*

  • merry e. wiesner-hanks'in 2006'da basılan, ikinci basıkısı 2013 yılında yapılan türkçeye türkiye iş bankası kültür yayınları tarafından kazandırılan adından da anlaşılacağı üzere 1450-1789 arası erken modern avrupa tarihini inceleyen kitabı.

    kitap iki kısma (1450-1600 ve 1600-1789) ve her iki kısım da "toplumu oluşturan bireyler", "siyaset ve iktidar", "kültürel ve entelektüel yaşam", "dinde reform ve birleşme", "ekonomi ve teknoloji" ve "dünyada avrupa" alt bölümlerine ayrılmış. bir de ilk kısımda ilk bölüm olarak "1450lerin dünyasında avrupa" var.

    kitapta yer alan haritalar dışında kitabı oldukça beğendim. toplumu oluşturan bireylerden, kültürden, belli başlı siyasi olaylara ve dini argümanlara kadar belli bir bakış açısı kazandırıyor. birincil kaynaklardan oluşan "kutular" bölümleri ayrı ilginçlik katıyor.

    tabii genel olarak ispanya-portekiz, ingiltere-iskoçya, fransa ve alçak ülkeler ve alman bölgeleri ile italyan devletleri anlatılırken, iskandinavya, polonya, rusya ve osmanlı da bahsedilmeden geçilmiyor.

    kitabı, zaman çizelgesini, (o kötü) haritaları ve ilave okuma önerilerini bulunduran websitesine şuradan ulaşılabilir.
  • en temel erken-modern avrupa tarihi kitaplarından birisidir herhangi bir öğrenci için. kitabın ikinci kısmından bir arkadaşım sınav olacakmış, benden özet istedi. ben de apple saolsun dikte özelliğini açıp yatağa uzandım, kitaptan aklımda kalan kısımları anlattım. o whatsapp mesajını buraya yapıştırıyorum. teknik yanlışlar ve hatırladığım-hatırlamadığım kısımlar için kusura bakmayın gençler:

    kitabın ikinci kısmı birey ve toplum üzerinden başlıyor ilk olarak thomas hobbes‘un leviathan adlı kitabı üzerinden mutlakiyetçilik kral devlet gibi bir çok konuyu inceliyor. özelde ingiltere fransa ispanya yani kitabın temel konusu olan avrupa üzerinden ve beden problemi üzerine devam ediyor. bu beden probleminde mektuplar günlükler gibi bireyin yani ben anlatılarının ortaya çıkışıyla anlatıma başlıyor ve bedenin toplumsal ve bireysel olarak dönüşümünü melankoli gibi öfke gibi bir çok bireye ve insanın iç dünyasına dönük tıbbi ve psikolojik konular üzerinden de bireyi vurguluyor çünkü artık toplumun bedeniyle ile beraber bireyin bedeni de ortaya çıkıyor. felsefede de descartes'in "düşünüyorum öyleyse varım sözü" de bu bireycilik üzerinden anlatılıyor. tıbbın tedavinin hastalıkların artık bilimsel zihin üzerinden anlatılması ve incelenmesi yeni bir bilimin yeni bir avrupa’nın ve tekniklerin ortaya çıkmasına delalet ediyor doktorluk hekimlik michel foucault’nun tanımıyla biyopolitikanın ortaya çıkışı devlet tarafından artık doğum ölüm cinsellik fahişelik gibi bir çok konuyu da kontrol etme mekanizması üzerinden anlatıyor.

    14. louis'nin devlet benim sözünü hem bireyin hem de mutlakiyetçi yönetimlerin yükselmesi üzerinden anlatırken erken modern dönemin de mutlakiyetçilikle özleştiği iştirilebilecek bir başlangıca sahip olduğu düşünülebilir.

    bireyi ve toplumu konu edindikten sonra siyaset ve iktidar başlığında avrupa’nın siyasi altyapısını ve siyasal dönüşümlerini kısa bir şekilde özetliyor. kapitalizmin yükselişi devlet aygıtının bürokratik olarak güçlerin işi habsburg’ların tudorların daha genel olarak avrupa’daki hanedan yönetimlerinin artık mutlaka ki bir yapıya geçişi bu mutlak yapılarla beraber kapitalizimden kaynaklanan ve ülkelerin kendi dini siyasal yapılarına bağlı olarak çıkan iç savaşlara ve avrupa’yı nasıl dönüştürdüğüne dair bir inceleme sunuyor.

    dönüşen avrupa’da iktidarların uluslaşmayı ve devletleşmeye mutlakiyetçilikten sonra ortaya çıkarttığını da belirtmek de fayda var. ingiltere üzerine yani biri tania adaları üzerinde dururken protestanlığın ingiltere’de puritanism olarak ortaya çıkışı ve kalbi inci teoloji üzerinden değerlendirilmesi vardır. bu dönüşüm kilisenin ingiltere’de çok farklı bir yapıda şekillendiğini ve protestanlık yerine puritanism ve anglikan kilisesinin yükselmesini anlatmaktadır.

    hollanda örneğinde de onun bir cumhuriyet olarak ortaya çıkışı ve kapitalizmin ispanya’dan sonra asıl merkezinin hollanda olduğunu anlatması kitaptaki önemli duraklardan birisidir. daha sonra osmanlı imparatorluğu üzerine dururken onu da erken modern devletler üzerine tekrar düşünmektedir çünkü osmanlılarda nüfus artışları para krizleri gibi bir çok konuda 16. yüzyılda etkilendikten sonra bunun etkilerini 17. yüzyılda görmüşlerdir ve 17. yüzyıl krizi ile osmanlılar da dahildir.

    bir sonraki başlık kültürel ve entelektüel yaşam üzerinden kopernik devrimi’nden galileo’ya kadar az önce bahsettiğim de kartın düşünen öznesinden fransız devrimi'ndeki aydınlanmaya kadar farklı konuları bilim gazetenin ortaya çıkışı matbaanın avrupa’ya şekillendirmesi matematiğin ve dua bilimlerinin artık tamamen tersine dönmüş bir paradigmayı şekillendirdiği shakespeare'den sonra tiyatronun sanatın mimarinin farklı evreleri var.

    dini bir iyileşme ve yenileşme bölümünde ise peri tanzim protestanizm yahudilik jansenizm gibi avrupa’da bir çok "öteki" ve yeni kanonik grubun nasıl şekillendiği avrupa’da nasıl karşılandığı konularını incelemektedir. protestanlığı kabul edilmesinden kalbin ciğerin yaygınlaşmasına cizvitlerin ve misyoner grupların avrupa’da devam etmesi sine mezhepler ayrışması denilen osmanlı’da da artık tartışılmaya başlanan bir dini dönüşüm konusunu da hanks incelemektedir. hanks dini konuları incelerken cadılık konusuna da girerek cadılığın orta çağı da değil 16 ve 17. yüzyılda ortaya çıktığını cadı avlarının ve engizisyonun bu 200 yıllarda ortaya çıktığını anlatmaktadır. cadı avlarının da avrupa’da sadece cadılara yönelik değil bir kadın karşıtlığı ve yahudi karşıtlığı üzerinden merkezi dini otorite karşısında olan her türlü dini grubu aşağılama ve aforoz etme konusunu özetlemektedir.

    ekonomi ve teknoloji konusu da esas modernitenin oluşumunda önemli olan konulardandır. ingiltere’de bataklıkların kurutulması ile beraber doğan tarım ekonomisinin şekillenmesi ve şanlı devrimden sonra fabrika ve seri üretimin güçlenmesi gibi bir çok konudan james watt'un buhar makinesine kadar farklı farklı teknoloji konularını incelemektedir. bu teknolojik konuları incelerken bizim bildiğimiz iktisadi konulardan ziyade teknolojinin gelişiminin iktisadi dönüşümü de ne kadar önemli olduğunu vurgulamaktadır bununla beraber thomas malthus'un da nüfus üzerinde çalışmalarının ne kadar önemli olduğunu ve malthus makasının avrupa tarihi çalışmalarındaki merkezi öneminin ve açıklayıcı gücünün anlatımı bulunmaktadır.

    bundan sonra da esas erken modern dönemin bitişi olan ve modern dönemin başlangıcı olarak kabul edilen sanayi devriminde james watt'un buhar makinesini icat etmesiyle beraber bir çok icadın birbirini takip ettiğini ve kapitalizmin seri üretime ve meta fetişizminin mutlak gelişimindeki merkezi önemini vurgular.

    hanks son bölümde ise globalleşme ve sömürgeleşmeden bahseder doğu hindistan şirketinin kurulmasından afrika’nın sömürgeleştirilmesine kadar yedi yıl savaşlarıyla başlayan sömürge savaşlarına kadar bir çok konuyu inceler ve antropolojinin ortaya çıkışından hint okyanusu’ndaki sömürgeleri kadar ingiltere’nin almanya’nın ve fransa’nın merkezi sömürge yapısının modern dönemin kurucu ekonomik güçlerinden birisi olduğunu vurgular. bununla beraber amerika’daki kolonilerin ve bir çok kabilenin işçi olarak fabrikalarda çalıştırılmasına gerek duyulmasını vurgulayarak esasında sömürgeciliğin kölelik ortaya kal ortadan kaldırılmasına rağmen kendisine bir işçi yaratım gücü hatta bir işçi fabrikası olduğunu da vurgular.

    ikinci bölümü şifahi olarak böyle özetlemiştim. birinci bölümü de bir ara vakit olursa.
  • amazon'da 23 tl gibi komik bir fiyata kargo bedava opsiyonu ile satılan bilgi deryası.

    bu ülkenin aydın, bilinçli, ülke yönetimi hakkında fikir sahibi insanının dünya tarihini bilmemek gibi bir lüksü yok. dünya tarihinin de hemen hemen en önemli bileşeni avrupa tarihini bilmemek gibi bir lüksü de yok. bu tarih bilgisini beylik ezberler üzerinden değil nasıl oldu sorusunun peşinden giderek inşa etmek durumundayız.

    bu kitap "neden avrupa bugün özgürlükçü ve refah toplumu olarak yaşıyor?" sorusuna katman katman cevaplar bulabileceğiniz bir kaynak. neden sanayi devrimi ingiltere' de başladı, aristokrasi nasıl sanayi devrimine kaldıraç olabildi, hollanda neden avrupa'nın know how cenneti olarak kabul ediliyor. fransa ne yönden ingiltere'den geride kaldı vs.. vs..

    görsel
    içindekiler bölümüne bir göz gezdirin. 150 yıllık zaman dilimlerini toplumların gelişiminde en önemli konu başlıkları olan " birey, siyaset ve iktidar , din, kültür, ekonomi ve teknoloji" gibi bölümler üzerinde inceliyor. bu incelemelerinde de gayet cesur, köşeli tespitlerini sunuyor. elbette bunlar çok yönlü analizlerin damıtıldığı rafine sonuçlar, bütünlüğü olan tespitler. bu tespitler yukarıda bahsettiğim kafamızdaki kadim sorulara cevap niteliğinde.

    osmanlı'nın hemen hiç hatası olmadığını avrupa'nın bizden daha kötü olduğunu anlatagelen milliyetçi tiplerle yapacağınız tarih tartışmalarında bol bol bu kitaptan referans vererek gerçeğin ne olduğunu başarılı olanın ne yaptığını gösterme delillendirme şansı veriyor.
  • aynı yazarın a concise history of the world adlı eseri de amazon'da "kısa dünya tarihi" adıyla satılmakta. yine iş bankası yayınlarından. taa antik çağlardan itibaren homo sapiens'in ayakta kalan tek tür olmasını, ırkların ve kavimlerin oluşumunu, kültürler arası farklılıkları, yemekleri, ateşi, tekerleği, yazıyı nasıl bulduğumuzu ve bugünlere geldiğimizi harika bir şekilde kültürel bir bakış açısı ile anlatan bir eser.
  • asla ama asla the new cambridge modern history'nin yanına bile yaklaşamayacak kitap. yine de amatör tarihçiler ve ingilizcesi olmayanlar için uygundur.
  • --- spoiler ---

    giriş syf.2

    dolayısıyla, ''avrupa'' fikri ''modern'' kavramına çok benzemektedir; yani, ''avrupa'' insanlar tarafından kendilerini başkalarından ayırmak, ''biz'' ile ''onlar'' arasında bir sınır yaratmak için bilinçli olarak kullanılan bir terimdir.

    --- spoiler ---
hesabın var mı? giriş yap