hasan rıza

• fausto zonaro imzalı tablonun asıl sahibi olduğu iddia edilen ressam, fakat yeteneğini inceleyebileceğimiz çok fazla eser kalmamıştır
  şöyle ki saray ressamı fausto zarono
  fausto zonaro wiki
  
  şehit ressam hasan rıza
  hasan rıza'nın resimle tanıştığı yıllar italyan bir ressamın koruması olduğu döneme denk gelir.
  fatih resmini hasan rıza!nın daha eski bir tarihte yaptığını iddia eden kişilerin rahmetli hüsnü tengüz ün aklında kalan bilgilerine dayandırdıklarını söylemekte fayda vardır
  ya da son zamanlarda osmanlı türk'lerine duyulan hayranlıkta etkili olmuştur belki bilinmez
• edirne'de karaağaç'a giden lozan caddesinde heykeli vardır. 500 metre ilerisinde şehit düştüğü jandarma karakolu halen virane olarak durmaktadır. tam karşısındaki jandarma şehitliğinde mezarı vardır.
• asker ressamlar kuşağından olan hasan rıza, ikinci abdülhamit'in yatındaki resimleri başarıyla onardığı için 'subay' rütbesine layık görülerek, deniz harp okulundan mezun edileceği tarihten birkaç ay önce mezun edilir. buna rağmen ressamlığı tercih ederek italya'ya gider. 12 yıl sonra, 1892'de yurda döndüğünde rütbesinin geri verilerek bütün haklarının yeniden tanınacağı vaadine rağmen orduya geri dönmez, riyakar saydığı istanbul çevresinden kaçarak edirne'ye yerleşir.
  
  mart 1913 tarihinde bulgar ordusu edirneyi kuşattığında atölyesindeki resimleri kurtarmak için dışarı çıktığında öldürülerek eserleri parçalanıp yağmalanır.
  
  "fatih’in edirne’den toplarla istanbul'a hareketi" isimli tablosunu yağmalama sırasında düşman eline geçmesin diye öğrencisi mehmet ali laga kasnağından çıkararak vücuduna sararak sakladığı eseri bugün sabancı müzesi koleksiyonundadır.
• istanbul'un fethi denildiğinde, neredeyse herkesin zihninizde canlanan bir tablo vardır; görsel
  fatih sultan mehmet beyaz bir at üzerinde zırhını kuşanmış, hemen arkasında iki al bayrak bulunmakta (birisinde fetih suresinin ilk iki ayeti, diğerinde de kelime-i tevhid yazar). fatih'in atının hemen sağında, hocası akşemseddin'i görürüz. yerde insan cesetleri, cansız at bedenleri vardır. peki fatih'in atının sol yanındaki sakallı, tüfeğini çapraz tutmuş 'yeniçeri' kimdir? oraya tesadüfen mi yerleştirilmiştir?
  o 'yeniçeri', o anı resmeden ressamın ta kendisidir aslında; 'ressam-ı hazret-i şehriyari' unvanına sahip saray ressamı fausto zonaro'dur. 1905 yılında tamamlanan eserde zonaro, kendisini fetih ordusunun bir askeri olarak göstermiştir.
  şimdi de başka bir esere bakalım; görsel zonaro'nun eseriyle bu eser o kadar aynıdır ki; zenci askerden fatih'in duruş şekline, yerdeki cesetlerden duvar perspektifine kadar her şey ama her şey birdir. iki eser arasında tek fark vardır; fatih'in sol yanındaki yeniçeri. tüfeğini çapraz tutmuş pala bıyıklı bu yeniçeri de tesadüfen orada değildir. o da bu eserin ressamı hasan rıza'dır ve 1898 yılında, zonaro'dan yedi sene önce, resmetmiştir bu tabloyu. yani zonaro'nun eseri bir röprodüksiyondur. eserin aslı ise hasan rıza'ya aittir. yine hasan rıza'nın, yetmiş iki pare geminin karadan haliç'e indirilişini tasvir eden eseri de (askeri müzede sergilenmektedir) zonara tarafından taklit edilmiştir. hasan rıza çizimi
  zonaro çizimi
  peki kimdir bu hasan rıza?
  osmanlı - rus savaşı patlak verdiğinde bahriye mektebi'nde öğrenci olan hasan rıza, savaşa gönüllü olarak katılır ve savaşı resmetmekle görevli bir italyan ressamın yanına muhafız olarak verilir. ressam, hasan rıza'daki resim merakını ve yeteneğini farkedince onunla ilgilenmeye başlar.
  savaş biter ve hasan rıza okuluna döner ama italyan ressam ile iletişimini kesmez. bu sırada hasan rıza, kendisine verilen sultan ikinci abdülhamid'in sultaniye adlı yatındaki tezyinat (kabartma, süsleme) görevini çok güzel şekilde yerine getirdiği için daha mezun bile olmadan subay rütbesiyle ödüllendirilir. diğer öğrenciler bu durumu hazmedemeyip hasan rıza'ya tavır koyunca bu işi onur meselesi yapan hasan rıza okulu bırakır ve kendisini resme verir. on yıl boyunca napoli, roma, floransa gibi şehirlerde sanat etkinliklerine katılır.
  yurda döndüğünde kendisine donanmaya katılması teklif edilir ama kabul etmez. edirne'ye yerleşir ve karaağaç'ta bir sanat atölyesi açar. burada da osmanlı tarihinin mühim olaylarını resmeder.
  ilk resim tecrübelerini savaş meydanında gerçekleştirmiş olmasından olsa gerek onun eserleri savaş havasını net bir şekilde hissettirmektedir. mesela 'birinci viyana muhasarası' tablosu o kadar canlıdır ki; arka planda toz bulutu içinden gözüken viyana kuleleri... padişahı korumaya çalışan askerlerle düşman kuvvetlerinin mücadeleleri.. tabloya bakarken adeta kılıç ve nal seslerini duyar gibi olursunuz. bunun dışında ressamın 'belgrad meydan muharebesi', 'mohaç meydan muharebesi' isimli tablolarında da savaş sanki hala devam etmektedir.
  hasan rıza'nın eserlerinin pek çoğu günümüze ulaşmamıştır maalesef. ressamın günümüze ulaşan eserleri ise ankara orduevi'nde, istanbul askeri müzesi'nde, deniz müzesi'nde, resim ve heykel müzesi'nde sergilenmektedir.
  ressamın eserlerinin çoğu, balkan harbi sırasında şehre giren bulgar askerlerince yağmalanır ve ressam da meydana getirdiği sanat eserlerini korumaya çalışırken öldürülür, cesedi dahi bulunamaz. bugün sembolik olarak bir mezar taşı bulunmaktadır sadece. mezar taşında da 'hasan rıza bey - 28.03.1913, cuma, evini yağmaya giren bulgar askerleri tarafından öldürülür.' yazar.
  yağmalanan eserler ise bulgar askerlerince sofya'ya götürülür. hasan rıza'nın mesai arkadaşı ünlü ressam sami yetik'in gayretleriyle (sami yetik, bulgarların esiri olarak sofya'ya götürülmüştür) tabloların bir kısmı viyana müzesi'ne verilir. günümüze ulaşan eserler de işte bunlardır.
  not: zonaro'nun hasan rıza'nın eserlerini kopyalamış olmasından bahsetme amacım zonaro'yu hor görmek/göstermek değildir. günümüzde zonaro'nun eserlerinin tercih edilme sebebi de zonaro'nun eserlerinin yağlı boya yani renkli olmasıdır. hasan rıza'nın eserleri ise sepya yani kahverengi-siyah tonlarındadır. amacım sanatın ve sanatçının kıymetinin bilinmediği bu topraklarda yetişmiş ve sanatı için canını vermiş bir sanat insanını zikretmekten fazlası değildir.
  kaynak: ressam şehit hasan rıza hayatı ve resimleri, a. süheyl ünver
• şaşkın damat adlı filmde meral zeren’in canlandırdığı serpil hanımın, kızı olduğu söylenen kişi.
• mohaç