*

  • wittgenstein'in olumunden sonra yayinlanan, tractatus sonrasi hayatinda yuruttugu felsefi sorusturmalar, wittgenstein'i bu sure boyunca mesgul eden dusuncelerden olusan, kimi zaman bir cumlelik, kimi zaman da bi konu hakkinda bir iki sayfalik entrylerden olusan agir kitap. wittgenstein tuttugu notlardan olusur. bir kitap seklinde tasarlanmamistir. wittgenstein uzun bir sure bu notlari belli bir sekilde duzenleyip yayina hazirlayacagini dusunmus. bir iki denemede bulunmus ama istedigi sonucu elde edememis. adamin ne kadar mukemmeliyetci oldugu malum. lakin kendisinin belirttigi baska onemli bir nokta da, bu entryler belli bir dusunce akisini, belli bir dusunsel gelisimi temsil ediyor. her ne kadar konular oradan buraya atlasa da, aslinda bir birlerine son derece de baglilar. konu basliklari altinda toplamaya calistiginiz noktada, o dusunce akisini kaybediyorsunuz ki wittgenstein'in holismi de goz onune alindaginda, bu kayip kazanci sifirliyor.

    kitap bir cok konuda entryler iceriyor: anlam, anlama, proposition, mantık kavramlari, matematigin temelleri, bilinc ve baska konular. cok tartisilan dilde anlam ile ilgili "meaning is use" yaklasimi, psikolojideki prototype veya exemplars theories of concepts'in gelistirilmesinde ana ilham kaynagi olan kavramlarda family resemblance fikri, rule following ile ilgili entryler, private language'in imkansiz olduguyla ilgili argümanlar ve daha bir coğu investigations'in sayfalari icindedir. on certainty icin soylenen seyi belki investigations icin de yineleyebiliriz. altın degill, ama içinde altın var.
  • wittgenstein'ın önemli eseri. yazarına kimilerine göre felsefe tarihinin en iyi beş filozofundan biri yapan kitap. kripke'nin kitabın bir bölümüyle ilgili bir kitabı vardır: wittgenstein on rules and private language. türkçeye "wittgenstein kurallar ve özel dil" diye çevrildi. sözlük formatında (kısalığında) anlatılamayacak, anlatılmaması gereken, ilgilenenlerin okuması gerekn bir kitap. russell ve frege gibi filozofların kitabı anlamazken anladım demenin zor olduğu çetin bir taş.
  • bişey demeden, kasmadan, suyuna bırakıp, ilkokulda ne dese kitap bildiğiniz öğretmeniniz gibi, zor gelirse gerisini hiç okumadan, okursanız dolaşıp dolaşıp anlamadan, kurcala kurcala elde yok avuçta yok olsa da, geri gelip yeniden okunası önsözü* olan soruşturan kitap.*
    satır aralarında bertrand russell'ın sırıttığı.

    "burada, son 16 yıl boyunca uğraştığım felsefi soruşturmaların tortusu olan düşünceleri yayımlıyorum. pek çok konuya ilişkin bunlar: karşılık, anlama, tümce, mantık gibi kavramlara, matematiğin temellerine, bilinç hallerine ve diğer şeylere. bu düşüncelerin tümünü değiniler, kimi zaman aynı konuya ilişkin uzunca zincirler oluşturan, kimi zamansa çabucak bir alandan diğerine sıçrayan kısa parağraflar olarak yazıya geçirdim. başlangıçtaki niyetim (bunları) günün birinde, biçimine ilişkin olarak farklı zamanlarda farklı tasarımlar oluşturduğum bir kitap halinde bir araya getirmekti. ama benim için asıl önem taşıyan şey, düşüncelerin bir konudan diğerine doğal ve kesintisiz bir sıra şeklinde ilerlemesiydi.

    vardığım sonuçları böyle bir bütün halinde kaynaştırma yönündeki birçok başarısız girişimden sonra, bunu asla başaramayacağım aklıma yattı. yazabileceğimin en iyisinin her zaman için yalnızca felsefi değiniler olarak kalacağını, düşüncelerimin, -ne zaman onları doğal eğilimlerine karşı tek bir yöne doğru zorlayacak olsam- derhal felce uğradıklarını gördüm. -tabii bu da tamamen soruşturmanın doğasına ilişkin bir şey. çünkü bizi, geniş bir düşünce alanını, çaprazlaşan yollar oluşturacak şekilde her yöne doğru boydan boya geçmeye zorlayan bu doğadır.- bu kitaptaki felsefi değiniler, bu uzun ve çetrefilli yolculuklar sırasında oluşmuş bir dizi peyzaj taslağı adeta.

    aynı -ya da hemen hemen aynı- noktalara farklı yönlerden sürekli olarak yeniden yaklaşıldı ve her seferinde yeni resim taslakları oluşturuldu. bunların çok büyük bir kısmı kötü çizilmiş ya da karakteristik olmayan, zayıf bir çizerin tüm yetersizliklerini barındıran taslaklardı. bunlar elendikten sonra geriye, izleyene manzaranın bir resmini sunabilmeleri için düzenlenmeleri, çoğu zaman da kesilip biçilmeleri gereken yarım yamalak bir dizi çizim kaldı. -yani bu kitap aslında bir albüm sadece.

    aslına bakılırsa, kısa bir süre öncesine kadar çalışmamın hayatta olduğum süre içerisinde yayımlanması fikrinden caymıştım. yine de bu fikir zaman zaman tekrar canlanıyordu; bunun esas nedeni de derslerimde, yazılarımda ve tartışmalarımda ortaya koymuş olduğum sonuçların pek çok açıdan yanlış anlaşılmış, az çok sulandırılmış veya çarpıtılmış şekillerde ortalıkta dolaştığını görmek durumunda kalmamdı. bu, gururumu ayaklandırdı ve ben de onu yatıştırmakta zorlandım.

    ayrıca dört yıl önce ilk kitabımı(tractatus logico-philosophicus) tekrar okuma ve içerdiği düşünceleri bir başkasına açıklama fırsatı buldum. birden, bu eski düşünceleri yenileriyle birlikte yayımlamam gerekirmiş, yeni düşüncelerim ancak eski düşünce tarzımın arka planda yer alması durumunda ve bununla oluşturdukları karşıtlık aracılığıyla gerçek anlamda aydınlığa kavuşabilirmiş gibi geldi bana.

    çünkü bundan 16 yıl önce tekrar felsefe ile uğraşmaya başlayalı beri, bu ilk kitabımda yazıya geçirmiş olduklarımda ciddi hatalar bulunduğunu görmek durumunda kaldım. bunların farkına varmamda, yaşamının son iki yılı içerisinde yapmış olduğumuz sayısız konuşma sırasında fikirlerimi kendisiyle tartışmış olduğum frank ramsey'nin eleştirilerinin -boyutunu değerlendirmekten aciz olduğumu söyleyebileceğim ölçüde- yardımı dokundu. bu her zaman güçlü ve sağlam eleştiriye borçlu olduğumdan daha fazlasını, düşüncelerime bu üniversitenin bir hocası, bay p. sraffa tarafından yıllar boyunca aralıksız olarak yöneltilmiş olan eleştirilere borçluyum. bu kitaptaki fikirlerin en verimlilerini (de) bu uyarıya borçluyum.

    burada yayımladıklarım, başka kişilerin bugün yazmakta olduklarıyla birden fazla nedenden ötürü çakışacaktır. -değinilerim, kendilerinde zaten benim olduklarını belirten bir damga taşımıyorlarsa, ben de onları malım olarak sahiplenecek değilim.

    yazdıklarımı ikircikli hislerle sunuyorum okurlara. bu çalışmanın payına, kendisinin yoksulluğu ve çağın karanlığı göz önünde bulundurulduğunda, şu ya da bu beyne ışık tutma başarısının düşmesi olanaksız değil; ama tabii, olası da değil bu.

    yazdıklarımla başkalarını düşünmekten kurtarmak değil, tersine, eğer olanaklıysa, kendi düşüncelerini oluşturma uyarısı vermek isterim.

    iyi bir kitap ortaya koymayı arzu ederdim. öyle olmadı; ama bunu benim düzeltebileceğim zaman da geçti artık."(cambridge, ocak 1945)

    not: yayına hazırlayanlar eserlerinin mirasçıları e. anscombe, r. rhees ve g. h. von wright
  • i can know what someone else is thinking, not what i am thinking. it is correct to say ‘i know what you are thinking’, and wrong to say ‘i know what i am thinking’.

    // olduğu kadarıyla
    'bir başkasının ne düşündüğü'nü bilebilirim, ne 'düşündüğümü' değil. 'ne düşündüğünü biliyorum' demek doğrudur da 'ne düşündüğümü biliyorum' demek yanlıştır.
  • wittgenstein'ın düşüncelerini madde madde sıraladığı, dil'i tarumar ettiği felsefe tarihinin en önemli kitaplarından.

    '' olguların tasarımlarını kurarız. ''
  • tractatus, frege ve russell geleneğindeki sembolik mantığa katkıydı.

    felsefi soruşturmalar tam tersine dilin insan hayatındaki kullanıma girme tarzının ''olağanüstü çeşitliliğini" ispatlamak amacıyla tasarlanmış "pro-empirik görünüşlü" bir tartışma sunumudur.

    wittgenstein, felsefi soruşturmalar kitabında matematiksel mantık yerine antropoloji ve psikoloji alanlarını tercih etmiştir.
  • i know that this world exists.
    that i am placed in it like my eyes in its visual field.
    that something about it is problematic, which we call its meaning.
    this meaning doesn't lie in it, but outside of it.
    that life is the world.
    that my will penetrates the world.
    that my will is good or evil.
    therefore that good and evil are somehow connected with the meaning of the world.

    (bkz: ludwig wittgenstein)
  • sade bir dille ama derin anlamlarla bezeli, şekillerle, harflerle, özellikle ağrı üzerine örnekli kelimelerle dilin, sorgulamanın, anlamanın ve kavramanın öneminin anlatıldığı wittgenstein eseri. modern felsefe üzerine iyi bir mihmandardır.

    "bir resmi, bir çizimi anlamak ne demektir? burada da anlama hatası ve anlamada başarısızlık söz konusudur. ve burada da bu ifadeler değişik şeyleri kastedebilir. bir resim belki de bir natürmorttur; ama onun bir kısmını anlamıyorum: orada üç boyutlu nesneleri değil yalnızca tuval üzerindeki renk lekelerini görebilirim veya her şeyi üç boyutlu olarak görüyorum ama tanımadığım nesneler var; onlar aletlere benziyorlar ama onları kullanmayı bilmiyorum, gibi. buna rağmen, belki de bu nesneleri tanıyor ama bir diğer anlamda da onların düzenlenme tarzlarını anlamıyorum. bir tümceyi anlamak, bir müzik parçasını anlamaya, insanın düşünebildiğinden çok daha yakındır. demek istediğim, bir tümceyi anlamanın, genellikle bir müzik parçasını anlamak denen şeye insanın düşündüğünden daha yakın olduğudur. sesteki ve tempodaki çeşitlemenin modeli neden tam da budur? "çünkü onun tümüyle ne hakkında olduğunu bilirim." ancak o tümüyle ne hakkındadır? söyleyememem gerekir. açıklamak için, onu ancak aynı ritme sahip olan başka bir şeyle karşılaştırabilirim. "görmüyor musun, bu sanki bir sonuç çıkarılmış gibi" veya "bu sanki bir parantezmiş gibi," denebilir. bu karşılaştırmalar nasıl doğrulanır? burada çok farklı doğrulama türleri vardır. bir dilden tamamen farklı olmayan bir şeye sahip olan insanlar düşünmek olanaklıdır: kelime bilgisi veya dilbilgisi olmaksızın seslerin bir oyunu, sözlerle konuşmak gibi. "ancak böyle bir durumda seslerin anlamı ne olur? "onun
    müzikteki anlamı nedir? yine de, seslerin bir oyununun bu dilinin müzikle karşılaştırılması gerektiğini hiç de söylemek istemem. kullanımında sözcüklerin 'ruhu'nun hiç rol oynamadığı bir dil de olabilir. sözgelimi, içinde bir sözcüğün yerini kendi keşfettiğimiz bir başka keyfi sözcüğün almasına karşı çıkmadığımız. bir tümceyi anlamaktan, aynı şeyi söyleyen bir diğer tümcenin onun yerini alması; ama aynı zamanda da bir başkasının alamaması anlamında söz ediyoruz. (bir müzik parçasının yerini bir diğerinin alabilmesinden daha da fazlasından) birinci durumda, tümcedeki düşünce farklı tümcelerde ortak olan bir şeydir; diğer durumda ise yalnızca bu sözcüklerle bu konumlarda ifade edilen bir şey (bir şiiri anlamak). o halde "anlama"nın burada iki farklı anlamı mı vardır? ben daha çok, "anlama"nın bu türden kullanımlarının onun anlamını oluşturduğunu, benim anlama kavramımı oluşturduğunu söylerim. zira ben "anlama" sözcüğünü bunların hepsine uygulamak istiyorum. ancak, ikinci durumda bu ifade nasıl açıklanabilir, kavrayışa nasıl taşınabilir? kendinize şunu sorun: insan herhangi bir kimseyi şiirin veya bir parçanın kavranışına nasıl götürebilir? buna verilecek yanıt bize anlamın burada nasıl açıklandığını anlatır. belirli bir anlamda bir sözcük işitmek. böyle bir şeyin varolması gerektiği ne tuhaf! böyle ifade edildiği, böyle vurgulandığı, bu şekilde duyulduğunda bu tümce, bu tümcelere, resimlere, eylemlere geçişin yapıldığı bir dizinin ilkidir."
  • felsefeye başladığım kitaptır. acelesi olan bir adamın sketchler'inden oluşan evladiyelik albümdür. augustine'nin itiraflarım adlı dua kitabından, bağlamından s*ktir edilmiş bir alıntı ile başlar öyle ki; viyana'da bir kongrede hans sluga'yla tartışırken bu allahın belası alıntıyla taşak geçtim diye boğaziçili bir augustine fanından duyar yemişliğim bile vardır. umarım bir gün kıçından yukarı zıplamayı da başarabilirsin sevgili augustinian manky!
  • "anlamın olduğu yerde, mükemmel bir düzenin olması gerektiği açık gibidir. demek ki en muğlak tümce bile içinde mükemmel düzeni barındırıyor olmalıdır."

    bu dizelerle beni oldukça düşünmeye sevk eden nadide bir eser.

    --- spoiler ---
    united paragraphs of wittgenstein.
    --- spoiler ---
hesabın var mı? giriş yap