diriye emirliği

• 1744'te muhammed bin suud tarafından diriye kentinde kurulan (ve suud ile muhammed bin abdulvahhab'ın ortaklığı sayesinde vahhabiliğin çıkış yeri olan) ilk suudi devleti. 1818'de kavalalı ibrahim paşa emri altındaki osmanlı kuvvetleri tarafından varlığına son verilmiş.
  
  varisleri: 1824'te kurulan ve 1891'e kadar suud hanedanı altında işleyen riyad merkezli ikinci suudi devleti (necid emirliği); suudilerin rakibi raşidilerin 1902 yenilgisinden sonra kurulan necid ve ahsa emirliği; bu yapının 1925'de hicaz'ı fethetmesi sonrası oluşan hicaz ve necid krallığı; ve aynı devletin 1932'de tamamen merkezileşmesiyle oluşan suudi arabistan krallığı.
• veya ilk suudi devleti, 1744 yılında (hicri 1157) kuruldu. şeyh muhammed bin abdülvahhab, diriyah'a yerleştiğinde diriyah prensi muhammed ibn-i suud vahhabi'nin davasını desteklemeye ve benimsemeye hazırdı.
  suûdi arabistan krallığı'nın kraliyet ailesi ve onun müttefikleri arabistan'da egemen devlet olmak için ayaklandılar. ilkin necd'i zaptettiler. daha sonra etkilerini kuveyt'in doğu kıyısından aşağı umman sınırına kadar genişlettiler. suûdiler daha sonra doğuya yönelerek sınırlarını asir'in tepelerine kadar teşmîl ettiler.
  daha sonra vahhâbî kuvvetleri ırak ve suriye vilâyetlerine de hücum etmeye başladı. 1801'de bu taarruzlar şiîlerin kutsal mekânı kerbelâ'yı yağmalamalarıyla doruğa çıktı. 1802 yılında vahhâbîler islâm'in iki kutsal şehri mekke ve medine'yi de elde ederek hicaz bölgesinin kontrolünü ele geçirdi. özellikle bu son olaylar osmanlı imparatorluğu'nun prestijini sarsacak nitelikteydi, zîrâ osmanlı devleti bu iki kutsal şehir üzerinde 1517'den beri hükümranlığını kesintisiz sürdürmekteydi.
  bu iki şehrin de düşmesiyle osmanlı devleti harekete geçti. dönemin padişahı ıı. mahmut, vahhâbîleri tahrip etme görevini mısır vâlîsi kavalalı mehmet ali paşa'ya verdi. mehmet ali paşa, oğlu tosun paşa komutasındaki güçlü bir piyade ordusunu deniz yoluyla hicaz'a gönderdi.
  ilk aşamada 1813'te mekke, medine ve cidde zaptedildi. mehmet ali paşa, gerekli hazırlıklar tamamlandıktan sonra diğer oğlu ibrahim paşa komutasındaki ordusunu arabistan'ın kalbi olan necit'e sevk etti.
  ibrahim paşa, rotası üzerindeki bütün şehirleri fethetti ve 1817 aralık ayında suûdi başkenti diriyah'a ulaşarak kenti kuşattı. birkaç aylık kuşatmadan sonra kent teslim oldu. ibrahim paşa fethedilen başkenti yerle bir etti, daha sonra pek çok suud ve abdülvahhab kabile üyesini gemilerle mısır'a ve istanbul'a gönderdi. son suûdi imamı abdullah bin suud, daha sonra osmanlı başkenti istanbul'da îdam edildi. kesik başı boğaz'ın sularına atıldı. böylece ilk suûdi devleti târihe karıştı. fakat vahhabilik ve suud kabilesinin geride kalanları 1824'te daha zayıf olan ikinci suûdi devleti'ni kurdularsa da bu devlet de osmanlıların müttefîki el reşid devleti tarafından 1891 yılında ortadan kaldırıldı. 1902'de kurulan üçüncü devlet olan suûdi arabistan ise bugün hâlâ devam etmektedir.
  
  ilk suûdi devleti hükümdarları
  imam muhammed ibn saud 1726-1744 (diriyah prensi), 1744-1765 (suûdi devleti imamı)
  imam abdullah aziz ibn muhammed ibn saud 1765-1803 (hicrî 1179-1218)
  imam saud ibn abdulaziz ibn muhammed ibn saud (saud el-kebîr) 1803-1814 (hicrî 1218-1233)
  imam abdullah bin saud 1814-1818
  
  kaynak