fatma sultan ^*

• (istanbul, 22 eylül 1704-3 oca\ 1733) iii. ahmed (hd 1703-30) ile emetullah kadın'ın kızı. nevşehirli ibrahim paşa'nın eşi.
  
  iii. ahmed'in çoğu küçükken ölen 30 kızının büyüklerinden olan fatma sultan dört yaşındayken kubbe veziri abdurrahman paşa'yla nişan-landıysa da daha sonra silahdar ali ağa uygun görüldü. padişah, "surî" (göstermelik) evlilik için büyük bir düğün yapılmasını emretti. 11 mayıs 1709'da görkemli bir nişan alayı düzenlendi. o gün pek değerli takılardan ve giysilerden, iki gümüş nahıl (ağaç maketi) ile 120 tabla şeker ve 2 şeker bahçesinden oluşan nişan takımı saraya getirildi, çarşılar süslendi, fatma sultan toplar atıldı ve mehter konserleri verildi.
  
  paşakapisı'na yakın bir saray fatma sultan için hazırlandı. 13 mayıs günü nikâh kıyıldı. o gün silahdar ali ağa'ya vezirlik verildi. ziyafetler, donanmalar düzenlendi. çeyiz ve gelin alaylarında kafesler ve tepsiler içinde taşınan mücevherler, gümüş fenerler, cibinlikler ilgi topladı. asıl düğün 16 mayıs günü yapıldı. fatma sultan kalabalık bir kortej eşliğinde ve gümüş bir araba içinde saraydan çıktı. fatma sultan henüz 5 yaşında olduğundan silahdar ali paşa o gece sözde gerdeğe girdi. 17 mayıs günü devlet adamlarına ağır hediyeler dağıttı. veliefendi çayırı'nda cambaz gösterileri, saray hareminde çengi oyunları, akşam da haliç'te sallar üzerinde top ve fişek atışları izlendi. herkese yemekler verildi, çılgınlar atıldı. eyüp yalıları günlerce süren mehter ve fasıl sesleriyle çınladı. silahdar ali paşa düğünden sonra çocuk eşi için salacak'ta bir saray yaptırdı. 1713'te sadrazamlığa atanan ali paşa 1716'da petervaradin savaşı'nda şehit düşünce fatma sultan 12 yaşındayken dul kaldı. vezir nevşehirli ibrahim paşa damat adayı seçildi. düğün 19 şubat 1717'de yapıldı. 1718'de sadrazamlığa atanan ibrahim paşa, eşi için çırağan ve üsküdar saraylarında ve sadabad köşklerinde unutulmaz eğlenceler düzenletti.
  
  avrupa'ya, özellikle de fransa'ya ilgi duyan fatma sultan, istanbul'daki fransız elçiliğiyle ilişki kurarak fransa'nın isteklerini babasına ve kocasına kabul ettirmeye çalışırdı. saray haremine fransız kadın giyimlerinin ve avrupai bazı geleneklerin girmesine de öncülük etti. fatma sultan'ın mutlu yılları 1730'daki patrona ayaklanması sonunda kâbusa dönüştü. babası iii. ahmed tahttan indirildi, kocası ibrahim paşa öldürüldü. mallarına el konuldu; kendisi de eski saray'a gönderildi. hastalanması üzerine i. mah-mud, çırağan sarayı'nda oturmasına izin verdi. 29 yaşındayken öldü. yeni cami'de valide turhan sultan türbesi dışına gömüldü. hayırsever olan fatma sultan sonradan kendi adıyla anılan terzibaşı pirî ağa mescidi'ni onartmış, ibrahim paşa ile üsküdar'a 20 çeşmelik bir su şebekesi yap-
  tırmıştır. muslihiddin mektebi'ni onartan ve bir kütüphane vakfeden fatma sultan'ın cağaloğlu'ndaki sarayı patrona ayaklanmasında yakılıp yıkılmış, yerine cağaloğlu hamamı yapılmıştır.
  
  dayanak: ahmed refik, fatma sultan, ist., ty; r. e. koçu, ista, x, 557<>-5583; uluçay, 83-85; ç. uluçay, "fatma ve safiye sultanların düğünlerine ait bir araştırma", istanbul enstitüsü mecmuası, iv (1958), s. 139-148.