halaçça *
-
allah'tan var yoksa şu öabt denemelerinde ne soracaklardı acaba.
-
iran bölgesinde konuşulan türk lehçesidir. ilk olarak kaşgarlı mahmud divanü lugati't-türkadlı eserinde bahsetmiştir. bu lehçe üzerine en çok çalışma yapan alman bilim adamı gerard doerferdir. kelime başı h kelime içi d ve asli uzun ünlüleri koruması (haadak>ayak) gibi eskicil unsurlar barındırması bakımından türk lehçeleri içerisinde ayrı bir yer edinmiştir. türkiyede doerferin öğrencileri prof. dr. semih tezcan ve prof. dr. sultan tulu'nun konu üzerine çalışmaları vardır.
edit:imla -
türkçenin gelişim gösterip birbirinden ayrıldığı altı grup içerisinden, argu grubunda yer alan türk lehçesidir. birçok dilbilimci tarafından ana kola olan %95 altı benzerlik sebebiyle farklı bir türk dili olarak da kabul edilir.
-
en eskicil özellikler taşımakla birlikte farsçadan en çok etkilenen türk dillerinden de biridir *. bu etkiye sıfatların nitelenen isimden sonra gelmesi, genel türkçede isimlere eklenen morfemlerin yükleme eklenmesi vb. birkaç özellik daha gösterilebilir.
bir de gerhard doerfer'in belirttiğine göre 10 çeşit emir çekimine sahiptir. -
daha 50 yıl öncesine kadar azerbaycan türkçesinin diyalekti olduğu düşünülüp, doerfer tarafından non oğuz, farklı bir dil olduğu ıspatlanan dil. ilginç bir şekilde, dilde bazı diyalektler var ki, doerfer, tatarca-başkurtça, azerbaycanca-rumeli türkçesi yakınlıklarından daha uzakmış. yani argu dil ailesinin sadece 1 dilden oluşması gibi durum yok. zaten kaşgarlı mahmud, arguların sadece halaçlardan değil, kençek isimli bir halktan oluştuğunu da belirtir.
-
halaçça birçok eskicil özelliği olan bağımsız bir türk dilidir. bugün iran’da hamedan ile kum bölgesi arasında yaklaşık 40 bin kişi tarafından konuşulmaktadır.
eski argu diyalektinin devamı sayılır. -
halaççanın başlıca ses özellikleri şunlardır:
1.ana türkçe sözbaşı /h/ foneminin sistemli olarak korunması: at *har- “yorulmak” > hal. harkan “yorgun”
2.ana türkçe /d/ foneminin korunması: *hadak “ayak”> hal. hadak
3. ana türkçedeki birincil uzun ünlülerin korunması ya da ikizleşmesi: at *at “ad”> hal. at.
4. ana türkçe öndamaksıl /n’/ foneminin /n/‘ye gelişmesi: at *kanak “kaymak”> hal. kanak.
5.çıkma durum ekinin orhun türkçesinde de olduğu gibi -da/-de ekiyle kurulması: elisinde “elinden”
6. eski türkçedeki ğli/glı sıfat fiil ekinin ğılı/gili olarak korunması: hıgla-gıli “ağlayan”.
7. bulunma durum ekinin -ça/-çe ile kurulması: meydân-ça “meydanda”.
8. olumsuzluk bildiren eskicil dag “değil” sözcüğünün korunması: yol havul dag ertti “yol iyi değil idi.
at: ana türkçe
hal.: halaçça
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap