*

  • bilinen en eski kimya kitabının (summa perfectionis adıyla latinceye çevrilmiştir) yazarı, harranlı bir ilim adamıdır.
    tevatüren bilinen "yunanlılar atomun parçalanmayacağını iddia ediyorlar. halbuki parçalanabilir. ve parçalanırsa bağdatın altını üstüne getirecek kadar çok enerji açığa çıkar" saptaması ile atom bombası fikrini günümüzden 1200 sene evvel dile getirecek kadar da hayvani bir sezgi ve öngörüye sahiptir ve yalnız bunun bile, onun bizim tarafımızdan daha iyi bilinmeyi hak ettiğini göstermesi gerekir, diye düşünüyorum. yeni çağ başlarına değin kitapları (ki sayıları yüzü aşar; hepsinin kendisine ait olması çok da olası değildir, sanılıyor ki çok ünlü bir ilim adamı olduğu için fikirlerinin itibar görmesini isteyenler onun adı ile imzalamışlar kitaplarını) temel kimya kitabı olarak avrupa okullarında okutulmuştur. tam bir hezarfendir; uğraşmadığı bilim dalı kalmamıştır. fakat en önemli katkıları sülfürik asit, nitrik asit ve kral suyunu bulmasıdır. bir de bizim lise kimya derslerinden çok iyi bildiğimiz 'alkali metaller' ayrımını da onun yaptığını hatırlıyorum bir yerden fakat benim bilim alanıma (bkz: iktisat) girmediği için çok mu önemlidir bu ayrım bilemeyeceğim. son olarak, avrupada "geber" adıyla bilindiğini fakat bu isimde, on beşinci yüzyılda yaşamış başka bir avrupalı kimyacı da olduğu için eğer hakkında bu isimle araştırma yapacaksanız ona da rast gelme ihtimalinizin yüksek olduğunu söyleyelim.
  • sonraki yuzyillarda "tum zehirlerin en zehirlisi" olarak bilinen arsenik tozunu elde eden kisidir. ondan once de arsenik bilinirmis tabi ama tatsiz ve kokusuz degilmis. (bkz: arsenik)

    cabir bin hayyan, atomun parcalanabilecegini ongorecek kadar buyuk bir bilim adamidir. 721 yilinda dogmus 805 yilinda olmustur. ayrica kendisinden 676 yil sonra bir sultan "buyuk ihtimalle" arsenik zehirlenmesinden olmustur. hem de tarihin akisini degistirecek bir sefer oncesinde. (bkz: gereksiz bilgiler)
  • 8. yüzyılda gümüş nitrat'ın güneş ışığı etkisiyle karardığını keşfeden ve fotoğrafçılığın ilk önemli buluşlarından birini gerçekleştiren bilim adamı.
  • http://www.rehberkimyaci.com/wp/?p=139

    (bkz: hayyam pasajı)
  • modern kimyanın kurucusu meşhur islam alimi. ismi câbir bin hayyân abdullah el-ezdi olup, künyesi ebu abdullah 'tır. horasanlı, tuslu, harranlı ve kufeli olduğu söylenen câbir'in ailesi hakkında çok az bilgi vardır. islam aleminde sufi , avrupa 'da al-geber ismiyle şöhret oldu.

    aslen arap olan câbir bin hayyân , abbâsi halifesi harun reşid ' in sarayında yaşadı. vezir yahya bin halid el-bermeki 'den himaye gördü. asrının fen alimiydi bütün islam alimleri gibi fen ilmini islami ilimlerle beraber okudu. tıp , astronomi , fizik , kimya ve zamanın diğer ilimlerinde yetişti.

    câbir bin hayyân , câfer-i sâdık hz. derslerini devam etti ve hizmetinde bulundu. temel din ilimlerini öğrendi. ilim araştırmalarında hususi metotlar geliştirdi. o zaman meşhur olan simya (büyücülerin olması mümkün olmayan şeyleri yapıyorlar gibi göstermeleri) ilminin bir fen ilmi olmadığını ispat edip , ondan ayrı olarak tecrübeye , analize ve matematiğe dayalı kimya ilmini kurdu. böylelikle bugünkü modern kimyanın temellerini atmış oldu.("kimya" arapça 'dır).

    birçok talebe yetiştiren câbir bin hayyân yapmış olduğu ilmi tecrübeleri en ince ayrıntısına kadar izah etti. ulaştığı neticeleri son derece hassasiyet ve dikkatle yorumladı. bazı mühim kimyasalların terkibini tespit edip açıkladı. deneylerde kullanılan aletlerin imalini ve kullanılışlarını izah etti. kimya ilminde kullanılan hassas ölçüm aletlerini yaptı.

    kristalleşme , damıtma , kalsinasyon , sublimasyon gibi kimyevi teknikleri kimya ilmine kazandırdı. sülfürik ve nitrik asitler gibi birçok asitler ile sodyum karbonat ve potasyumu buldu. zehir ve zehirli maddelerin yapılarını inceledi. bu konuda kitâb-üs-sümum adlı eseri yazdı. bitkilerden elde edilen bir boya ile derilerin nasıl boyanacağını ve nasıl dabağlanacağını ortaya koydu. ateşte yanmayan kağıt imalini gerçekleştirdi. ilk defa imbik yaptı. çeşitli metallerin kullanılır hale getirilmesi , çeliğin geliştirilmesi , su geçirmez kumaşların verniklenmesi , cam imalinde mangan dört oksidin kullanılması , paslanmanın önlenmesi altın yaldızlı süsleme , boyaların ve yağların tespiti gibi alanlarda bir çok buluş yaptı. cisimleri hassalarına göre üç sınıfa ayırarak daha sonraki sınıflandırmalara rehberlik etti. birçok kimyevi maddeyi tespit ederek günümüzde de kullanılan arapça isimler verdi.

    saat, nitrik asit, sıfır ve cebirin mucidi olan horasanlı câbir, mesafe ve mekanın tanımını 8. yy.da yapmıştı. câbir'in en önemli bulgusu da zamanında bir mekan gibi lineer bir çizgisi olduğunu bulmasıydı. câbir'in bulgusunu bu yüzyılın başında minkowski ele aldı. lorenz değiştirgeç formülüyle birleştirdi ve einstein teorisine girdi. böylece zamanın ayrı bir şey değil , mekan gibi boyutları olduğu anlaşıldı.

    câbir bin hayyân , maddelerin atomik yapısını gösteren tespitler yaparak , reaksiyonlarda belirli kütlelerin belirli kütlelerle reaksiyona girdiğini söyledi. atom hakkında , ancak asırlar sonra anlaşılabilecek şu sözleri söyledi: "maddenin en küçük parçası olan "el-cüz'ü la yetecezza" da yoğun bir enerji vardır. yunan bilginlerinin söylediği gibi bunun parçalanamayacağı söylenemez. atom parçalanabilir. parçalanınca da öyle büyük bir güç oluşur ki bir anda bağdat'ın altını üstüne getirebilir. bu , allahü tealanın kudret nişanıdır."

    câbir bin hayyân maddeleri üçe ayırdı:

    1. ateş ve ya sıcaklıkla hemen buharlaşabilenler.

    2. çekiçle dövülebilen parlaklık arz eden ses çıkaran cisimler.

    3. ne çekiçle dövülebilen ne de toz haline dönüştürülebilen cisimler.

    birinci gruba giren maddeleri sülfür , arsenik , cıva , amonyak , kafur olmak üzere beşe ayırdı. metalik cisimleri kendi arasında kalay,kurşun , demir , bakır ,gümüş , altın olmak üzere altıya ayırdı.

    câbir bin hayyân kimyanın geniş uygulama alanı olan arıtma konusunda ilk misalleri ortaya koydu. arıtma yollarından oksitleme , süblinasyon, damıtma , çökeltme , ergitme , ve kristalleştirmeyle ilgili işlemleri uygulamalarıyla açıkladı. kükürt ile civa nın karıştırılması onucu kırmızı bir taşın (zencefre) meydana geldiğini açıkladı. sirke ile asetik asit elde etmeyi o buldu.

    george sarton onu "orta çağların ilimler ansiklopedisi" olarak değerlendirmekte , şöhret ve tesirlerinin 17. asra kadar devam etmiş olduğunu belirtmektedir. gerçekten 17. asra gelinceye kadar kimya ilimleri alanında onun seviyesine kimse çıkamamış , kimse onu gölge de bırakamamıştır. doğu ve batı ilim dünyasında ona denk ve onu aşan bir kimyacı yetişmemiştir.

    kimya tarihçisi leclerc ; histoire de la medicine arabe adlı eserinde câbir bin hayyân ' ı orta çağların tartışılmaz en büyük alimi , ilmi otoritesi ve derinliği ile benzeri olmayan bir üstat , metodu ile yol gösterici olması bakımından büyük bir ilim teşvikçisi ve nihayet modern kimyanın kurucusu ve tamamlayıcısı olarak değerlindirmektedir.

    islam aleminde ebu bekr razi , ibn-i sina , mesleme el-macriti , farabi ve daha birçok bilgin onun eserlerinin gölgesinde yetişmiştir.

    onun eserleri farklı metotlarla hazırlanmıştır. mesela bazı eserlerinde son derece kısa ve özlü bir üslup takip etmiş , hatta bazılarında semboller kullanmıştır. bazı eserlerinde ise ayrıntılı ve uzun anlatımlı bir yol takip etmiştir. batılı ve doğulu birçok bilgin onun eserlerinden istifade etti. batılı bilginlerden galileo , francis bacon , newton ve başka birçokları ondan faydalandılar.17. ve 18. asırda , batı ilim çevrelerinde meydana gelen birçok ilmi buluşların teşekkülünde , onun eserlerinin büyük tesiri vardır. özellikle bugün kimya ilminde mevcut olan birçok orijinal keşif ve metotlar , hemen hemen bütünüyle ona ait veya onun fikirlerinden kaynaklanmıştır.

    ünlü fransız bilim tarihçisi m. berthelot , orta çağlarda kimya tarihi adlı eserinde şöyle demektedir "aristo'nun mantık ilmindeki yeri neyse , câbir bin hayyân' ın kimya ilmindeki yeri de odur. aristo , mantığın kurucu ve üstadı olarak kabul edildiği gibi , câbir bin hayyân da kimyanın kurucusu ve üstadıdır".

    modern araştırmacılar şöyle demektedirler. eğer câbir bin hayyân çağımız teknolojisini kullanarak aynı eserleri yazsaydı , modern sonuçlara ulaşırdı. çünkü o tüme varım metodunu kullanıyordu. yani maddenin en küçük parçasından araştırmaya başlayarak istediğine ulaşıyordu. bununla beraber dış gözlemlerinde tümden gelim metodundan da yararlandı. yani maddenin tabi halinden en küçük parçasına kadar inceleyerek sonuca vardı. francis bacon , bu metudu onun eserlerinden öğrenmiş , decart ise onu taklit etmiştir.

    o deney yoluyla elde edilecek bilgi ve prensip kati ve değişmez olduğunu iddia etmedi. aksine modern bilim çalışmalarında olduğu gibi , bunların zanni ve ihtimali olduğunu belirtti. onun metodunun esasını "mazbut müşahede ve sağlam tecrübe" teşkil etmektedir. o bu metodu ile hayal ve kuru faraziyelerle oyalanmamış gerçek anlamında ilmi çalışmalar ortaya koyarak çığır açmıştır.

    câbir bin hayyân tıp, astronomi ve mantık , felsefe , fizik , mekanik gibi ilim dallarında da çalışmalar yaparak bunlarla ilgili eserler verdi. usturlap hakkında yazdığı eseri gören alimler , eserin bin bölümden meydana geldiğini ve akılları durduracak üstünlükte olduğunu kaydetmişlerdir.

    yazdığı eserler , asırlarca islam medreselerinde okutulunca , endülüs müslümanları yoluyla avrupa'ya geçti. islam dünyasında ve avrupa'da kimya ilminde câbir çağının sonu bir türlü gelmedi. öyle ki avrupa'da bazı kimyagerler kabul görmesi için eserlerini ona mal ederek kendi eserlerine onun ismini yazdılar.

    câbir'in eserlerinin büyük bir kısmı kayboldu. bunlardan 27 tanesi latince ve almanca olarak nürnberg , frankfurt ve strazburg'ta 1473-1710 yılları arasında basılmıştır.

    http://www.fiziksemineri.com/bilimad/hayyan.html

    edit: düzeltme için 1195'e teşekkürler.
  • gümüş metalinin nitrik asit içinde çözünerek gümüşnitratı oluşturduğunu bulmuştur ve bu sayede fotograf alanının gelişmesine çok büyük katkı sağlamıştır çok büyük kimyacıdır ancak recep tayyip erdoğan tarafından cebirin kurucusu olduğu sanılıyor orası ayrı.

    başbakanın rektörlere konuştuğu toplantıdan alıntı

    ... cebirin, bu bilime de ismini veren el cabir tarafından keşfedildiğini kaydederek, ''sıfır kavramının ilk kez bizim medeniyetimiz tarafından bulunduğu elimizdeki eserlerle tartışmaya mahal bırakmayacak derecede ispatlanmış gerçeklerdir''...

    http://www.sabah.com.tr/…ogan_rektorlerle_bulusacak
  • 721-805 yılları arasında yaşamış simyacı, mühendis, astronom, fizikçi, eczacı, hekim, filozof; taşaklı bir bilim adamı vesselam. günümüzde annelerin hijyen amacıyla kullandığı tuzruhunu* da keşfeden kişidir kendisi. avrupalılar tarafından "geber" olarak bilinir. ayrıca "geber" takma ismiyle anılan bir 13. yüzyıl italyan simyacısı da mevcuttur, bunu da cabir'in şöhretine yormak lazım herhalde.
  • tam adı için; (bkz: ebu musa cabir bin hayyan)
  • sıkça adı hayyan değil hayyam olarak yazılan ve büyük karışıklıklara neden olan farisî kimyager.

    adı hayyam olarak yazıldığı vakit kısaca ebu hayyam haline sokuluyor ve endülüslü ebu hayyam ile karışıklığa sebep oluyor.
  • kimyanın babası olarak tanınır. ortaçağda günümüz bilim dünyasınca kabul edilen en önemli kimyacıdır. dünyada ilk kimya laboratuvarını kuran bilim adamı olarak tarihe geçmiştir. modern anlamdakilere benzeyen deney araçları keşfetmiş ve birçok deney yapmıştır yani deney metodunun kullanımının ilk öncüsü. 8.yy da yaptığı çalışmalar modern kimyanın kurucusu lavoisier'e öncülük etmiştir. sülfürik asit ve kral suyunu ilk bulan bilim adamıdır.
hesabın var mı? giriş yap