evrim putperestliği

• erich fromm'un lorenz ^*'in darwincilik konusundaki yarı-dinsel tutumu için yaptığı tanım.
  
  fromm'a göre;
  insanın dünyada yitmişlik ve yalnızlık duygusuna kapılmamak için duyduğu derin gereksinmeyi, önceleri, bu dünyayı yaratmış olan ve her yaratıkla ayrı ayrı ilgilenen tanrı kavramı gideriyordu elbette. evrim kuramı, en büyük yaratıcı olarak tanrı'nın görüntüsünü yıktığı zaman, her ne kadar birçokları, tanrı inancıyla darwinci kuramı birleştirmeyi başabildilerse de, insanın her şeye gücü yeten babası olarak tanrı'ya duyulan güvende onunla birlikte yıkıldı. ama tanrı'nın tahtından indirildiğine inananlardan birçoğu için, tanrı benzeri bir imgeye duyulan gereksinme ortadan kalkmadı.
  bazıları yeni bir tanrı ilan ettiler. evrim.
  darwin'e de bu tanrı'nın peygamberi olarak yaptılar.
  
  lorenz ve başka birçokları için evrim düşüncesi, bütünsel bir yönelim/bağlılık sisteminin çekirdeği haline gelmesi, insanoğlunun bir şeye bağlanma dürtüsünün bir getirisi olsa gerek.
• insanoglunun siyaset, ahlak, din, ekonomi, sosyal iliskiler, vb konulardaki temel egilimlerini, insanin gecirdigi evrimsel surece dayandiran lorenz'e yoneltilmis, bence haksiz fromm elestirisi. lorenz'in tutumunu bugun evrimsel psikoloji devam ettiriyor, ve sahsi kanaatimce toplumsal ve bireysel insan davranislarina iliskin en tatmin edici aciklamalar da bu disiplinden geliyor. zaten insan psikolojisinin tamamen sinir sistemindeki elektrokimyasal tepkimelere, yani biyolojik koklere dayandigini kabul ediyorsaniz, o biyolojik kokler evrim tarafindan sekillendirildigine gore, insan psikolojisini anlamak icin evrime donmeniz cok dogal. ortada putperestlik falan yok, gozlenen davranislari mevcut paradigma icinde aciklama cabasi var. gozlemlerle daha tutarli, dolayisiyla daha inandirici, daha tatmin edici bir paradigmasi olan beri gelsin.
• fromm'u da lorenz'i de bağlama oturtmadan evrimci-yaratılışçı polemiğine cumburlop eklemlenmesinin sakat olacağını, ve üstünkörü gördüğüm kadarıyla olduğunu, düşünüyorum. fromm'un lorenz'i ve yöntem'ini eleştirdiği 'the anatomy of human destructiveness' kitabından hareket edersek öncelikle fromm'un evrim karşıtı olmadığını görebiliriz. önce onu bir yaz haneye. ikisi de evrimperest.
  
  lorenz'in eleştirisi 'zaten evrim yanlıştır, lorenz'de buna tapıyor' izleğinde değil, 'evrim doğrudur, ama sosyal psikoloji'den soyutlanmış bir öz arayışı, evrimsel psikoloji (eskiden biyolojik determinizm denirdi) indirgemeciliği herşeyi izah eden kutsal arayışı/saplantısı gibi yanlıştır (bkz: physics envy), hem evrim'i hem de psikolojiyi çarpıtmaktadır' çizgisinde ilerliyor. karşıt sava ve örneklerini de lorenz'in ilgi alanı olan 'saldırganlık' (bkz: on aggression) üzerine veriyor, lorenz'in tutarlılık adına yaptığı numeroları, pozitivist çiğlikleri sergiliyor. yani aradığınız 'evrimci-yaratılışçı' tartışması burada değil, başka kalede.
  
  (bkz: move along there is nothing to see here)
• aslında evrimi evrenin bütün diğer olguları arasında "özel" kılan ve savunanlarını "putperest" gibi gösteren, dinin onca olgunun arasından öncelikle evrimi gözüne kestirmesinden başka bir şey değildir. denemesi bedava. karşıtları bugün evrimi bırakıp kendilerine yeni hedef olarak örneğin jeofiziği seçsinler, bakalım 3-5 sene içinde ne oluyor?
• fromm'un, freud ve lorenz'in saldırganlığa ilişkin içgüdüsel temelli görüşlerinin benzerliklerine/temel ayrılıklarına -the anatomy of human destructiveness- kitabının kısa bir bölümünde dikkat çektiği önemli nokta, lorenz ile freud arasındaki en temel farklılığın, ferud'un mantığa yönelişi ile lorenz'in puta yönelinişine dair olduğu yönünde ve bu yönelişin en belirgin söyleminin ise "lorenz'in salık verdiği toplumsal/ahlaksal darwinciliğin insan saldırganlığının sorumlusu olan biyolojik/ruhsal/toplumsal etkenlerin doğru olarak anlaşılmasını engelleme eğilimi gösteren romantik, ulussçu bir dinsizliktir".^* savının yer aldığını anlamak/algılamak ne kadar zor olabilir ?!
  
  nokta: adı geçen yazı ve tanımsal yorumun; "evrim eğrilerinin" tez/antitez obsesyonlarına art niyet vesilesi kılınması, kişisel meşreb seviyesine bırakıldığı biline.