halaçça ^*

• allah'tan var yoksa şu öabt denemelerinde ne soracaklardı acaba.
• iran bölgesinde konuşulan türk lehçesidir. ilk olarak kaşgarlı mahmud divanü lugati't-türkadlı eserinde bahsetmiştir. bu lehçe üzerine en çok çalışma yapan alman bilim adamı gerard doerferdir. kelime başı h kelime içi d ve asli uzun ünlüleri koruması (haadak>ayak) gibi eskicil unsurlar barındırması bakımından türk lehçeleri içerisinde ayrı bir yer edinmiştir. türkiyede doerferin öğrencileri prof. dr. semih tezcan ve prof. dr. sultan tulu'nun konu üzerine çalışmaları vardır.
  
  edit:imla
• türkçenin gelişim gösterip birbirinden ayrıldığı altı grup içerisinden, argu grubunda yer alan türk lehçesidir. birçok dilbilimci tarafından ana kola olan %95 altı benzerlik sebebiyle farklı bir türk dili olarak da kabul edilir.
• en eskicil özellikler taşımakla birlikte farsçadan en çok etkilenen türk dillerinden de biridir ^*. bu etkiye sıfatların nitelenen isimden sonra gelmesi, genel türkçede isimlere eklenen morfemlerin yükleme eklenmesi vb. birkaç özellik daha gösterilebilir.
  
  bir de gerhard doerfer'in belirttiğine göre 10 çeşit emir çekimine sahiptir.
• daha 50 yıl öncesine kadar azerbaycan türkçesinin diyalekti olduğu düşünülüp, doerfer tarafından non oğuz, farklı bir dil olduğu ıspatlanan dil. ilginç bir şekilde, dilde bazı diyalektler var ki, doerfer, tatarca-başkurtça, azerbaycanca-rumeli türkçesi yakınlıklarından daha uzakmış. yani argu dil ailesinin sadece 1 dilden oluşması gibi durum yok. zaten kaşgarlı mahmud, arguların sadece halaçlardan değil, kençek isimli bir halktan oluştuğunu da belirtir.
• halaçça birçok eskicil özelliği olan bağımsız bir türk dilidir. bugün iran’da hamedan ile kum bölgesi arasında yaklaşık 40 bin kişi tarafından konuşulmaktadır.
  eski argu diyalektinin devamı sayılır.
• halaççanın başlıca ses özellikleri şunlardır:
  
  1.ana türkçe sözbaşı /h/ foneminin sistemli olarak korunması: at *har- “yorulmak” > hal. harkan “yorgun”
  
  2.ana türkçe /d/ foneminin korunması: *hadak “ayak”> hal. hadak
  
  3. ana türkçedeki birincil uzun ünlülerin korunması ya da ikizleşmesi: at *at “ad”> hal. at.
  
  4. ana türkçe öndamaksıl /n’/ foneminin /n/‘ye gelişmesi: at *kanak “kaymak”> hal. kanak.
  
  5.çıkma durum ekinin orhun türkçesinde de olduğu gibi -da/-de ekiyle kurulması: elisinde “elinden”
  
  6. eski türkçedeki ğli/glı sıfat fiil ekinin ğılı/gili olarak korunması: hıgla-gıli “ağlayan”.
  
  7. bulunma durum ekinin -ça/-çe ile kurulması: meydân-ça “meydanda”.
  
  8. olumsuzluk bildiren eskicil dag “değil” sözcüğünün korunması: yol havul dag ertti “yol iyi değil idi.
  
  at: ana türkçe
  hal.: halaçça