cmb

• cosmic microwave background.
  
  (bkz: arka plan isimasi)
• (bkz: george gamow)
• bunu bana anlatan fizikcinin yalancisiyim, aynen aktariyorum ......valla bak
  
  baslangicta evren asiri sicak, asiri aydinlik bir plazma bulutu idi. her yer basibos fotonlarla kapliydi, hicbir sey gormek ya da duymak mumkun degildi cunku cok homojen bir yapiya sahipti. ne zaman ki bir proton ile bir elektron birbirine yaklasip da aman da hadi beraber takilalim, boyle cok dengeli olduk dese, ortamdaki fotonlar bunlari bombardiman ediyor, tas ustunde tas, bas ustunde bas komuyolardi. lakin fotonlarin hukmu gecmeyen bir madde vardi, karanlik madde, fotonla bir isim olmaz deyip ne foton aliyor ne de veriyordu. haliyle kendisini gormek de mumkun olmuyordu.
  
  evren cadi kazani gibi kaynarken, develer tellal, pireler berber iken, ortaya cikan kucuk karanlik madde anisotropyler (na-homojenlikler) gravity dedigimiz kuvvetle daha da cok birbirlerine kaynasiyorlardi, kar topu gibi buyuyerek, buyudukce guclenerek devasa karanlik madde yiginlari yaratiyorlardi. fotonlarla elektro-manyetik alanda isim olmaz diyen karanlik madde gravitye gelince herkesle munasebeti iyi tutmaya meyilliydi. oyle olunca, bu buyuk karanlik madde kuyulari fotonlari yutmaya baslamis, bu da bildigimiz normal maddenin yani elektron-proton kardesliginin dogmasina gerekli kosulu saglamis. bir yandan da genisleyen evrende foton yogunlugu iyice azalmaz mi, o vakit evren soguk ve transparan hale gelmis, dunyamiz yusyuvarlak ordan tecelli etmis.
  
  aradan yillaaaar, yillar gecmis. dunyadan evrenin derinliklerine bakan fizikciler gormusler ki zamanin en gerisinde (uzayin en gerisi zamanin da en gerisi oluyor), hala bu homojen plazma duruyor. tabi ki de cok parlak ve icinde ne halt oldugunu gormek mumkun olmuyormus. onun hemen berisinde gorunen ilk sey cmb yani arka plan isimasi. evrenin her yonunde yaklasik homojen olarak dagilmis, radyo frekansinda mikrodalgalar. bilimadamlari bu mikrodalga spektrumuna bakip, o gunlerden bu gunlere nasil geldik anlamaya calisiyorlarmis, cunku cmb evrenin beyaz parlak buluttan cikip sogumaya basladigi an imis, ama henuz madde olusmamis. bir baska deyisle, cmb evrenin homojen olmaktan cikip kontrast kazanmaya basladigi an imis. ona bakip bakip karanlik maddenin dagilimini, ve ona gore galaksilerin nerelerde olusmasi gerektigini anlamaya calisiyorlarmis. onlar ermis muradina biz cikalim kerevetine.
• yer bilimlerinde:
  
  (bkz: core-mantle boundary)
• (bkz: cemal mert bulut)