gök atları

• antik çağlarda dayuan ya da dawan olarak bilinen, fergana vadisi yakınlarındaki bölgede yetiştirilen efsanevi atlar. "uçan atlar" olarak da bilinirlermiş. m.ö 139 yılında, han hanedanı döneminde wu di'nin imparatorluğu zamanında batıya doğru yapılan keşifler sırasında çinliler tarafından öğrenilmişlerdir.
  
  anlatılanlara göre bu atlar günde 1.000 li koşabilirmiş, yani yaklaşık 500 km. bedenlerinden de ter değil, kırmızı bir sıvı aktığı söylenir. hatta bu nedenle gök atlarının kan terlediği rivayet edilir. wu di anlatılanlardan o kadar etkilenmiş ki, dawan'a 60 bin asker, 30 bin süvari ve binlerce katırlık yükten oluşan bir ordu göndererek bu atlardan getirmelerini emretmiş. zorlu geçen 4 yıllık bir sefer sonunda 3.000 kadar gök atı çin'e getirilmiş. han hanedanı döneminden kalma mezarlara bu atın heykelleri konmaya başlamış bir asalet sembolü olarak.
  
  dönemin ünlü şairlerinin yanında kuşaklar sonra bile şairler, sanatçılar bu atları konu edinmişler eserlerinde. bunlardan günümüze ulaşan bir örnek, du fu'nun şu şiiridir:
  
  dawan'ın ünlü atları
  kemikleri ince, kasları sert
  gözleri bambu gibi keskin
  bacakları rüzgârdan hızlı
  yol tehlikelerle dolu olsa da
  emanet edin canınızı onlara
  çünkü bunlar güçlü, korkusuz atlar
  hiç durmadan onbin li koşarlar
  
  efsanevi anlatılarda zaman zaman manas atları olarak da geçerler. derin bir vadiden çıkıp gelen bu atlar, bir nehrin ya da gölün suyunu içerek bitirebilir, günlerce aç ve susuz kalabilirlermiş.
  
  hemen ekleme editi:
  
  - wu di tarafından gönderilen bu ordunun geçtiği yol, daha sonra ipek yolu'nun bir bölümünü oluşturmuş, ticaret yolu olarak kullanılmaya başlanmış.
  
  - fergana vadisi çevresinde başlıca 3 yerde, bu ince bacaklı, uzun ve ince boyunlu atların çizimleri bulunuyor. atlar günümüzde yok, büyük olasılıkla çinlilerin bu ulaşım yolunu açmasından sonra diğer ırklarla karıştılar ve safkanlıklarını sürdüremediler.
  
  bir çin mezarından çıkartılan heykeli için: http://www.festival.si.edu/…ad/xian_horse_large.jpg
• çin imparatoru wuti'nin ele geçirmek için yanıp tutuştuğu atlardır.bunda en büyük sebep,zhang qian'in anlattıklarıdır.
  
  imparatorun keşif ve istihbarat için gönderdiği zhang qian'in gezisi 13 yıl sürdü. çöller, nehirler, dağlar, ovalar aştı. başka şehirler, toplumlar, diller gördü. esir düştü, kaçmayı başardı. başkente döndüğünde yanında hun bir eşin yanı sıra bir yığın istihbarat getirdi.çin atları,çok güçlü ve dayanıklı olan hun-türk atları ile kıyas edilemezdi.bu sorunun çözümü için zhang qian, imparator wu-ti'ye fergana'da " kanatlı atlardan türemiş olan ve kan terleyen asil atlar " bulunduğundan söz etmişti.bu atların türeyişi hakkında şöyle bir hikaye anlatılır: " fergana ülkesinde yüksek dağlar vardır.bu dağlarda yakalanması imkansız atlar dolaşır.bu yüzden,benekli kısrakları seçerek dağ atları ile çiftleşmeleri için dağın eteklerine salarlar.bu kısraklardan kan terleyen atlar doğar.efsaneye göre bu atlar bir günde 500 km koşabilirmiş.bu atlar zamanının en hızlı ve dayanıklı atları idi.ayrıca bedenlerinden de ter değil, kırmızı bir sıvı aktığı söylenir.imparator wu-ti bu hikayeyi dinledikten sonra ne pahasına olursa olsun,fergana aygılarından temin edilmesini ve çin'e getirilmesini emretti.fakat ferganalılar bu atları vermek istemeyince savaş çıktı. çin imparatoru fergana'ya 5.000 km mesafeye 40.000 kişilik bir ordu gönderdi, fakat yenildiler.60 bin askerlik bir başka ordusu m.ö'103 de gönderildi ve 3.000 kadar fergana atı çine getirildi.o zamana kadar çin ordusu atlı savaş arabaları kullanıyordu, ancak süvari birlikleri yetersizdi. işte bu eksiklik fergana atları ile giderildi.
• "fergana'nın (özbekistan'da bir şehir) kan terleyen atlarından elde etmek ve batıdaki halklara han gücünü göstermek çinlilerin hedefiydi. kan terleyen ya da diğer adıyla "cennet atları" (gök atları) adıyla meşhur olan fergana atları, tarih boyunca çinliler tarafından ilgi görmüş ve kaynaklarında övgüyle bahsedilmiştir. kan terlemesinin sebebi atları sinek ısırması sebebiyle terle birlikte vücutlarından kan çıktığının görülmesinden kaynaklanmaktadır."
  
  tasağıl,ahmet. kök tengri'nin çocukları (avrasya bozkırlarında islam öncesi türk tarihi), 22.baskı, bilge kültür sanat yayınevi, istanbul, 2023.