ergani

• türkiye'deki en kaliteli petrolün çıktığı ilçe
• diyarbakira 60 km uzaklikta elazig sinirindaki buyuk bir ihtimalle d.bakirin en buyuk ilcesi, eski isimleri akranya, erkenin, ekanina, yanan, zülkarneyn, arsanla, urhana, asat ve son olarak osmaniyedir. mezopotamyada yerlesik hayatin ilk basladigi yerlerden cay onu magaralari veya nam-i diger hilar magaralari bu ilcededir. bunyesinde bir ogretmen lisesi barindirmasindan olsa gerek (kismen tabi) okuma orani en yuksek ilcesidir diyarbakirin. aziz yildirim ve mona rozaisimli unlu ask siirinin unlu sairi sezai karakoc buralidirlar. kuzeyinde zulkuf peygamberin kabrinin olduguna inanilan bir dag sehrin manzarasinin asil ogesini olusturur, bir de en son uzanlarin elinde olan bir cimento fabrikasi vardir, surekli sehrin uzerinde surekli bir sis bulutu olmasina sebep.
• cografya kitaplarinda murgul ve kure ile birlikte turkiyede bakir cikan yerlerden biri olarak anilmaktadir. lakin bakir elazigin erganiye 25 km uzakliktaki maden ilcesinde ergani bakir isletmesi adi altinda cikarilmaktadir. bagli oldugu ilin adinin bakir diyari anlamina gelmesi bakirin erganide cikarildigi varsayimini destekler gorunse de amed bakirin degil bekirin diyaridir.
• (bkz: ergani kultur dayanisma ve yardimlasma dernegi)
• çatısız damlar diyarı.
• uzun otobüs yolculuklarında hani hep içinden geçip gittiğiniz yerleşimler vardır ya... işte ergani de öyle bir yer gibi gelir bana. otobüs hızla geçer ergani den, bu nedenle sanki erganide hiç hayat yokmuş, kimse orda durmuyormuş gibi gelir. insanın gözüne çimento fabrikası çarpar...
• maden kazasına sahip, masif bakır yataklarının bulunduğu, matriks tarzı mekan.
• diyarbakır merkeze dolmuşla 2 ytl, belediye otobüsü ile 1 ytl karşılığı 45 dakikada varabileceğiniz bismilden sonra en gelişmiş 2. ilçesi.
  zülküf dağının eteklerine kurulmuş olup, pek çok öss, kpss tarih sorularına ilham kaynağı olmuş hilar mağralarinın bulunduğu , yaklaşık 1500 küsür öğretmenin yaşadığı (diyarbakır dışından), belediyesinin çöp kutusunun ne olduğu hakkında en küçük bir fikri dahi olmadığı, aziz yıldırımın doğduğu yer olan ilçedir.
  seneler boyunca kapalı tribünden annesi hakkında binbirtürlü eleştiri yaparken, bir gün gelecek bu insanın doğduğu yerin ilk görev yerim olacağı aklıma gelmezdi. soyadının yıldırım olması fakat annesinin adına açmış olduğu okulun adınında sermet yalçin olması bu fikirlerimin ne kadar sağlam temellere dayandığının göstergesidir.
  zamanında savaş ay 'ın ziyeret ettiği elif lokantisi göze hoş görünen tek yemek yenebilecek yeri olup, merkezden 1km uzaktaki elazığ karayolu üzerindeki ciğerci cuma başka bir lezzet durağı olabilir.
• http://tr.wikipedia.org/wiki/ergani
  
  dicle'nin sağ kıyısına 10 km uzaklıkta ve 1526 metre yüksekliğindeki zülküf dağı'nın güney eteğine kurulmuş diyarbakır'ın en önemli ilçelerinden biridir. eragani, diyarbakır ili'nin en büyük ilçesi olup ilçe merkezine bağlı, 80. (seksen) köy bulunmaktadır.
  
  ilçenin yüzölçümü 1489 kilometredir. ergani ilçesi idari olarak güneydoğu anadolu bölgesi'nde bulunur, ama coğrafi olarak bir kısmı doğu anadolu bölgesi'nde yer almaktadır. kuzeyinde elazığ iline bağlı maden ilçesi, doğusunda diyarbakır ili ve diyarbakır'a bağlı dicle ilçesi, güneyinde urfa'ya bağlı siverek ilçesi, batısında diyarbakır'a bağlı çermik ve çüngüş ilçeleriyle sınır komşusudur. denizden yüksekliği 955 metredir. belli başlı akar suyu dicle nehri, boğaz çayı, deve geçididir. ilçenin akarsularından dicle nehri ilçenin 10 km kuzeyinden geçer. kalenderden ve ilçe topraklarından 17. km boyunca aktıktan sonra dicle topraklarına girer. boğaz çayı ise ergani'nin 7 km batısında boğaz mevkiinde çıkar. yolköprü, boncuklu, yayvan tepe köylerinin içinden geçip deve geçidine karışıp diclenin bir kolunu oluşturuyorlar ergani'nin çevresi oldukça verimli kaynaklara sahiptir. ilçe merkezinde 5-6 m derinlikte su çıktığı gibi, 50 metrelik sondaj çalışmalarında çok zengin yataklara rastlanmıştır. ergani'nin en büyük önü hemen yakınındaki bakır ve krom madenleridir.
  
  diyarbakır-elazığ karayolunun 58. kilometresinde yer alan ilçe merkezi 39 50 doğu boylam ve 37 32 kuzey enlemindedir. haydarpaşa-kurtalan demiryolu ilçenin güneyinden, diyarbakır-elazığ karayolu ise,ilçenin merkezinden geçer.
  
  dicle, çermik ve çüngüş ilçelerinin karayolu veya demiryoluyla başka il ve ilçelerle ulaşımı ancak ergani üzerinden mümkündür. bu durum ergani'nin stratejik önemini artırmaktadır. ergani'nin kaderi: islam devrinde diyarbakır'ın kaderine bağlı kalmıştır. 1. selim'in çaldıran zaferinden sonra 1514 ergani idaresi bitlisin delaletiylebıyıklı mehmet paşa'nın aldığı : diyarbakır bölgesi içinde diyarbakır eyaletine bağlı bir sancak haline getirildi. 18. yüzyılın başında şarabın alınıp satılması şer en yasak olduğu halde ergani kazasından her cumartesi günü diyarbakır'a ikişer üçer yük şarap satılıyordu. diyarbakır valisi kurt ismail hakkı paşa'nın yaptırdığı harput şosesi bu şose'nin zülkifil dağı eteğinde ve hoşat ovası'nın başından,ergani halkı'nın 1874-1914 yılları arasında şose üzerinde bagür köyüne geçmesine ve eski kasabanın ıssız kalmasına yol açmıştır.
  
  19. yüzyıl ortalarında ergani sancağının merkezi, bakır maden işletilmesi dolayısıyla önem kazanan maden kasabasına taşındı. 19. yüzyılda bir mutasarrıf 3 kaymakam ve 11 müdür tarafından yönetildi. ilçe çok eski yerleşim yeri olup doğu anadolu kültürü ile yoğrulmuştur. ancak bu güne kadar bir kulenin yıkıntıları gelebilmiştir. ergani kalesi, ergani yakınında kolat dağı yamacında bulunur.bugün bir yıkıntı halindedir. kalenin kimin tarafından yapıldığına dair bir kayıta da rastlanmamıştır. kale evliya çelebi'nin seyahatnamesinde ayrıntılı olarak ele alınmıştır. osmanlı dönemi yapıları olarak 19. yüzyıl sonunda ergani'de belediye konağı dışında 3 camii, 10 mescit, 3 ermeni kilisesi, 1 protestan mabedi, 3 han, 3 hamam, 30 çeşme bulunmaktaydı. bu yapılardan hükümet konağı 1891 yılında inşa edilmiştir. eski hükümet konağı restore edilip turizme kazandırılabilir.
  
  gerek çok farklı coğrafi özelliklerinin bulunması gerekse değişik kültür ve etnisiteden insanların (kürt, türk ve az sayıda ermeni) bir arada yaşaması sebebiyle birçok ünlü simayı yetiştirmiştir. bunlardan bazıları : şair sezai karakoç, muzaffer ünal (türk), naci gümüş, müslüm üzülmez, kemal varol, mustafa üzülmez suat yıldırım ; fenerbahçe başkanı aziz yıldırım, ünlü yeşilçam sanatçısı kadir savun, nasır kaya, emrah ipek, ergün sönmez, emin turgay, yaşar özel, bülent turan, murat yaman, mehmet atlı, burhan berken,zifqarê gulo da erganili önlü ses sanatçılarıdır.
  
  etnik yapisi: ergani'nin büyük bir bölümü kürt'lerden oluşmaktadır. kurmancî, zazakî (dimilî), ve türkçe dilleri konuşulmaktadır. nüfusun 75'e yakını kürtçe'nin kurmancî lehçesini %20'si zazakî (dimilî)lehçesini konuşmaktadır. % 5'i ise sadece türkçe konuşmaktadır.
  
  eğitim : ergani,eğitim açısından bölge ortalamasının üzerinde bir görüntü sergiler.ilçede (köy okulları da dahildir) 107 ilköğretim okulu, ikisi anadolu lisesi, biri anadolu öğretmen lisesi olmak üzere 10 lise, 6 özel eğitim kurumu ve dicle üniversitesine bağlı meslek yüksek okulu bulunmaktadır.
  
  tarihi çayönü(kota berçem) yada çay boyu eski adıyla kalıntıları, ergani ilçesinin hîlar köyü yakınlarında hilar mağarlarının bulunduğu yerdedir. 1964'ten beri sürdürülen kazı çalışmaları ışığında bölgenin, geçmişi m.ö. 9. yüzyıla kadar giden, anadolu ve mezopotamya'nın en eski yerleşim yerlerinden biri olduğu anlaşılmıştır. ergani renkli bir tarihe sahip olan ilçenin, ilçeye bağlı çayönü tepesi çevresinde yazılı tarih öncesine ait kalıntılara rastlanmıştır.
  
  buradaki buluntuların m.ö .7500 ile 6250 yılları arsına ait olduğu ve yörenin ilk insanlarca kullanıldığını ortaya koymakla beraber çay önü m.ö. 2000 yılına kadar taş devri ve tunç devrini içeren üç kültür evresi yaşamıştır. çayönü, yakın doğunun en geniş açılmış ve korunmuş neollitik yerleşmesi olarak ön yapmıştır. çay önünün en bilinen yapısı skull building (kafatası binasıdır.) (polonyalı gezgin simcon buradan mucize yaratan eski bir mabet diye bahseder). ergani güneydoğu anadolu bölgesinde dicle nehrinin sağ kıyısında 10 km uzaklıkta ve 1525 m yükseklikte yarı sönmüş volkanik zülkifil dağı'nın derin bir sel yatağına (hoşat deresi) bakan güneydoğu yamacına kurulmuştur. denizden yüksekliği 955 m'dir diyarbakır-elazığ karayolunun 58. km de yer alan diyarbakırın en önemli ilçe merkezlerinden'dir. 39.50 doğu boylam ve 37-32 kuzey enlemindedir.kuzey ve kuzey batısında elazığın maden ilçesi, güneyinde şanlıurfa'nın siverek ilçesi, doğusunda dicle ve diyarbakır, batısında çermik ve çüngüş ilçeleri bulunmaktadır. toros dağlarının güneydoğu anadolu ki uzantıların güney kesimin ergani'nin kuzeyin'de yer almaktadır. kuzeyindeki sıra zülkifil dağı ilk dügümü oluşturarak doğuya uzanır. ikinci dügüm sakızlı dağı, üçüncü düğüm şölendir. 7 km kuzeyindeki kılıç baba tepesidir. ilçenin batı kısımları bir çok kırılma ve kıvrımlara uğramış tepecikler meydana gelmiştir. doğu kesimini uzunca bir yayla kaplamıştır. ilçenin en büyük düzlüğü gevran yada ergani ovası denilen yerdir. ergani ilçesi tarih boyunca bir çok isim almıştır bunlardan bazıları akanya, erkenin, erkanikana, yanari, zülkerneyn, arsenia, urhana ve aşot'tur çok eski bir yerleşim yeri olan, ergani'nin adı wermeni eserlerinde argını, çivi yazılı kaynaklarda arsinia, peutinger tabletlerinde arsenia diyede geçmektedir. osmanlı devrinde ergani'ye verilen osmaniye adı adana'nın eski ilçesi bugünkü osmaniye ili ile karıştırıldığı için sonradan ergani olarak değiştirilmiştir.
• il yapılması için tbmm'ye kanun teklifi verilen ilçe.
  
  akp diyarbakır milletvekili osman aslan, ergani ilçesinin il yapılmasını istedi ve halen diyarbakır’a bağlı olan çermik, çüngüş, dicle ve eğil ilçeleri ile elazığ’a bağlı bulunan maden ilçesinin yeni kurulacak ergani iline bağlanmasını istedi. halen ergani ilçesinin köyleri ile birlikte 109 bin nüfusu bulunuyor.