haydarilik

• (bkz: cacık malzemesi)
• rakistisizmin en onde gelen ilkesidir. yayvan bir tabaga alinan `haydari ye rituelistik bir yaklasimla kenardan kenardan yaklasilir. onceden tanzim edilmis, raki bardaklari, raki ve orhan gencebay birlikteliginde aleme baslanir. (bkz: hatasiz kul olmaz)
• islamiyette melamilik'in kolu olan tarikat.
• 13. yüzyılda anadolu'da en faal heterdoks tarikatlardan biri de budur.
  
  aslında bu tarikat, yeseviliğin, kalenderilikle karışmasından doğmuştur. kutbeddin haydar isimli bir türk şeyhi tarafından kurulan haydarilik, türkmen muhitlerinde süratle yayıldı.
  
  zave'de bir büyük bir zaviyesi olan kutbeddin haydar, çok şöhretli bir şahsiyetti. onun müritleri moğol istilasının başlamasına kadar orta asya'da ve iran'da faaliyet gösteriyordu. istilanın başlamasıyla onlar da bir koldan hindistan içlerine, bir koldan da anadolu'ya sığındılar. ülkenin islamlaşmasına önemli katkılarda bulundular. anlaşıldığına göre haydari dervişleri kalenderilerle aynı inanç ve fikirleri paylaşoyorlardı. bunlar da benzer kıyafetleri kullanmakta, yalnız boyunlarında tavk-ı haydari denilen demirden yapılmış bir halka taşımaktaydılar. bu onların dünyevi arzulardan tecerrüd simgesiydi.
  
  eflaki^nin verdiği bilgiye göre, 13.yy'ın ilk yarısında anadolu'da haydarilerin iki ünlü şeyhi bulunuyordu. bunların ilki hacı mübareki haydari konya da yaşıyordu. eflakiye göre bu şeyh mevlana ile çok iyi münasebet içindeydi. ikinci ünlü şahsiyet ise bir bahçıvan olup hacı mübarek'in yakın dostu şeyh muhammed-i haydari idi.
  
  nihayet kutbeddin haydar'ın vilayetname'de hacı bektaş-ı veli ile çok sıkı alakadar gösterilmesi, bektaşiliğin teşekkülünden sonra bile, bu tarikat içinde haydariliğin hatırasının muhafaza edildiğini gösterir. haydarilik hem anadolu selçukluları hem de osmanlılar devrinde çok önemli roller oynamış mühim bir tarikattir.
  
  (bkz: abdal musa)
  
  ***
  kaynak:ahmet yaşar ocak, babailer isyanı