greater underwater propulsion power program

• (bkz: guppy 2)
• soğuk savaş döneminin başlangıcında, amerikan donanması denizaltı filosu sıkıntı verici bir durum içerisindeydi. söz gelimi, donanma envanterinde ikinci emperyalist paylaşım savaşı sırasında üretilmiş yüzlerce balao ve gato sınıfı dizel denizaltı bulunmaktaydı, bu araçların hepsi yeni yapılmıştı, en yaşlısı beş yaşındaydı ve daha şimdiden sovyetlerin eline geçen son model alman u-boat'larının hızlı tekne tasarımlarından, şnorkel ve daha uzun ömürlü batarya teknolojilerinden mahrum haldeydiler. yani yeni, genç ancak teknolojik açıdan nispeten geri durumda olan bir denizaltı filosunun varlığı söz konusuydu. bu nedenle amerikan donanması yetkilileri eldeki eski teknoloji denizaltıları modernize etmek için çok kapsamlı bir program başlattılar. işte bu programa greater underwater propulsion power program adı verildi (kısa adı guppy) ve hemen çalışmalara başlandı. diğer taraftan, sovyet donanması ise u-boat teknolojisinden yola çıkarak whiskey, zulu ve romeo sınıfı denizaltıları geliştirip 1950 yılında denize indirmeye başlamıştı.
  
  ilk olarak tench sınıfı iki denizaltı üzerinde guppy 1 adı altında araştırmalara başlandı. araştımalar bittikten sonra envanterde bulunan balao sınıfı birkaç denizaltıya alman tip xxi u-boat'larda bulunan şnorkel mekanizması monte edildi. böylece denizaltı satıha çıkmadan hava ikmali yapabilme olanağına kavuştu. şnorkel modifikasyonu başarılı olunca 1947-1949 arasında, guppy 2 adı altında modifikasyon çalışmalarına devam edildi ve ilk aşamada 36, ikinci aşamada 19 gemiye daha tadilat işlemi yapıldı. ayrıca tadilata konu gemilerden önemli bir bölümü kısa süre içerisinde sovyetler birliği'ni tehdit etme olanağı bulunan türkiye gibi bağlaşık ülkelere transfer edildi. özellikle montreux boğazlar sözleşmesi'nin karadeniz'e kıyısı olmayan ülkelerin denizaltılarına yasak getirmesi, abd'nin söz konusu program kapsamında modernize edip geliştirdiği denizaltıları türk donanması'na hibe etme noktasındaki istekliliğini de açıklamaktadır.
  
  ikinci etapta gemilerin bataryaları değiştirildi ve eski model sargo pillerin yerine, daha az yer kaplayan sargo ii bataryaları monte edildi. böylece balao sınıfı denizaltılar daha fazla miktarda batarya ile, dizel motorları çalıştırmaksızın elektrik motorlarıyla daha uzun süre sessizce yol alabilme olanağına kavuştu. 1951-1952 yılları arasında yürütülen bu programa guppy 1a adı verildi ve balao sınıfı denizaltılara uygulandı.
  
  üçüncü etapta 1952-1955 arasında guppy 2a adı altında, gato ve balao sınıfı denizaltıların dizel motorları geliştirilip daha dayanıklı ve hızlı hale getirildi. ayrıca söz konusu denizaltılar kule kısımlarını da içeren bir tadilattan geçirilerek daha az dirençle karşılaşan bir tekne dış yüzeyine sahip oldular.
  
  1959-1963 yılları arasında guppy 3 adlı aşamaya geçildi ve gato ve balao sınıfı denizaltıların tekne yapıları uzatılarak, daha güçlü sonar cihazlarının takılabilmesi için ekstra alan yaratıldı ve bqg-4 sonar sistemi söz konusu denizaltılara monte edildi. programın sonunda gato ve balao sınıfı denizaltılar bambaşka araçlara dönüşmüşlerdi. bu nedenle bunlara guppy sınıfı denilmeye başlandı.
  
  balao sınıfı denizaltıların 1949-1963 yılları arasında uygulanan guppy programı kapsamında uğradığı dönüşümün tekne dış yapısında yaptığı değişikliklere bakalım:
  görsel
  
  4 nisan 1953 tarihinde çanakkale açıklarında meydana gelen kazada batan tcg dumlupınar denizaltısı, 1950 yılında guppy 2 programı kapsamında şnorkel tertibatı takılarak kulesi yükseltilen ve abd donanmasında uss blower adıyla hizmet verirken, kasım 1950'de türkiye'ye transfer edilen, modernize edilmiş balao sınıfı bir denizaltıdır.
  
  https://www.denizhaber.com/…linda_h74568_0ac7b.jpeg
  
  bununla birlikte guppy projesi, sadece eski tip denizaltıların modernizasyonundan ibaret değildir. projeden elde edilen birikim ve deneyim sayesinde sonrada tang sınıfı adı verilen yeni bir dizel denizaltı sınıfı da ortaya çıkmıştır. ancak sıklıkla tang sınıfı denizaltıların ilki olan ve 1951 yılında denize indirilen ss-563 uss tang ile, 1941 yılında denize indirilen ve 1944 yılında batan balao sınıfı ss-306 uss tang birbirine karıştırılır. ss-306 uss tang'in guppy programıyla da tang sınıfı ile de herhangi bir ilgisi yoktur. ikisi apayrı gemilerdir.
  
  1944 yılında batan balao sınıfı ss-306 uss tang:
  https://upload.wikimedia.org/…4/4e/usstangss306.jpg
  
  1951 yılında denize indirilen tang sınıfı ss-563 uss tang:
  https://upload.wikimedia.org/…/uss_tang_0856301.jpg
  
  bir başka tang sınıfı denizaltı olan s-567 uss gudgeon:
  https://upload.wikimedia.org/…_gudgeon_;0856710.jpg
  
  (bkz: tang sınıfı denizaltı)
  
  özetle guppy programı abd donanmasının denizaltılarını modernize etmek, yeni denizaltılar geliştirmek ve sovyet muadillerine cevap verebilmek için başlattığı bir projedir. bu projenin haricinde ayrıca 1940'ların ortasında inşa edilen muhriplerin denizaltı savunma harbine yönelik olarak modernizasyonuna ilişkin başlatılan ve kısaca fram adı verilen bir program daha vardır:
  (bkz: fleet rehabilitation and modernization)