ikinci bayezid

• artik emin olamadigim bir suru ismin dogru yazili$i.. ama sanirim (bkz: ikinci bayezit)(bkz: ikinci beyazit)
• padişah için (bkz: ikinci bayezit)
• 29.fatih sultan mehmet ile arnavut ya da fransız asıllı gülbahar hatun' un oğludur.
  istanbul' da tahta çıkan ilk padişahtır.
  tahttan indirilen padişahların da ilkidir.
  cülusu sırasında ve saltanatının sonunda yeniçeri ayaklanmaları olmuştur.
  
  padişah oluncaya kadar 27 yıl boyunca amasya şehrinde kalan ikinci bayezid, burada afyon ve içki bağımlısı oldu.
  otlukbeli savaşı' nda sergilediği beceriksizlik yüzünden fatih gözünden düşen ikinci bayezid taht umudunu yitirdi.
  fatih' in 1481' deki ani ölümü neticesinde, kardeşi cem' den daha önce istanbul' a varan ikinci bayezid tahta oturdu.
  tahtta hak iddia eden ve ayaklanan kardeşinin topladığı orduyu 1481 ' de yenişehir ovasında bozguna uğrattı. 1482 ' de tekrar şansını deneyen ancak yine başarısız olan cem sultan rodos şövalyelerine sığındı. rodos şövalyeleriyle anlaşma imzalayan ikinci bayezid, kardeşinin korunması ve giderleri için yılda 45 bin duka altını vermeyi kabul etti. barışçı bir politika izleyerek, cem sorununun istanbul' a yönelik bir haçlı seferine dönüşmesini önlemeye çalıştı.
  cem' in oğlu oğuzhan' ı boğdurtan, cem yanlısı gedik ahmet paşa' yı idam ettiren ikinci bayezid 1483' te sofya ' ya giderek bosna - hersek sorununa eğildi. hersek tamamıyle osmanlı egemenliği altına alındı. 1484' te boğdan topraklarına girildi, akkirman ele geçirildi.
  1486' dan itibaren doğu' da, çoğu osmanlı kuvvetlerinin yenilgisiyle sonuçlanacak olan sınır savaşları başladı. bu savaşlar 6 yıl sürdü, 1491' de adana ve tarsus memlüklere bırakılarak barış sağlandı.
  batı' da 1492' den sonra macaristan, lehistan ve venedik' le imzalanan antlaşmalarla sağlanan barış ortamı 1498 yılına kadar sürdü. bu barış döneminde cem sultan napoli' de öldü. ( 1495 )
  cenazesi ancak 1499' da getirilebildi.
  1498' de venedik' e savaş açıldı. inebahtı, modon, koron ve navarin kaleleri fethedildi. 1502 ' de ateşkes anlaşması yapıldı...1503' te venedik eskiden olduğu gibi yılda 10.000 duka altını vergi ödemeyi kabul etti. buna karşılık venedik türk karasularındaki ticaret ayrıcalıklarını elde etti.
  ikinci bayezid' in ispanya' daki gelişmelere müdahalesi, endülüs araplarını ve ispanyol yahudilerini engizisyondan kurtarmaya çalışması, akdeniz havzasındaki barışı tesis etmeye çalışması, istanbul ' un ekonomik ve sosyal yaşamını uzun vadede etkileyen sonuçlar doğurdur. ancak bayezid anadolu' da valilik yapmasında rağmen, fatih zamanından bu yana güçlenen ulema sınıfının, anadolu kökenli olmayan yöneticilerin etkisiyle anadolu ve doğu' nun sorunlarıyla ilgilenemedi. istanbul ve anadolu arasındaki sosyal ve kültürel farklılaşma bayezid' in iktidarı sırasında pekişti.
  şahkulu ayaklanması bu dönemdedir.
  bayezid' in uzun hükümdarlığı boyunca, halkın kendisini uğursuz saymasına sebep olan birçok felakette yaşanmıştır.
  bayezid, saltanatının son iki yılında, olgunluk çağına gelmiş oğullarının taht kavgasına tanık oldu.
  padişah, şehzadeleri , ahmed, selim ve korkud' la uzlaşma yolları aradı. selim' in 1511 ' de istanbul' a yürüyüşü ve babasıyla savaşı göze alması, amasya valisi ahmed' in maltepe' ye gelmesi, yeniçerilerin eyleme geçmesine sebep oldu. şehzade selim istanbul' a davet edildi. selim, 1512' de istanbul' a girdi. ve bayezid tahtı selim' e bıraktı. gelişmeleri izleyen korkud gizlice istanbul' dan ayrıldı. istanbul' dan ayrılan eski padişah bayezid çorlu yakınlarında abalar köyü' nde öldü. ( 1512 )
  
  hattat ve şair olan ikinci bayezid, şiirlerinde adlî mahlasını kullanmıştır.
  sofî / sofu bayezit olarakta bilinir.
  oğulları; şehinşah, ahmed, abdullah, alemşah, kamerşah, korkud, selim, mehmed ve mahmud ' dur.
  
  saltanatı, 1481 - 1512 yılları arasındadır.
  tema :
  (bkz: osmanlı şehzadeleri)
• (bkz: ağızdan çıkan nefsi tokat manyağı yapmak)
• fatih sultan mehmet'in naif ve sanatkar oğlu. osmanlı'nın yüz akı olan padişahtır.
• babasıyla hiç aynı kafada olmayan sultandır. farklı dünyaların adamları. ibb'nin satın aldığı portre'yi de, muhtemelen kendisi sattırdı.
  
  --- spoiler ---
  
  bu gentile tarafından birçok güzel tablo yapılmış ve hepsi saraya konmuştu. sultan bayezid hepsini pazarda satışa çıkarttı ve birçok tüccar bunları satın aldı. bayezid babasının muhammed'e inanmadığını da söylüyordu. birçok kişi de sultan mehmed'in hiçbir inancı olmadığını anlatıyordu.
  
  *giovan maria angiolello, fatih sultan mehmet fatih'in içoğlanı anlatıyor
  --- spoiler ---
  --- spoiler ---
  
  bir imparatorluk kuran fatih'in, devlet gücünü ve idarede 'örfi kanunları her şeyin üstünde tutan siyaseti, ülkede büyük rahatsızlık ve karşıtlık doğurmuştu. ölümünde, onun siyasetine taban tabana zıt bir karşıtlık ortaya çıktı. ıı. bayezid'in dönemi bir tepki rejimi, devletin her bölümünde şeriat'a uyum siyaseti egemen oldu. ıı. bayezid, devrim kutbu, şeriatı ihya eden sultan ünvanlarıyla karşılandı.
  
  *halil inalcık, has-bağçede ayş-u tarab
  --- spoiler ---
• babası gibi defalarca sefere çıkmadığı için bazı ahmaklarca eleştirilen padişah. oysa fatih döneminde çıkılan seferler orduyu ve ekonomiyi yıpratmıştı. bu sebeple durgun kalmak osmanlı'nın refahı için faydalı olmuştur. nitekim çokça sefere çıkılan kanuni devrinin son 15 yılı ve 2.selim dönemi de böyledir.
• osmanlı hanedanında ali, hasan, hüseyin gibi ehlibeyt isimleri asla ve kat'a kullanılmamıştır. amma velakin muaviye oğlu yezid'in ismi bayezid şeklinde kamufle edilerek kullanılmış. yezid ismi alevilerde nefret edilen, hakaret olarak kullanılan bir isimdir, sünni anadolu halkı da kullanmaz.
• 1481-1512 yılları arasında hüküm süren sultan.
  
  1)tahta çıktığında 33 yaşındaydı.
  2)veli ve sofu lakaplarının sahibi.
  3)şiirlerinde adli mahlasını kullandı.
  4)hat sanatıyla uğraştı.
  5)bursa'daki koza ve pirinç hanı yaptırdı.
  6)edirne’de su/ney sesi tedavi yön.darüşşifa.
  7)idrisi bitlisi, heşt behişt isimli farsça osmanlı tarihini kaleme aldı.
  8)ibn kemal, tevarih-i ali osman adıyla türkçe osmanlı tarihini yazdı.
  9)firdevsi, zenbilli ali efendi gibi birçok alim ve şairi destekledi.
  10)granada/gırnata beni ahmer devleti, kastilya kralı ferdinand'a karşı yardım istedi.
  11)ilk defa kemal reis kom. yardım gönderildi. endülüs müs bir kısmı afrika sahillerine ve osm ülkesine sevkedildi.
  12)engizisyon zulmünden kaçan safarad yahudilerinin bir bölümü osm topraklarına taşındı. (izmir, ist, selanik, bursa)
  13)1492 ve 1502 veba salgınları yaşandı.
  14)6 yıl süren bir kıtlık yaşandı.
  15)1509 ist depremi "küçük kıyamet" görüldü.
  16)bellini'nin yaptığı tabloları saraydan çıkarttı.
  17)tokatlı molla lutfi inançsızlıkla suçlandı ve idamına hükmetti.
  18)leonardo da vinci kendisine mektup yazdı. haliç üzeribe köprü yapmaya hazır old.iletti.
  19)michelangelo da, köprü yapımının düş.duyunca ist'a geldi ama gerçekleşmedi.
  20)beyoğlu'nu kurdurdu. g.saray lisesini açtırdı.
  21)donanmada kalyon sınıfından göke adlı ilk gemi yapıldı ve uzun menzilli top kullanılmaya başlandı.
  22)artan malî işleri yürütebilmek için ana’ya ait şıkk-ı sânî denilen 2.bir defterdarlık kuruldu.
  23)saraya alınacak iç oğlanlarını yetiştirmek amacıyla galata sarayı mektebi açıldı.
  24)tahttan indirilen ilk padişahtır.
  
  25)cem sultan meselesi (1481-1495):
  *cem karaman sancakbeyiydi.
  *cem'i karamanoğlu mehmet ve türkmenler...
  *cem'e karşı yeniçerilerin desteğiyle tahtı aldı.
  *yeniçeri ulufelerini 5 akçeye çıkardı.
  *cem bursa'da hük.ilan etti. adına para bastırdı.
  *yenişehir savş'nda cem'i yendi. cm mısır'a kaçtı.
  *tekrar ana'ya dönse de tutunamadı ve rodos şövalyelerine (sean jean) sığındı (1482).
  *şövalyeler cem'i papaya teslim etti.
  *bu olay osm'nın batı yönünde iler.durdurdu.
  *tazminat/haraç verilmek suretiyle cem'i gözaltında tutturdu.
  *cem, daha sonra fransa kralı 8.charles'ın yanında da gözaltı yaşadı ve 1495'de öldü.
  *cem'in oğlu oğuzhan'ı da boğdurttu.
  
  26)memlükler ile savaş olayı (1485-1491):
  *memlükler’in cem'e desteği ve çukurova’da, dulkadıroğulları üze.nüfuz müc savaşın sebepleri
  *ilişkiler ilk defa döneminde savaşa dönüştü.
  *osmanlı veziri hadım ali paşa ile adana, tarsus, kozan başta olmak üzere çukurova’yı alınca memlûk sultanı kayıtbay, emir özbek bey'i bölgeye sevketti. 1488'de adana yakınlarında bulunan ağaçayırı mevkiindeki savaşı memlükler kazandı. çukurova memlükler’e geçti.
  *6 yıllık savaş sonunda mevkiler korundu, kesin kazanan çıkmadı. tunus hükümdarı osman hafsî’nin aracılığıyla da 1491’de anlaşmaya varıldı. yapılan anlaşma sonunda adana ve tarsus kaleleri haremeyn evkafına bağlı olmaları sebebiyle memlükler’e bırakıldı.
  
  27)karamanoğulları'nın kesin ilhakı (1501):
  *ilhak edildi. mensupları zorunlu iskana tutularak rumeli’ye sevkedildi.
  
  28)venedik ile ilişkiler (1496-1502):
  *venedik yıllık vergiyi vermeyince türk limanlarını venedik ticaretine kapattı (1496).
  *venedik, fransızlarla aleyhte ittifak yaptı.
  *ist'daki venedikli tacirler tutuklanıp mallarına el konuldu. sonra da savaş açıldı (1498).
  *4 yıl süren savaşta kemal reis'in başında old. donanma gücüyle inebahtı, modon, koron ve navarin kaleleri fethedildi.
  *1502'de ist'da grekçe diliyle bir antş.imzalandı.
  *bu ant.göre: venedik eskisi gibi yıllık 10.000 dukayı ödeyecek, santa-maura’da el koyduğu 34.000 dukayı da geri verecekti. buna karşılık yeniden ticaret serbestliğine kavuşacak ve ist’da üç yılda bir değişen bir baylo (bailo) bulundurma hakkını elde edecekti.
  
  29)safevilerle ilişkiler ve şahkulu isyanı (1511):
  *şah ismail, anadolu’da şiiliği yayma s.izledi.
  *trabzon sancakbeyi şehzade selim bu yayılmayı önlemeye çalıştı.
  *1511'de antalya civarında çıkan şahkulu (nureddin ali) isyanıyla (baba tekeli isyanı olarak da ismi geçer) sünni-şii çatışması başladı ve ana kana boyandı. tokat’ta şah ismâil adına hutbe bile okutuldu. şahkulu, bursa yakınlarına kadar ilerledi, daha sonra sivas’a yöneldi, buradan safevîler’e sığındı.
  *bu isyanı bastırmakla görev.şehzade ahmed’in başarısızlığı selim’in taht şansını artırdı.
  
  30)avrupa'da diğer meseleler:
  *otronto napoli krallığına kaybedildi.
  *1484'de boğdan'a sefer etti. çünkü voyvodası stefan cel mare, bulg'a saldırmıştı. bu seferde ayrıca lehistan'dan kili ve akkirman alındı. buralar fatih zamanında kuşatılmış ama alınmamıştı. böylece kırım’a karadan ulaşım sağlandı. tüm k.deniz sah osm hâk. girdi. stefan ise yıllık vergiye bağlandı.
  *1503'de macaristan ile antlaşma oldu. boğdan’la birlikte eflak’ın ve ragusa’nın her iki tarafa da vergi ödemesini kabul eden ve karşılıklı ticaret serbestliğini tanıyan bir antlaşmadır.
  *döneminde ruslarla ilk kez siyasi münasebet kuruldu. rus çarı ııı.ivan mektup gönderdi.
  
  31)tahtı oğlu selim'e bıraktırılması (1511-12):
  *oğlu ahmet'i tahta geç.istedi. ihtilaf doğurdu.
  *1503'de ist'a venedik elçisi andrea gritti geldi. bu isim, bu eğilimden bahseder. fakat oğlu korkut'un saltanata daha layık olduğunu düşündüğünü, selim'in ise safeviler ile çatışmalarından ötürü ünlü old.söyler.
  *selim 41 yaşına geldiğinde babasına ilk isyanını etti. edirne'ye yürüdü. bayezid, oğlunun hoşnutluğu için onu semendire’ye nakletti ve ahmed’i de tahta geçirmeyec.dair ona söz verdi.
  *fakat selim saltanat için babasına yine karşı çıktı. fakat çorlu yakınlarındaki uğraşdere (karıştıran savaşı) savaşında yenildi. kefe'ye döndü. yenildiği ilk ve son savaştır.
  *bayezid, bu olay üzerine amasya sancak beyi ahmed'i ist'a çağırdı. bu sefer de yeniçeriler ayaklandı. ahmet ist'a giremedi ve konya'ya gidip oraya yerleşti. burada hük.ilan etti.
  *bayezid yeniçerilerin baskısıyla selim'i kendisine serdar atadı. bu sırada cenevizli antonio menovino bayezid'in hizmetindeydi ve olaylara şahitti. selim, saraya geldi ve babasının elini öptü.
  *bayezid onun ana’ya geçmesini istedi. fakat selim, tahtın sahibi olursa gönül rahatlığıyla savaşabileceğini söyledi ve yeniçerilerin de desteğine sahip olduğu için bayezid bu anda, tahtttan çekildi.
  *dimetoka’ya gitme isteği kabul edilse de yolda öldü.
  *dönemi yükselme içinde duraklama olarak anıldı.
• * vııı. osmanlı sultanı
  * ıı. bayezid han / bâyezîd-i sânî / bâyezîd-i velî
  * mührü hümayunu şöyledir;
  sultân bâyezîd-i velî bin fâtih sultân mehemmed (fatih sultan mehemmed oğlu sultan ıı. bâyezîd-i velî)
  * divan edebiyatında : adlî
  * fatih sultan mehemmed'in oğlu, yavuz sultan selim' in babası.
  
  sicill-i osmânî'de 1453 doğumlu olduğu ifade edilir lakin kaynakların kimi 1447'yi işaret eder. doğum yeri de mutlak değildir. kimi kaynaklar amasya' yı, kimileri ise dimetoka'yı esas kabul eder. bu husus dolayısıyla çelişkilidir. ıı. bayezid'in yaşını ve doğum yerini bu sebeple net ifade edemiyoruz.
  
  zaten derin osmanlı tarihinde kaynak niteliğinde düzenli arşiv ve kayıtlar ıı. mehmed döneminden, yani babasından sonra yavaş yavaş oturmaya başlamıştı. konstantiniyye dahil olmak üzere ülkenin başkenti birkaç kez değişmiş, arşivleme sistemi ancak ı. süleyman devrinde yeter boyutta sağlanmaya başlamıştı.
  
  vaziyet bu iken ertuğrul gazi ve osman gazi'nin devrine atıfta bulunan diziler kaynağı nereden alıyorlarsa bizi de aydınlatsa iyi ederler... zira bilhassa bu iki türk liderin devrine ait birkaç sayfadan öte kaynak yoktur arşivlerde. insan doğrusu hangi gerçeklikten yol alarak senaryo yazıldığını merak ediyor...
  
  neyse efenim,
  7 yaşında amasya'ya sancak beyi olarak atanan bayezid, ileri seviyede hattatlık ilmi öğrenmiş, profesyonel bir hat sanatçısıdır. bu yönüyle ııı. ahmed ile birlikte en başarılı hat sanatkarı sultanlardan sayılır. amasya'yı tam 27 yıl yönettiği kabul edilir. şehrin gelişimi açısından önemli yatırımlarda bulunduğu da kaynaklarda yazılıdır.
  
  1481' de devleti imparatorluk yapan büyük türk fatih mehemmed vefat edince evvelinden planlandığı gibi kardeşi cem sultana giden ulakları (haberci) öldürtür / veya esaret altına aldırarak engeller.
  
  şehzade cem (cem sultan) coğrafi olarak bayezid'den aslında daha evvel haberdar olacak konumdadır. kastamonu sancak beyidir. ancak bayezid'in sinsi planı sayesinde şehzade cem babasının vefat ettiğini yaklaşık iki hafta sonra öğrenir. bu süre zarfında bayezid payitahta yürümüş, çoktan devletin saadeti tahtına oturmuştur.
  
  adil bir durum olmadığını öğrenen cem bayezid'in planını öğrenir ve sindiremeyip isyan eder. ilaveten babasının kanunnamesini de iyi bilmektedir. kardeşlerden biri tahta cülus ederse nizam-ı alem için kardeşlerini katleder. cem ölmeyi bu kadar kolay kabul etmez ve mücadeleye girişir.
  kastamonu'dan orta anadolu ve akdeniz havzasına doğru at süren cem ve destekçileri afyon, konya ereğlisi civarında ordugah kurarlar. akabinde güney marmara kıyılarına, bursa'ya geçen cem, bayezid'in hükümranlığını tanımaz ve kendi sultanlığını ilan eder. hutbe okutur, mühür çektirir, divan kurar. hatta neredeyse adına para bastırmak üzeredir.
  
  bunları yaparken payitahta, kardeşi bayezid'e ulak gönderir. cem'e göre taht mücadelesinin sinsice gerçekleşmesi, hatta başlamadan bitmesi bir hezimet değil, paylaşıma müsait bir imparatorluk için alt yapıyı oluşturan unsurlardır. en azından şansını denemek için kendini buna inandırmış olmalı...
  
  bu sebeple meşru sultana ülkeyi paylaşma tavsiyesinde bulunur, ancak bayezid bunu kat-i suretle reddeder. cem'i payitahta davet ederek kaderine razı gelmesini, bir sultan oğluna yaraşır davranmasını salık verir. bayezid'in kardeşine verdiği cevapta şu cümlelere özellikle dikkat çekmek gerek;
  "aydınlık gönlünüze gizli değildir ki rum diyarı baştan ayağa örtülü nazlı bir geline benzer. öyle iki güveyin nişanını kaldıramaz ve ortaklık kahrın götüremez."
  
  nihayetinde cem bu tavsiyeye aldırmaz. diplomasi ile sorunları çözemeyeceğini anlayan ıı. bayezid hızlıca bir ordu oluşturup cem'in üzerine gönderir. ancak cem bu taarruz bastırır. henüz tam olarak devletin dizginlerini eline alamayan ıı. bayezid'in kardeşiyle verdiği mücadele sınav gibidir.
  
  bayezid güçlü bir orduyla ikinci bir taarruz ordusu gönderir ve cem'i bu defa yener. cem anadolu'dan kaçar ve hristiyan ülkelere sığınır. bu bayezid'in tahayyül edemediği bir şeydir ve ne yazık ki neredeyse tüm saltanatının seyrinin bu firarın tesiriyle tarihe geçmesini engelleyemez.
  
  cem sultan bayezid'in büyük fidyeleri karşılığında 1495 yılında zehirlenerek öldürülmüştür. cenazesini ise tehditler sonucu alabilmiştir.
  
  cem sultan'ın kaçarak düşman eline sığınması bayezid'in batıya yönelik politikalarını tamamen osmanlı aleyhine çevirmiştir. devlet layıkınca idare ve idame edilememiş, edirne ve ötesine ordu çıkamamış, sultan saltanatını uzun yıllar tehlike ve tehdit altında hissetmiştir.
  
  vaziyet bu olunca iç kalkınmaya ve şehir planlama projelerine yönelen ıı. bayezid hem bayındırlık alanında yaptığı çalışmalarla hemde sakin bir politika izleyerek sükuneti sağlama konusunda temkinli bir yönetim vizyonu izlemiştir.
  
  ayasofya'nın bugün restore edilen ikinci minaresi ıı. bayezid'in eseridir. divan yolu caddesi üzerinde adını meydana yaptırdığı külliyeden alan bayezid meydanı bulunur. bursa, edirne gibi illerde de kapsamlı şehircilik çalışmaları icra edilmiştir. bunlara ek olarak ekonomik kalkınma da başarılı bir süreç yaşanmıştır.
  
  rusya, ispanya ile iyi ilişkiler kurmaya çalışan ıı. bayezid, bu evrede ispanya'da kovulan yahudilere sahip çıkıp osmanlı topraklarında yaşayabilme olanağı sağlamıştır. babası gibi mareşal olmayan bayezid, iyi bir imar ve ekonomi adamı olmuştur. (o da lazım tabi.) ancak bu yönüyle eleştirildiği, alışagelmiş bir tercih olmadığı da aşikar. sonuçta fatih gibi bir komutanın oğlu olmak zor.
  
  yaşı ilerleyince devlet işlerini evvela divana bırakmıştır. sonra da panislamist kimliğini pekiştirmek için oğlu selim lehine tahttan feragat etmiştir.
  
  dizginleyemediği, tüm ağabeylerini sancaklarında yenerek yoktan kendini veliahd yapan selim babasını da baskı altına alarak tahttan feragat etmesi için ısrarcı olmuş ve istediğini almıştır. selim 1512 yılında resmen 9. osmanlı padişahı olarak ı. selim (yavuz sultan) namıyla tahta çıkmıştır.
  
  ıı. bayezid, yıllık 20 mn akçe ödenek taahhütü ile tahttan inzivaya çekilmek üzere dimetoka' ya giderken yolda muamma şekilde vefat etmiştir. kimi kaynaklar kriz geçirdiğini, kimi kaynaklar zehirlenerek öldürüldüğünü yazar. çoğunluğun ortak kanısı zehirlenme ihtimalidir.