• kuzey güney savaşı sırasında virginia'nın hampton roads limanı önünde meydana gelen ve denizcilik tarihinde dönüm noktası teşkil eden muharebe.

    savaşın başlamasının hemen ardından üstün birlikçi donanması konfederasyon limanlarını ablukaya almıştı. chesapeake körfezinde, charleston, savannah, mobile ve new orleans açıklarında dolaşan ahşap gemilerden kurulu filolar tüm ticareti engelliyordu. güney pamuğu avrupaya gidemiyor, pamuk karşılığı alınan savaş malzemesi getirilemiyordu. konfederasyon donanması ambargoyu kırmak istiyordu; ingiltere ile fransa’dan bir zırhlı da satın alamayınca kendi gemisini yapmaya karar verdi. virginia’nın birlikten ayrılmasıyla norfolk tersanesi güneye kaldığında 4.636 tonluk merrimack buharlı fırkateyni ele geçirilmişti. geminin direkleri ve üst güvertesi su çizgisindeki alt güverteye dek söküldü. buraya 20 santim kalınlığında dövme demir zırhla korunan ters çevrilmiş bir banyo küveti şeklindeki kazmet yerleştirildi. kazmet içinde iki bordada sekiz adet 20.3 cm çapında kaval top, ön ve arkada ise ray üstüne oturtulmuş 14 cm çapında iki adet yivli top vardı. burnuna ise 5 ton ağırlığında dökme demirden bir mahmuz yerleştirildi. gemiye css virginia adı verildi; görevi norfolk’u abluka eden birlik fırkateynlerine saldırmaktı.

    bu olağanüstü geminin bir günlük bir zaferi oldu. yaşlı bir deniz kurdu olan komodor franklin buchanan komutasındaki merrimack/virginia tek bacasından kapkara dumanlar salarak 8 mart 1862 de hampton roads’a gitmek üzere yola çıktı. birliğin en güçlü gemileri olan ikisi buharlı (roanoke & minnesota) üçü yelkenli (cumberland,congress & st. lawrence) beş fırkateyn ve bunların taşıdığı toplam ikiyüzelliden fazla top kendisini beklemekteydi. merrimack tam hızla yaklaşırken atılan birlikçi mermileri zırhına çarpıp sektiler. zırhlı, donanmadaki en büyük çaplı topları taşıyan cumberland’e saldırdı, bir yandan da burnundaki topla fırkateynin güvertesindeki denizcileri biçiyordu. merrimack cumberland’in sancak tarafına bindirdi, sekiz metre uzunluğundaki mahmuzu kırıldı ama birlik gemisinde de dev bir delik açtı. cumberland yana yattı ve batarken üç topuyla şekilsiz saldırganını dövdü. merrimack yara almadı. cumberland’in işini bitiren merrimack kaçmaya çalışırken karaya oturan congress’e saldırdı ve iki saatlik bombardımandan sonra gemiyi ateşe verdi. konfederasyon gemisine yüklenmek için manevra yapan minnesota ile st. lawrence da karaya oturdular. uskur şaftı kırılan roanoke ise hiç hareket edemedi. gün batarken cephanesi azalmış ve mürettebatı yorulmuş olan merrimack ertesi sabah dönüp kıyımı tamamlamak üzere james nehri ağzındaki sewell’s point iskelesine döndü.

    o gece yanmakta olan congress’in ışığıyla aydınlanan körfezde yeni bir gemi göründü. bu uss monitor idi. merrimack üzerindeki çalışmalardan haberdar olan kuzey o kış boyunca cevap olarak küçük bir zırhlı yapmıştı. monitor sadece 987 tonluktu. bordası sudan sadece 30 santimetre yukarıda olan geminin tüm silahı iki adet 28 santimetrelik kaval toptan ibaretti. fakat bu toplar güverte ortasındaki döner bir kuleye yerleştirilmişlerdi. 1861 ekiminde new york’da kızağa konulan gemi ocak sonunda denize indirilmiş ve chesapeake körfezine dek yedekte çekilmişti. yola çıkmadan önce yüksek rütbeli bir subay tarafından alaylı biçimde "bir sal üzerindeki peynir kutusu" diye tasvir edilen gemiye fazla güven duyulmuyordu. denize indirilirken batacağına inanan subaylar güvertesine çıkmayı reddedince bir tek tasarımcısı john ericsson üzerinde kalmış ve eseri başarıyla yüzünce şapkasını zaferle sallamıştı. 8/9 mart gecesi savaş alanına ulaşan teğmen john warden komutasındaki monitor, merrimack in en muhtemel hedefi olan karaya oturmuş durumdaki güçlü minnesota’nın yanına yanaşarak gemiyi korumak üzere emir aldı.

    9 mart sabahı merrimack minnesota’nın işini bitirmek üzere döndüğünde tayfalar şaşkınlıkla tuhaf bir deniz aracının fırkateyn ile aralarına girdiğini gördüler. aylardır bekledikleri düşmanları nihayet karşılarındaydı. iki gemi dört saati aşkın çarpıştı fakat birbirlerine bir zarar veremediler. yalnız komuta köşküne isabet eden bir merminin yarattığı saçıntılar üzerine teğmen warden gözlerinden yaralanınca monitor bir süre için sığlıklara çekildi. mürettebatı iki günlük savaşla iyice yorulmuş olan merrimack ise takip etmemeyi tercih etti. savaş berabere bitmişti. merrimack abluka filosunu norfolk’dan sürüp çıkarmıştı ancak monitor orada olduğu sürece potomac nehrine girip washington’u bombalayamıyordu. ayrıca açık denizdeki diğer abluka gemileriyle çarpışacak kadar denize dayanıklı değildi.

    aslında her iki geminin de kullanımı sınırlıydı. ikisi de açık denizin kaba dalgaları arasında ancak yüzen birer tabut olabilirdi. merrimack’in sonu 11 mayıs 1861 günü geldi. yorktown yarımadasına çıkartma yapan kuzey ordusu norfolk’u ele geçirince gidebileceği bir üs kalmamıştı. gemi richmond’a çekilmeye çalışıldı ancak draft fazlaydı ve james nehrinin sığ sularından geçmek mümkün değildi. konfederasyon donanmasının gururu karaya oturtularak ateşe verildi. monitor ise 15 mayıs günü konfederasyon başkentine 15 mil kadar uzaklıktaki drewry kalesine yapılan başarısız saldırıya katıldı. daha sonra charleston önündeki abluka filosuna katılmak üzere yedekte çekilirken 31 aralık 1862 tarihinde hatteras burnu açıklarında çıkan bir fırtınada battı. ancak bu iki şekilsiz ve hantal gemi ahşap gemiler çağının kapanışının simgesi olarak denizcilik tarihinin en ünlü bir sayfasını teşkil etmişlerdir. monitor’un döner kulesi son yılların en büyük su altı arkeolojisi projelerinden birisinin sonucu olarak 5 ağustos 2002 tarihinde denizden çıkartılarak newport news donanma müzesine taşınmıştır.

    kaynaklar

    robert k. massie, dretnot, sabah yayıncılık
    angus konstam, hampton roads 1862, osprey publishing

    http://www.ship-paintings.com/…tor_and_merrimac.htm

    (bkz: ironclad)
  • dünyada iki zırhlı gemi arasında yapılan ilk savaştır.
  • kit vs goliath nevinden bir savaş.

    ya da superman vs hulk...
hesabın var mı? giriş yap