hıtayi ^*

• şah ismailin şiirlerinde kullandığı mahlas..
• biz de bilirik ki dostu kardaşı
  bulamadım bir karagün yoldaşı
  dost geçinip yüze gülen kallaşı
  bahasıdır, satmak gerek bir pula
• yavuz sultan selim döneminde iran şahı olarak hüküm süren alevi yöneticidir. yavuz sultan selim ile aralarında ciddi bir savaş olmuştur ki alevi-sünni çatışmalarının başladığı dönem olarak bilinir. şiirlerinde kullandığı mahlas "hıtai" olmakla birlikte gerçek ismi şah ismail'dir. çaldıran savaşı bu dönemin en büyük olayıdır ki şah ismail yani hıtai bu savaşı kaybetmesinin akabinde şiirlerinde kullandığı mahlasını "hatai" olarak değiştirir. bunun nedeni savaşı kaybetmesine neden olan büyük bir hata yapmış olmasıdır. savaş hazırlıkları sırasında iran safevi devletine gelen bilge görünümlü yaşlı bir adam, şah ismail'e nereden saldırması gerektiğini, savaşı nasıl kazanacağını anlatır. şah ismail de bu adamın sözüne körü körüne bağlanır ve aynen dediği gibi yapar. oysa bu adam osmanlı devleti'nin casusudur. şah ismail yani hıtai, bu hatasından dolayı osmanlı'ya karşı olan savaşını kaybeder ve bütün ordusu çaldıran ovasında öldürülür. kurtulan birkaç kişiden birisi de şah ismail'dir. bu olaydan sonra inzivaya çekilir ve mahlasını "hatai" olarak değiştirir. şiirlerinde de belirgin değişimler göze çarpmaktadır. hıtai mahlasıyla yazdığı şiirlerinde aşk konusu işlenirken (bunun hikayesi de ayrıdır) hatai mahlasıyla ise acı ön plandadır.
• ezel bahar olmayınca
  kırmızı gül bitmez imiş
  kırmızı gül bitmeyince
  dertli bülbül ötmez imiş
  
  bülbül güle hayran olur
  hayran olur seyran olur
  bazı insan hayvan olur
  hayvan adem olmaz imiş
  
  şah hıtayi ölmeyince
  tenim türab olmayınca
  dost dosttan ayrılmayınca
  dost kadrini bilmez imiş
• mâhımı gördüm bugün yüzden nikâb almış gider
  petrev-i nurundan anun âfitâb almış gider.
  
  bugün dolunayımı gördüm, yüzünden örtüsünü açmış gidiyor... öyle ki güneş, onun yüzünün ışığından ışık almış gidiyor...
• şah ismail'in mahlası. iskender pala, şah ve sultan'da çaldıran savaşında yavuz sultan selim' e yenildikten sonra kendini hatalı gördüğü için hatayi mahlasını kullandığını söylüyor amma aslı nedir tam bilemiyorum.
• osmanlı argosunda her cinsel münasebette kanama geçiren kadına diyorlarmış. ben filiz bingölçe'nin yalancısıyım, o da evliya çelebi'nin yalancısı.
  
  (bkz: tanıklarıyla osmanlı argosu sözlüğü)
  
  şah ismail beyimiz belki de bu sebepten hatayi deyu değiştirdi mahlasını