dehhani
-
-
13. yüzyıl divan şairlerinden, horosanlıdır. divan edebiyatının anadolu'daki ilk temsilcisi olarak kabul edilir.
3.alaeddin keykubat döneminde saraya alınarak hükümdarın emriyle selçuklu şehnamesi'ni yazmıştır.
hoca dehhani olarak da bilinen şairin farsça şiirlerinin yanısıra -özellikle din dışı konularda- anadolu türkçesini kullandığı görülür. yazım tekniği zayıf ama dil bakımından zengin kabul edilir.
ilk olarak 1926'da ünlü edebiyatçı fuad köprülü dehhani ve eserlerini tanıtmış, mecdut mansuroğlu da 1947'de dehhani'nin on şiirini (1'i kaside,9'u gazel)
"dehhani ve manzumeleri" adlı kitabında yayımlamıştır. -
‘aceb bu derdümün dermânı yok mı
ya bu sabr itmegün oranı yok mı
yanaram mûmlayın başdan ayağa
nedür bu yanmağun pâyânı yok mı
güler düşmen benüm ağladığıma
‘aceb şol kâfirün îmânı yok mı
delübdür ciğerümi gamzen okı
ara yürekde gör peykânı yok mı
gözi hançerlerin boynuma çaldı
‘aceb ol zâlimün im’ânı yok mı
su gibi kanumı toprağa kardun
ne sanursın garîbün kanı yok mı
cemâl-i hüsnüne mağrûr olursın
kemâl-i hüsnünün noksânı yok mı
begüm dehhânî’ye ölmezdin öndin
tapuna irmeğe imkânı yok mı
(bkz: mefâ’îlün mefâ’îlün fa’ûlün)
divan şiirinin ilk izleri açık seçik görülebilir dehhânî'de. selçuklu saraylarında yazdığı şiirlerinde anadolu türkçesi'ni de kullanır; aynı zamanda doğu şiirinin renkli sembollerinden olan bahar mevsimi, gül-bülbül, işret meclisleri ile özlemlere, heveslere, umutlara ve içli yakınmalara da yer verir. -
gün yüzünde hat belürse gözlerüm giryân olur
hâle görünse kenâr-ı mâhda bârân olur
la‘lün içün gözlerün birbirine hançer çeker
ol iki mest arasında korkaram kim kan olur
gül budagı gibi gülşende salınsan nâz ile
karşuna başın salup serv-i revân hayrân olur
zülfi üstinde gören der gûşe-i ebrûsını
sâyesi tutmış cihânı nice hoş eyvân olur
gizledi hattı dehânî hâtemin dilde dutar
şimdi fitne devridür yok yere çok bühtân olur -
dehhân yağcı demektir. yağ kelimesinin arapça karşılığı olan dühn kelimesinden gelir. kendisine yalaka manasında bir mahlas seçmeyeceğini tahmin ederek yağ alım satımı ile uğraştığını söyleyebiliriz.
-
''bir kadehle sâki bizi gamdan azâd eyledi
şâd olsun gönli ânun* gönlümü şâd eyledi'' beyitinin sahibi. -
halk arasında "teacher denhani" olarak bilinir.
yeni yetme şairlere taş çıkartır.
"sabreyle gönül derdine dermân ire umma
can atma oda bî-hüde cânân ire umma
gözün sadefinden nice dürdâne dökersin
şol dîşi güher dudağı mercân ire umma
gel vasli dilersen ko bu feryâdı i bülbül
gül gonca lebi ağzı gülistân ire umma " -
13. yy. türk şairidir..
orta asya'dan göç ederek konya'ya yerleşmiş ve selçuklu döneminde 1. ve 3. alâeddin keykubad dönemlerinde yaşadığı düşünülmektedir.. türk klasik edebiyatının ilk örnekleri kendisine aittir.. yaşadığı dönemde daha çok farsça hakim olsa da ( özellikle divan edebiyatında fars şairlerle yarışmak ve onlara nazire yapmak adına ciddi bir farsça şiir akımı vardır ) o anlaşılır bir dilde türkçe şiirlere önem vermiştir ve eserlerini türkçe yazmıştır.. yine de sultan alâeddin keykubad tarafından emredilerek o dönemin ünlü iran şairi firdevsî tarafından yazılan şahnâme'nin bir benzerinin yazmıştır.. bugün maalesef bu eser yok..
dehhânî kelime anlamı olarak "nakışçı" demektir.. bu ismi şiirlerinden dolayı almıştır.. -
selçuklu hükümdarının buyruğu ile selçuklu şehnamesi’ni kaleme almış horasanlı şair.
20.000 beyitlik farsça bir eser olan selçuklu şehnamesi, henüz bulunamamıştır.
doğu şiirinin etkileri göze çarpmaktadır. onun şiirinde gül ile bülbül, bahar, meclisler, efsaneler, destanlar, özlemler, acılar, hevesler mevcuttur. anadolu sahasında din dışı şiirin ilk örneklerini veren hoca dehhâni, şiirinde iran mitoloji kahramanları yerine hz. ali’ye yer vermiştir.
türk edebiyatında ilk defa türkçe kaside yazan ve anadolu’da sultanlara sunan ilk kişi hoca dehhâni’dir. ayrıca hoca dehhâni, selçuklu sultanlarına sunulan son kasideyi de kaleme alan şairdir. hoca dehhâni, aynı zamanda çağının sosyal yaşamını, güzellik anlayışını ve ahlâk anlayışını divan şiirine ilk yansıtan şairdir. anadolu türkçesi’ni ustaca kullanan hoca dehhâni’nin 9 gazeli, bir adet de kasidesi bulunmaktadır.
kaynakça:
haluk ipekten, eski türk edebiyatı, dergah yayınları, 2007, istanbul -
divan şiirinin ilk temsilcisidir
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap