ve basit örnekleri (bkz: matrix multiplication) işlemlerinde verilebilir ve cache farkı farkı kolayca gözlemlenebilir. data cache haricinde, (bkz: instruction cache)'de yapmak mümkündür. tabii ki (bkz: with great power comes great responsibility) hesabı, bu sistemi dikkatli kullanmak gerekir. diğer türlü (bkz: cache coherency) denilen durum ile karşılaşılabilir ve saatlerinizi debug yaparak sorunu bulmakla geçirebilirsiniz. modern cpu'larda (bkz: set associative cache) daha doğrusu n-way set associative cache kullanılır, oldukça hızlı ve geçerli bir tasarımdır, merak edenler için (bkz: cpu-z) programını indirip cache altındaki kısımdan hangi level'daki cache'in kaç way olduğunu görebilirsiniz. buna rağmen, kötü bir programcıysanız ya da cache'in ne olduğundan bihaberseniz, elinizdeki bu harikulade tasarımı bile (bkz: cache miss) yapmaya zorlayabilir ve oldukça düşük bir performans elde edebilirsiniz.
  memory haricinde, cache'lemek terimi oldukça fazla kullanılır, web request'lerinde request sonucunun bir kopyasını yine ulaşımı kolay/hızlı yerlerde depolayarak bir sonraki aynı işlemi tekrar uzunca süre beklemeden yapmanızı sağlayarak daha performanslı sistemler tasarlanabilir.