hakim parti sistemi ^*

• siyaset bilimi literatüründe tek parti sistemi ile çok partili sistem arasında bir yerde konumlanan, kağıt üzerinde birden çok partinin var olduğu ve özgürce yarıştığı, ancak fiili gerçeklikte çeşitli kültürel sebepler ve devlet desteği nedeniyle bir partinin seçimleri daima kazandığı sisteme verilen isim. hindistan'daki hindistan kongre partisi, japonya'daki ldp, isveç'teki isveç sosyal demokrat partisi buna uygun yakın geçmişteki örneklerdir. günümüzde hala geçerli örnekler ise azerbaycan'daki yeni azerbaycan partisi, türkiye'den akp ve güney afrika'dan afrika ulusal kongresi'dir.
  
  buna yakın başka bir kavram için; (bkz: competitive authoritarianism).
  
  wikipedia; http://en.wikipedia.org/wiki/dominant-party_system
  
  bu konuda bir akademik makale; http://www.jstor.org/…id=2&uid=4&sid=21104627412453
• akp'li turizm ve kültür bakanı ömer çelik de biraz önce ntv'de yaptığı konuşmada partisini bu bağlamda değerlendirmiştir. bazı yeni bağımsızlığını kazanan ve gelişen ülkeler için (güney afrika, azerbaycan vs.) bu durum anlaşılabilir ve kabul edilebilir, ama türkiye gibi çok partili sistemi özümsemiş bir ülkenin bu sisteme geri dönmesi utanılacak bir gelişmedir. oysa ömer çelik bu durumu başarı gibi anlatıyordu. durum vahim gençler...
• bu konuda lse'de yazılmış bir tez için; http://etheses.lse.ac.uk/…dominant party system.pdf
  
  bu da akp üzerine bir inceleme; https://www.academia.edu/…case_of_the_akp_in_turkey
• oyunu kazananın kuralları istediği gibi değiştirebileceği bir oyun düşünün.
  mesela tavla oynuyorsunuz ama ilk oyunu kazanan kuralları isteği an istediği gibi değiştirebilsin.
  rakip 6 6 attı heman kural değişikliği çifte atınca dört kez değil artık iki kez oynanacak diye kural değişikliği gibi mesela.
  
  biz de bunun yansıması söyle oluyor:
  1. parti bir şekilde seçimi kazandı diyelim. once yavas yavas medya kurumları öyle ya da böyle satın alınır ya da tehdit edilir. bu şekilde hakim partinin yaptıkları gece gündüz her yerde duyulur ama muhalefetin en ufak elestirisi bile görmezden gelinir. 1 kere muhalefetten bahsedilirken 17 kez hakim partiden bahsedilir.
  2. etkin kişilerden hakim parti karşıtı olanlar(gazeteciler vb) işlerinden attırılır, hakim medya tarafından kötülenir, polis tarafından dinlenen kayıtlar sızdırılır itibarı yok edilir.
  3. bir şekilde yolsuzluğa adı karışan hakim parti üyeleri, önce idare tarafından görmezden gelinir, bir şekilde sızarsa medya vs taradından o medya tehdit edilir gazeteciler isten attırılır. olmadı da bir sekilde mahkemeye duserse olumlu karar çıkana kadar hakim değiştirilir. bunlar haber olamaz halka ulaştırılmaz
  4. seçim yasaları hakim partinin işine gelecek şekilde değiştirilir. %42 oyla mesela belediyelerin %70i alınabilir.
  5. muhalefet partilerilerinin belediyelerine olabildiğince eziyet edilir. iş yaptırılmaz para verilmez. devamlı müfettiş gönderilir. yöneticileri hapse atılır. sonra medya tarafında bak bunlar iş yapamıyor diye eleştirilir.
  6. polise sadece tek tip hakim partı yanlıları alınır. herkes fislenir. hakim partinin işine gelen bilgiler medyaya sızdırılır. gösterilerde her türlü muhalife eziyet edilir.
  7. hakim parti üyeleri devamlı tv lerde gazetelerde yüceltilir. kötü olan hiç bir istatistik yayınlanmaz ya da minimum sekilde ilan edilir, ama iyi olan her istatistik günlerce yayınlanır.
  8. yargı üyeleri istenen karar çıkana kadar zırt pırt değiştirilir. hoslanılmayan karar verenler sürülür.
  9. ihaleler sadece hakim parti yanlılarına verilir. bunun karşılığı olarak alınan yüzdeler propaganda ve medya desteğine dönüşmesi istenir. bu sayede medya kurumları finanse edilir.
  10. bunlar demokrasiye uygundur çünkü hakim olan parti adı üstünde hakimdir, istediğini yapabilir. aksini iddia eden darbecidir paraleldir solcudur teroristtir ateisttir.
  11. yasasin milli irade.
• tek parti sisteminden farklı olarak muhalefetin parti kurup seçimlere katılmakta özgür olduğu sistem. hakim parti hakimiyetini devam ettirmek için kabaca üç değişik yöntem kullanır. bunlardan ilki ve en sık görüleni, devlet imkanlarını partizan faaliyetlerde kullanmaktır. örneğin hakim parti devlet fonlarını partiye aktarıp seçim zamanı çok daha fazla reklam yapıp, çok daha fazla insanı sahaya sürebilir. yine devlet fonlarıyla parti adına yardım malzemeleri dağıtabilir, iş vaadlerinde bulunabilir.
  
  ikinci yöntemi ise siyasete muhalefet saflarında girmenin maliyetini yükseltmektir. örneğin muhalefet partisine üye bir iş adamının maliye müfettişleri tarafından taciz edilmesidir. en ekstrem noktada muhalefet partilerine mensup kişilerin fiziksel şiddete uğramasına kadar gidebilir ama bu kadarı hakim parti sistemlerinde pek görünmez. zira bu sefer insanlar parti kurup seçime girmek yerine, silahlı örgüt kurup hükümeti devirmeye çalışırlar. bu açıdan epey kalleştir bu sistem, özgürlüğünü kısıtlar ama isyan etmene sebep olacak kadar değil. hakim parti sistemlerinde zaten siyasete atılmak isteyen kişilerin ilk tercihi hakim parti olacaktır. bu açıdan bakıldığında sadece seçilme hırsı bulunmayan radikal görüşlü muhalifler parti kuracaklardır. bu da onların sadece kendileri gibi radikal görüşlü insanlara hitap etmesini sağlayacak ve anlamlı bir oy oranına ulaşmalarına engel olacaktır.
  
  (bkz: median voter theorem)
  
  son olarak seçimlere şaibe karıştırma, sonuç değiştirme gibi yöntemler nadiren de olsa görülür. ama genelde hakim partiler işi daha sandığa gelmeden bitirirler. en klasik örneği için:
  
  (bkz: partido revolucionario institucional)
• giovanni sartori, hâkim parti sisteminin fiilen cari olduğunu söyleyebilmek için üç dönem şartı ileri sürer: eğer bir parti ardı ardına üç seçimde mutlak çoğunluğu elde etmişse seçim istikrarı sağlanmış demektir ve bu durumda o partinin artık hâkim parti olduğunu söylemek mümkündür.
  
  edit: bundan sonrası ingilizce uğraşamam şimdi okumakla deme, entry'nin sonunda mevzu akp'ye geliyor bir de oraya bak.
  
  ------------------
  moreover, if the electorate is stabilised and the interval is wide, one can predict with little risk that a given polity will endure as a predominant type of system. and these remarks lead to an understanding of the time requirement. how long does it take for a predominant party to establish a predominant system? at this stage of the argument i am prepared to settle for the following criterion: three consecutive absolute majorities can be a sufficient indication, provided that the electorate appears stabilised, that the absolute majority threshold is clearly surpassed, and/or that the interval is wide. conversely, to the extent that one or more of these conditions do not obtain, a judgment will have to await a longer period of time to pass. doubtlessly, this leaves the duration requirement fairly loose. but this is as it should be. at any given point in time a predominant party system can cease to be such – exactly as can a twoparty system. this is not to say, obviously, that the other party systems are not subject to change as well; it is only to say that the predominant and the twoparty systems share a peculiar kind of fragility: small differences in returns, or the mere changing of the electoral system, can more easily transform the nature of the system. on the other hand, the over time perspective can be different from the perspective in time. there is no contradiction in declaring that, a given country does not function, hic et nunc, as a predominant type of system and yet displays an overall systemic record of predominance.
  
  an additional clarification is perhaps redundant but not entirely superfluous. the predominant-party system is a type, not a class. this is to recall that the criterion here is not the number of parties but a particular distribution of power among them. thus a predominant-party system can arise either from a twoparty format (as in the limiting case of the american solid south) or from a highly fragmented format, as is particularly the case of the indian congress party. it is only for the purpose of establishing a continuum that one may consider the predominant-party system as the variant of twopartism in which no alternation in power occurs (de facto) for a considerable length of time. for all other purposes it should be borne in mind that the predominant-party system can just as well be a variant of any multipartism.
  
  with the predominant-party systems we stand at the edge of the competitive area -so much so that some of these systems are erroneously classified as oneparty. therefore, before turning to the non competitive area it is well to stress that the predominant-party system is a type of party pluralism in which -even though no alternation in office actually occurs- alternation is not ruled out and the political system provides ample opportunities for open and effective dissent, that is, for opposing the predominance of the governing party.
  ...
  in conclusion, the fact that the predominant-party systems display, in the main, a relatively high rate of entries and exits goes to confirm that they are competitive systems with respect to which it can be asserted that, on the starting line, all the parties have equal opportunities. to be sure, equality of opportunity is always relative, for nobody is really equal at the starting line. furthermore, equal opportunities are not the same as equal resources; and in the predominant systems the disparity of resources between the party in power and the parties out of power is likely to be greater than in the other pluralistic systems. even when all these fine distinctions are taken into account, the standing fact remains that the parties of a predominant-party system enjoy an equality of opportunity unheard of in, and unknown to, the minor parties of the hegemonic systems.
  ------------------
  giovanni sartori, parties and party systems: a framework for analysis, 2005, s.176-178.
  
  edit:
  
  bu kadar teori aktardıktan sonra akp'nin üç dönemi aşan iktidarının bu bağlamdaki bir değerlendirmesini yapan bir makaleyi de refere etmezsem eksik kalırdı deyip söze devam edeyim:
  
  pelin ayan musil, hâkim parti sistemlerinin ortaya çıkışı ve sona erişine dair literatürün hayli zengin olduğunu ama bu sistemin neden rekabete dayalı bir çokpartili dönemi müteakip ortaya çıktığına tam bir cevap veremediğini söylüyor ve sartori'nin çizdiği hâkim parti sistemi çerçevesi içinde bir hâkim partinin doğuş aşamasını kavramsallaştırarak türkiye bağlamında farklı kuramların geçerlilik derecesini sorguluyor. bunu yaparken de karşılaştırmalı tarihsel analiz yöntemini istihdam ederek, "pozitif" örnek olarak akp ile "negatif" örnek olarak ap'yi kıyaslıyor. bulguların gösterdiğine göre, küçük partilerin aleyhine kurumsal engellerin ve yanısıra sosyal ayrışmaların mevcudiyeti hâkim parti sistemlerinin tesisi için gereklidir ama yeterli değildir. yeterli koşullar ise, iktidardaki hükümetin iyi bir ekonomik performans gösterdiği algısı ve parti içi çatışmaların yokluğudur. iktidarın hâkimiyetini maddi menfaatlerin dağıtımına bağlayan kaynaklar kuramının ise burada anlamlı bir ağırlığı yoktur zira ele alınan her iki örnekte de bu dağıtım gerçeklemiştir.
  
  https://www.academia.edu/…case_of_the_akp_in_turkey
• prof.dr. ersin kalaycıoğlu'nun bugünkü cumhuriyet gazetesi röportajında üzerinde durduğu türkiye'nin mevcut yönetim şeklini ifade eden sistem.
  
  http://www.cumhuriyet.com.tr/…_mu__sanmiyorum_.html
  
  hakim parti sistemi, uzun süre iktidarı elinde bulunduran partinin demokrasi görünümü altında demokrasi dışı yönetim anlayışının benimsendiği bir sistem. buna melez demokrasi de deniyor. türkiye'nin dışarıdaki algısı da bu.
  
  ancak çok daha değerli sosyolojik tespitlkeri de var ersin hoca2nın
  
  buradan bakınca, 1 kasım seçim sonuçlarını yorumlamak, nasıl oldu? olamaz, kesin hile var paranoya ve düşüncelerinden sıyrılmak için önemli bir rehber olmuş ersin hoca.
  
  bu rehberden yola çıkınca da türkiye'nin önümüzdeki 15-20 yılı çok daha zor geçeceğe benziyor.
• türkiye'de de akp öncülüğünde önümüzdeki birkaç ay içerisinde hayata geçirilmesi muhtemel olan modeldir. bu modelde, devlet kurumları siyasileşir ve partizan kadrolarla doldurulur. özgür seçimler yapılsa bile, güç ilişkileri ve kültürel etkenlerle seçimleri daima iktidar partisi kazanır. muhalefet partileri bu gidişatı göremiyor mu, yoksa muhalefet edecek güçleri mi yok hakikaten hayret ediyorum...
• (bkz: hakim parti sistemi) çok partili rejimlere özgü bir uygulamadır. kesin bir zaman sınırlaması olmasa da bir ülkede bir siyasi parti yaklaşık olarak 10 yıl ve üzeri iktidarda kalırsa o ülkede baskın parti rejimi vardır denilebilmektedir.
  
  sistemin işleyişi içerisinde birden çok parti yasal olarak vardır ve kısmen de olsa eşit (veya denk) şartlar altında faaliyet gösterirler. yani gerçekte çok partili ve çoğulcu bir uygulama vardır. ancak içlerinden birisi, topladığı oy ve parlamentoda sağladığı çoğunluk bakımından diğerlerine oranla çok daha güçlü ve üstündür. bu durum bir süreklilik gösterdiğinde ortaya bir “hakim (baskın/dominant) parti” çıkar. küçük partiler de muhalefet görevlerini serbestçe yerine getirirler (hegemonyacı sistemin aksine). fakat baskın partinin gücü nedeniyle iktidar uzun bir süre boyunca değiştirmez. örneğin; hindistan ulusal kongre partisi.
  
  bazı hakim partiler halkın oylarıyla, zorlama veya şiddet olmadan demokratik yollarla iktidarda kalırlar. (örneğin: bazı asya ülkeleri ve çok nadiren birkaç avrupa ülkesi). ancak diğer taraftan, bazı ülkelerdeki hakim partiler, otoriter bir tutum sergileyerek iktidarda kalırlar. (örneğin bazı asya ve pek çok afrika ülkeleri). otoriter baskın partiler hakimiyetini devam ettirmek için değişik yöntemler kullanabilirler. örneğin devlet imkânlarını parti etkinliği için kullanmak, devlet fonlarını partiye aktarmak, muhalifleri dışlamak, muhaliflere yönelik denetimleri artırmak, hatta daha riskli olan seçimlere şaibe karıştırmak gibi. ancak bu durum her baskın partinin otoriter olacağı anlamına gelmediği gibi ulusal bütünleşme, ulusal bağımsızlık gibi koşullarda veya kalkınma, çağdaşlaşma gibi değerlerle bir araya gelen ve halkın desteğini alan örnekler çok fazladır. en ilginç örneklerden birisi, küçük bir ada devleti olan samoa'daki 1982'den beri iktidarda olan insan hakları koruma partisi'dir.