faiz riski

• yukumluluk (mevduat, bankalara borclar vs) ve kredilerin faiz farkliligindan kaynaklanan risk turudur. (faiz oynakligi)
  mevduat ve kredi faiz turlerinin farkli olmasindan kaynaklanir. ornegin, bir bankanin yukumlulukleri (mevduat vs) degisken faizli ve kredileri sabit faizli olsun ve faizlerin arttigi dusunelim. musteriye verilen faiz artigi ve krediden gelen faiz sabit kaldigi icin gelir azalir. bu da faiz riski kapsamindadir.
• ciddidir. aramızda kredi borcu olmayan var mı? yok.
  
  bu borcun vadesi? ortalama iki yıl
  
  bu borcun faizi? yıllık ortalama yüzde 16
  
  ortalama tl mevduat faizi? yüzde 10.
  
  bu yaklaşık tablo ile bankalar çok tatlı karlar yazdılar.
  
  peki ya tablo değişmeye başlarsa ne olur? yani merkez bankası resmen faizleri artırmaya başlar mı? bankalara bir darbe de merkez bankasından gelir mi?
  
  bu karari elbette bizim mb vermeyecektir.
• kredi ve mevduat faizleri arasındaki vade uyumsuzluğu nedeniyle ortaya çıkan bilanço riski.
  
  daha genel ifadesiyle aktiflerde yer alan faiz getirili varlıklarin beklenen getiriyi karşılamamasi nedeniyle bankanın zarar yazması.
• genelde kredi riskiyle karıştırilir. kredi riski kredinin batması demektir. banka piyasa şartlari değişince krediyi geri çagiramaz, vade sonunu beklemek zorundadır. kredi alan isterse krediyi erken kapatabilir.
  
  kurların yükselmesiyle birlikte döviz borçlu işletmelerin kredi yükümlüluklerini karsilayamamasi bankalar için faiz riskinin yani sıra kredi riskini de gündeme getirmiştir.
• tüketici kredisi değil ticari kredi kullanıyorsanız banka piyasa şartları değişince krediyi öyle de bir geri çağırır ki, feleğiniz şaşar.
• sana kredi veren ülke tarafından senin ülkene yollanan büyükelçiye otobüslerin tepesine çıkıp yüksek perdeden tehditler ve hakaretler savurursan faiz riskine ilave prim eklersin. her şeyin bir bedeli var, küstahlılığın da, bir gün gelir ödenir, öde recep.
  
  .
• ticari kredileri de kapsar. ticari kredinin geri çağrılmasıkredi sozlesmesinde belirlenir. faiz ya da kurdaki beklenmedik hareketlerin sonucunda banka kredi sözlesmesini feshedip firmadan parasını isteyebilir. genelde bu gibi durumlarda banka paranın tamamıni kurtaramaz. faiz riski ile birlikte kredi riski realize olur, banka feleğin sillesiyle karşılasir.
• literatürde ifade edileni ile sözlükte tanımlananı arasında dağlar kadar fark vardır.
  
  faiz oranı riski, aktiflerinde devlet tahvili ve hazine bonosu gibi ecnebinin fixed incomes dediği menkul kıymetleri taşıyan bankaların maruz kaldığı bir risktir. devlet tahvili ve hazine bonusu fiyatları ile faiz oranları arasında negatif korelasyon olduğu için, faiz oranlarındaki volatilite bankanın alm ve riskçi tayfasına soğuk terler döktürür.
  
  mevduat faiz oranı ile tüketici faiz oranı arasındaki makası kastediyorsanız, spread risk'ten söz etmek daha mantıklı olur.
  
  bu arada günlerdir yazıyoruz, şunları da okuyun:
  
  (bkz: iç verim oranı/@d k a)
  
  (bkz: mevduat faizi/@d k a)
• özellikle banka bilançolarında görülen, pasiflerin faizinin aktiflerden önce yenilenmesi durumu.
  
  menkul porföyünde mark to market değerlemesi yapıldığından bu kar/zarar anında yansır. (vket portföyü dışında) (bkz: vadeye kadar elde tutulacak menkul degerler)
  
  kredi - mevduat arasında da vade farkı vardır. banka topladığı mevduata marj koyarak kredi verdiğinden daha çok alanı vardır, ancak faizler artar ve yüksek kalmaya devam ederse bu alanda da zarar edilebilir. bu risk türev ürünlerle hedge edilmeye çalışılır. ancak faizlerin düştüğü ortamda kar da oluşturabildiği için tamamen hedge edilmek istenmez.
• eğer devlet tahvili, tahvil getirisi gibi kavramlara aşina değilseniz öncelikle bunları iyi anlamanız gerekiyor.
  
  effendy75'in #39966732 nolu entry'sinde yaptığı açıklama bu işin teorisinin çok güzel özeti, "kredi ve mevduat faizleri arasındaki vade uyumsuzluğu nedeniyle ortaya çıkan bilanço riski". bu risk sabit getirili yatırımlar (devlet tahvili, şirket tahvili vs.) için geçerli.
  
  ben bu riski bir örnek ile anlatmaya ve tarihe bir not düşmek adına 2023'ün mart ayında yaşanan finansal çalkantılarla bağlantısını açıklamaya çalışacağım.
  
  ilk olarak faiz riskine örnek;
  
  diyelim ki 2020 yılında 1.000.000 tl değerinde %10 faizle 10 senelik devlet tahvili aldık. bu yatırım 2030'a kadar her sene 100.000 tl değerinde faizi bize gelir olarak ödeyecek.
  
  peki, sene oldu 2023. faizlerde %10'dan %20'ye yükseldi. bizim ise 2020'de yatırdığımız 1.000.000 tl'ye ihtiyacımız oldu ve elimizdeki tahvili satmak istiyoruz. ama yeni piyasaya çıkan tahviller artık %20 faizle çıkıyor. yani potansiyel alıcı merkez bankası'nın yeni çıkardığı %20'lik tahvilden 500.000 tl'lik alarak sizin elinizdeki tahvil ile aynı geliri (senelik 100.000 tl'yi) elde edebilir. bu durumda sizin elinizdeki tahvilin, yeni çıkan tahvillerle rekabet edebilmesi (piyasa değeri) ancak 500.000 tl olursa mümkündür.
  
  yani özetle, faizin %10'dan %20'ye çıkması ile %10'luk tahviller yarı yarıya değer kaybetmiş oldu. işte bu faiz riskidir ve özellikle bol miktarda hazine ve şirket tahvili tutan bankalar için, bunları satması durumunda (zararı realize etmesi) ciddi sorun yaratır. satmadığı sürece (unrealized) sorun değil.
  
  peki, bankalar bu tahvilleri neden zararına satmak zorunda kalır? bankaların düzenleme yönetmeliğine göre, müşterilerinin paralarının hepsini nakit olarak tutma zorunluluğu yok. düzenlemeye göre %15 (abd için, türkiye'de yüzde nedir emin değilim) oranında nakit ve kolayca nakde çevrilebilen finansal enstrümanlar olması yeterli. burada kilit terim kolayca nakde çevrilebilen, yani çoğunlukla tahviller. eğer bankanın müşterileri paralarını kısa sürede çekmek isterse (bank run), banka müşterilerine parasını vermek için bu tahvilleri zararına satmaya başlar ve bu zararın altından kalkamazsa iflas eder.
  
  işte geçtiğimiz 2 hafta boyunca gündemi meşgul eden silicon valley bank, signature bank, silvergate bank batışları bu faiz riskine karşı hazırlıksız yakalanma neticesinde oldu. fed şimdilik bu bankalara kaynak sağlasa da listenin uzaması muhtemel. zira sadece amerikan bankaları 620 milyar dolarlık bir zararın üzerinde oturuyor.
  
  görsel
  
  eğer bu konu hakkında daha derinlemesine bilgi sahibi olmak isterseniz aşağıdaki ingilizce terimleri araştırabilirsiniz:
  
  government bond
  bond yield
  bond maturity
  reserve ratio
  fed funds rate
  interest rate risk
  held to maturity
  available for sale
  bank run