hücresel otomat ^*

• basit yapıda ancak karmaşık^* davranış sergileyebilen discrete dinamik sistemlerdir. kaos teorisi ile ilgilenenmiş olanların daha çabuk tanıyacağı bu sistemler hakkında daha fazla bilgi için:
  (bkz: von neumann) (bkz: stephen wolfram) (bkz: conway)
• lazim olan seyler: bir hucreler kumesi (mesela buyukcene bir satranc tahtasi), ve hucrelerin sahip olabilecegi durumlar kumesi (mesela "piyon", "at", "boş"). bunun yani sira bir hucrenin t anindaki durumunu, komsulugundaki diger hucrelerin t-1 anindaki durumuna baglayan bir kural (evet, zaman sureksiz). iste boyle seye hucresel otomat denir.
  
  son zamanlarda fiziksel sistemleri modellemede cok basarili olmustur. oyle ki sivi dinamigi yaparken ebesinin ami gibi diferansiyel denklemleri cozmek yerine altigen bir petek uzerine minik oklar koyup ayni davranisa cok daha rahat ulasabiliriz. populasyon dinamiklerini modellemek icin biyolojide, hatta sosyal aglari modellemek icin sosyolojide de kullaniliyor.
  
  john von neumann vaktinde "kendisinin kopyasini uretebilen bir sistem yapilabilir mi?" sorusunu incelerken otomat fikrini ortaya atmis ve buna uygun bir otomat tasarlamistir. kendisinden cok sonra john conway, game of life diye cok nezih bir otomat yaratinca bunlar acayip sukse yapmis, cumle alem bu konuda calismaya baslamistir.
  
  1980'lerde stephen wolfram otomatlar uzerine yogunlasip, dogadaki kimi problemin su ana dek suregelen diferansiyel denklem gelenegiyle cozulmesinin mumkun olmadigini, ancak otomatlarla cozulebilecegini one surmustur. ufka bakip "belki..." deriz.
• (bkz: quantum dot cellular automata)
• (bkz: cellular automata)
• tüm evrenin planck mesafesi/süresi ölçeğinde dört boyutlu bir örneği olma ihtimali olan kavram.
  
  büyük patlama gibi sonsuz enerjinin tek planck hücresine toplanmasını gerektiren bir teoriye göre daha mantıklı geliyor bana. ayrıca bu varoluş yaradılışa inananlarla ateistlerin üzerinde anlaşabileceği tek varoluş biçimidir.
  
  evrenin sınır çizgisi boyunca evrene katılan enerji evrenin büyümesini sağlar. enerji zaten orada (biryerlerde) yoksa veya dışarıdan gelmiyorsa evren kendi içinde döner durur (genişlemez). bu hipotez kara enerji ve kara madde kavramı gerektirmez. (şu anki kozmolojistler evrenin genişlemesini açıklamak için bu kavramlara ihtiyaç duymaktadır.) evrenin sınırlarında bu enerji plank hücrelerine üst boyuttan sızmaktadır. kurallar basittir, her bir hücre bir sonraki zaman çevriminin bilgisini şu anki durumundan alır, kurallar her yerde aynıdır ve değişmez.
  
  ayırd edici soru: (evren sürekli genişlediğinden) evrene enerji bilinçli bir üst boyut oluşumundan mı geldi/geliyor, yoksa üst boyuttan rasgele enerji mi sızıyor? olmaktadır.
  
  ateistle inanan arasında bu fark dışında bir fark gerektirmeyen tek hipotez olması açısından bence felsefi açıdan incelenmeye değer.
  
  edit: yazım hatası
• halı deseni üreteci.
• (bkz: rechnender raum)
• (bkz: convay's game of life)
• (bkz: langton's ant)
• hayat memat oyunudur bu. yaşaman ya da ölmen belli kurallara bağlıdır. senin tek başına bir hükmün yoktur. ancak sen ve senin gibi çok fazla sayıda birey varsa bu oyun akıl edilemez seviyelerde karmaşık sistemlerin ortaya çıkmasına vesile olur (bkz: galaksi) (bkz: insan) her ne kadar herşey kaotik ve anlaşılmaz görünse de, en dipte bir yerlerde çok basit kurallar işler. (bkz: complexity from simplicity)
  gevrek yerken aklıma gelmesi de bu mevzuların ayrı bir tuhaf. kurallar basit tamam da gevrek yerken rahat verecek kadar değil demekki...