huascar

• atacama çölündeki nitrat değere binince kıyamet kopar peru bolivya ve şili arasında pasifik savaşı (nitrat savaşı) patlak verir. çöl savaşı çoğunlukla denizde yapıldı. atacama gibi kurak ve uçsuz bucaksız topraklarda yalnızca deniz yolu hareket imkanı sağlıyordu tüm taraf askerlerine. denizi kontrol etmek savaşı kazanmak demek olacaktı.
  
  gemileri daha yeni ve daha hızlı olduğu için kağıt üzerinde şili avantajlı görünse de peru'nun üstün iki silahı vardı. biri yaşlanan, yavaş fakat neredeyse zaptedilemez bir zırhlı olan ve dört inçlik demir zırhının içinde bir kale gibi yüzen huascar! diğeri ise geminin kaptanı, peru donanma akademisinin eski yöneticisi, miguel maria grau seminario idi. grau yetenekli bir donanma stratejistiydi. huascar'ın yüzen en hızlı ya da en modern zırhlı olmadığını biliyordu. ancak grau, geminin düşman toplarına karşı koyabilecek kalın zırhı, alçak bir döner kuleye yerleştirilmiş iki devasa topu ve yakın mesafede düşman gemisinde delik açıp onu batırabilecek demir burnu, koçbaşı ile her dövüşte bir ağır sıklet olduğunu biliyordu. grau teke tek karşılaşmalarda şili donanmasındaki her gemiyi batırabileceğini ya da ele geçirebileceğini düşünüyordu.
  
  huascar 1860 lı yıllarda peru'nun siparişi ile (ispanya'ya karşı kullanmak üzere) britanya tarafından inşa edilmiş demir kaplamalı bir taret gemisiydi (ironclad). 1500 lü yıllardaki inka imparatoru huascar'dan ismini almaktaydı. yıllarca peru donanmasının amiral gemisi oldu.
  
  iki tarafta iquique limanına odaklandı. şilili'ler limanı ablukaya aldı, peru'yu nitrat sevkiyatından gelen paradan mahrum bıraktı ve kasabayı almalarını sağlayacak bir fırsat beklemeye başladılar. grau ablukayı yarmakta kararlıydı, bir kedi fare oyunu oynandı, şili güçleri huascardan çekiniyordu dolayısıyla abluka gemilerinden bazılarını kuzeye, lima'ya grau'yu bulup batırmaları için gönderdiler. ancak grau bir şekilde farkedilmeden ablukaya vardı. ablukayı yalnızca iki şili gemisi sürdürüyordu.
  
  huascar'ı görünce hemen biri kaçtı. diğer şili gemisinde ise esmeralda isimli korvetin komutanı, arturo prat adlı otuz bir yaşındaki yakışıklı subaydı. yetersiz gücünü cesaretleriyle telafi etmeye karar verdi. huascar ufukta görününce prat odasından aşağı indi, tören üniformasını giydi ve adamlarını ateşli bir konuşmayla yüreklendirdi:
  
  ''beyler , savaş adil olmayacak ancak cesaretlenin ve haykırın. bayrağımız düşman karşısında hiçbir zaman düşmedi ve umut ediyorum ki bu savaş, bunun yaşanacağı gün olmayacak. kendi adıma sizi temin ederim ki ben yaşadıkça bu bayrak ait olduğu yerde dalgalanacak ve eğer ölürsem, subaylarım görevlerini nasıl yerine getireceklerini biliyorlar.''
  
  grau prat'ın gemisini takip etti ve onu kıyı şeridinde kıstırdı. toplarıyla dövmeye başladı. o sırada tezahürat yapan iqueique'li perululardan oluşan kalabalık deniz kıyısına dizilmiş, grau'yu selamlıyor, getirebildikleri toplarla prat'ın gemisine atış yapıyorlardı. prat kurnazca esmeraldayı kıyıya paralel yakın konumlandırarak huascar'ı kıyıdaki peruluları vurmaktan kaçınmak için zor bir açıyla atış yapmak zorunda bıraktı. sonraki bir buçuk saat iki gemi de karşılıklı atış yaptı, şilililer daha çok isabet elde etse de huascar'ın demir zırhına etkimiyordu. huascar'ın bir topu prat'ın gemi doktoruna isabet etti onu oracıkta biçti. asistanının ise kafasını kopardı. sonunda esmeralda'nın motoru arıza verdi, sonra bir kazanı infilak etti ve esmeralde hareketsiz kaldı. sonraki bir saatten fazla süre huascar toplarıyla esmeralda'nın toplarını vurarak devredışı bıraktı. koçbaşıyla yapacağı son hamle için artık hazırdı. belki de prat teslim olmalıydı ancak söz vermişti. grau tam yol ileri yüklenerek esmeralda'ya çarptı. huascar'ın koçbaşı şili gemisini su seviyesinin altından deldi. iki gemi yanyana geldiğinde prat kılıcını çekti ve adamlarına huascar'a atlayıp göğüs göğüse çarpışma emri verdi. mürettebat belki gürültüden duymadı belki de huascar'ın güverteyi tarayan mitralyözünün oluşturduğu görüntü onları vazgeçirdi. sebebi ne olursa olsun yalnızca kılıcını savuran prat ile tabanca ve baltasıyla tek bir çavuş huascar'ın güvertesine geçti. çavuş saniyeler içinde ağır yaralanıp yere düştü, prat tek başına grau'nun gemisinin kaptan köşküne doğru bütün güverteyi bir uçtan bir uca koştu. perulu subaylar bir an için donup kaldılar, konuşamadılar bile. ardından grau düşman kaptanının canlı yakalanmasını emretti fakat artık çok geçti. prat tek atışta vurulmuştu. diğer atışların ardından huascar'ın güvertesinde öldü.
  
  grau adamlarına prat'ın cesedini aşağıya taşımaları talimatını verdi. daha sonra huascar'ın tekrar geri çekilip bir kez daha esmeralda'ya çarpmasını emretti. bu sefer esmeralda batmaya başlamıştı, gönderinde haala şili bayrağı çekiliyken üstelik o şekilde suların altına gömüldü. esmeralda'nın 198 kişilik mürettebatından yüz kırk sekizi öldü. huascar ise bir denizci kaybetti.
  
  grau rakibi prat'ın cesaretinden etkilenmişti, genç yaşta dul kalan karısına prat'ın kılıcıyla birlikte onun kahramanlığından bahseden bir mektup gönderdi. iquique'de iki taraf da zafer ilan etti, perulular esmeralda'nın batışı nedeniyle, şilililer ise arturo prat ile bir ulusal kahraman kazandıkları için.
  
  bu çarpışmadan sonraki birkaç ay, grau ve ele geçirelemz gemisi şili ve peru kıyılarında hüküm sürerek yakalayabildikleri her şili zırhlısını imha etti ya da esir aldı, limanları bombaladı, şili'nin denizden asker sevkiyatı yapmasını engelledi ve şilililerin hızlı zafer umudunu söndürdü. grau yavaş ve sinsice hareket etti, saldırılarında düşmanını şaşırttı ve görünüşe göre şilililerin hep bir adım önündeydi. peru donanmasında baş amiralliğe terfi etti. ülkesinin insanları ona el caballero de los mares lakabını verdi: denizlerin şövalyesi.
  
  1879 sonbaharında şili, zafer için tek umudunun huascar'ın batırılması ya da ele geçirilmesi olduğunu farketti. şili'nin en iyi savaş gemilerinden altısı bu göreve yollandı. nihayet 8 ekim'de grau ile karşılaştılar. şanslı bir şili top atışı huascar'ın kaptan köşkünü vurup grau ve birkaç subayını öldürünce öngörülen büyük deniz savaşı çabuk bitti. iki saat sonra huascar ele geçirilmişti.
  
  haber yayılınca şili sokakları coştu, kalabalıklar dans ettiler, perululara gine domuzu dieyerek hep bir ağızdan hakaret ettiler (peru'da gine domuzları pişirilip yenir) ve hedef lima diyerek bağırdılar. bir tek gemisinin kaybedilmesi savaşın gidişatını tamamıyle değiştirmişti...