dunbar muharebesi

• arebedir. iç savaşın üçüncü aşamasında yapılan muharebede oliver cromwell komutasındaki parlamento yanlısı yeni ordu birlikleri, david leslie komutasındaki ıı. charles yanlısı iskoç birliklerini yener. 5 şubat 1649 günü iskoçların kralı ilan edilen ıı. charles'ın tahta çıkma umutları giderek azalır. günümüzde muharebe alanı iskoçya tarihi açısından öneminden ötürü koruma altındadır.
  
  üç krallık savaşlarının başlarında ingiliz ve iskoç parlamentoları müttefik olsalar da tüm savaş boyunca bu durumda kalmadılar. dini konulara farklı bakıştan kaynaklanan farklılıklar siyasi alanda da temsilci bulacak ve ingiliz parlamentosuyla yeni ordu içinde de destek bulan radikal akımlar iskoçya'daki presbiteryen belirlenimli yapıyı endişelendirecektir. ingiliz parlamentosuyla imzalanan solemn league and covenant metninin tüm ingiltere'de uygulanabilir olabilmesinin ancak kralın müdahalesiyle olabileceği eğilimi güçlenir. kendilerine engagers diye bu akım stratejilerinin haklı olduğunu fiiliyatta kanıtlamak için 1648 yılında iskoç parlamentosunun onayı olmaksızın ingiltere topraklarını işgale kalkışırlar. hamilton dükü komutasındaki iskoçlar preston muharebesinde ingiliz parlamento birlikleri tarafından kolaylıkla yenilirler. bu gelişmelerden sonra iskoç hükümetine presbiteryenler hakim olur. monarşi yanlısı iskoçların aksine iktidardaki iskoçlar parlamento yanlısıdır. ancak en ılımlıların bile kabul ettiği gerçek, tüm ingiltere'de presbiteryenliğin hakim olması için kralın onayının elzem olduğudur. iç savaşta kendine müttefik arayan kral ıı. charles bu sırada garmouth'da karaya çıkarak iskoçya ile antlaşma imzalayarak iskoçların kralı ilan edilir. ingiliz parlamentosu bu kararı şiddetle reddederek iskoçya'nın işgali için hazırlıklara başlar. ordu komutanı sir thomas fairfax protestan kardeşlerine karşı silaha başvurmayacağını ilan ederek görevinden istifa edince ordunun başına oliver cromwell geçer.
  cromwell birlikleriyle beraber ilerlerken, sir david leslie düşmanla temastan kaçınma taktiğine devam eder. ordusu otuz yıl savaşında savaşmış olan yetenekli savaşçılarının çoğunu kaybetmiş ve yeni silaha altına alınmış deneyimsiz askerlerden oluşmaktadır. teçhizatları yeterli de olsa cromwell ile beraber yıllarca savaşmış olan yeni ordu birliklerinin seviyesine çıkmaları mümkün değildir. bu yüzden iskoçlar tahkimatlı bölgelere çekilip düşmanın saldırmasını beklemekte, cromwell'in erzak ve yiyecek sorunu çekmesi için de yakıp yıkma taktiği uygulamaktadır.
  
  muharebe
  eylül ayına gelindiğinde parlamento ordusu hastalık, yorgunluk ve kesin elde edilen bir başarı eksikliği nedeniyle ikmal merkezi olan dunbar limanına doğru geri çekilir. ingilizlerin yenik düştüğünü ve cepheden geri çekildiğini zanneden leslie, ordusuna takip etme emri verir. dunbar'a ingilizlerden önce ulaşan iskoçlar kente hakim doon tepesi civarına konuşlandırır. bundan sonra iskoçlar taktik bir hata yaparak tuttukları hakim mevzileri boşaltın kente yakın bir mvziye geçerler. iskoçların yanlış hamlesinin kendisine yarattığı fırsatların hızla farkına varan cromwell, iskoçların sağ kanadına derhal saldırırsa sol kanadın muharebeye dahil bile olamayacağını anlar. aynı gece birliklerinin büyük kısmını sürpriz bir saldırıya uygun konuma getirten cromwell sabahın ilk ışıklarıyla beraber iskoç sağ kanadına saldırır. iskoç süvarisine üstün gelen cromwell, onları dağıtarak iskoç piyadesinin de geri çekilmesini sağlar. muharebe alanından kaçan iskoçlar sekiz mil boyunca kovalanıp öldürülmüştür. muharebedeki iskoçö kayıpları kesin olarak bilinmemekle beraber leslie'nin kalan 4 bin askeriyle çekildiği iddia edilmektedir.
  
  kazandığı zafer sonrasında oliver cromwell, sefer boyunca yaşananları parlamentoya sunduğu raporda yazılı olarak iletmiştir. zaferin ardından ingiliz ordusu hiçbir direnişle karşılaşmadan başkent edinburgh üzerine yürümüş ve kenti işgal etmiştir. edinburgh kalesi aralık ayına kadar dirense de düşmüştür. muharebede esir edilen askerler ingiltere'ye kadar cebri yürüyüşe maruz bırakılmış, binlercesi açlık, hastalık veya yorgunluktan ölmüştür. hayatta kalan yaklaşık 1500 savaş esiri köle olarak karayipler'e gönderilmiştir.
  
  kaynak