iran tarihi

• orijinal adı the persians olan gene r. garthwaite kitabi. türkçeye fethi aytuna tarafından çevirilmiş olan kitabı, inkılap kitabevi basıp ve yayınlamış^*. sürükleyici bir tarih araştırmaları kitabı.
  
  not: (bkz: iranın tarihi kitaplara sığmaz)
• iran tarihi bir gariptir aslında;
  
  iran perslerden itibaren anlatılır genelde (m.ö 600 lü yıllar civarında) ama öncesinde m.ö 3000 li yıllara dayanan bir elam devleti var, elamlılar sonradan medlere evrilmiştir ta ki; persli keyhüsrev m.ö 550 iran ve anadolunun bir kısmını fethedene dek.
  
  sonra pers etkisi ile şekillenegelmiştir. o zamanki adı parth/sasaniler olan iran belki de bu dönemde gücünün zirvesinde iken, arap yarımadasında mekke'de hz. muhammed'e kuran'ın indirilmeye başlamasıyla islam dini ile ilk tanışıklığını yaşadı.
  
  630 yılından itibaren başlayan iran'ın islam'a davetleri, 652 yılında fethedilinceye kadar devam etti. asıl dini zerdüştlük olan iran islamla tanışmış ve müslümanlık yayılmıştır.
  
  ortaçağ'da islamiyetin yayılmasıyla emeviler, abbasiler, gazneliler ve selçuklular gibi büyük devletlerin yönetimine giren iran, sonrasında şah ismail tarafından yönetildi (safaviler)ardından afşarlar ve kaçkarlar hanedanlığı hüküm sürdü.
  
  dönemin güçlerinden osmanlı ve ruslar iran hakimiyeti için defaten savaşarak yönetmeye çalışılsa da iran uzun süre ve tamamen kimsenin hükümdarlığına girmemiştir.
  
  1908’de iran’da petrolün bulunması tarihinde kritik bir dönüm noktası oldu ve karmakarışık bir döneme girildi.(bkz: dış güçler)
  
  rıza pehlevi’nin 1925'te kaçar hanedanına son vermesi ve pehlevi sülalesinin ülkeyi yönetmesi 1979 yılına kadar sürdü. hatta 1963 yılında beyaz devrim ile irn modern ve güçlü ülkeler arasına girmeye başlamış ortadoğu ve dünyada söz sahibi konuma gelmeye başlamıştır.
  
  ardından sürgün dini lider ayetullah humeyni uçağa bindirilerek irana gönderilmiş ,(burası biraz garip editleyip anlatacağım adam ırakta sürgünken şahın baskısı ile fransaya yollanıyor orada küçükbir köyde örgütlenerek iranda devrim sürecini başlatıyor) 9 gün sonra humeyni öncülüğündeki halk hareketinin 1979'da pehlevi hanedanını devirip yerine islami kurallara dayalı bir rejim kurması (bkz: iran islam devrimi).
• ilgi duyanlar veya faydalanmak isteyenler için iran tarihinden bazı kesitler sunduğum entrylerim (güncellenecektir):
  
  + ahameniş hükümdarı ii. kambises: #128324960
  + mag ayaklanması: #128324961
  + zurvanizm: #148224161
  + sasaniler'de zerdüşt rahip kartir: #135828138
  + 557 buhara savaşı: #129656581
  + 3 entryde bizans-göktürk-sasani üçgeni: (bkz: göktürk bizans ilişkisi/@silivrili)
  + samaniler'den ismail muntasır: #137096538
  + ömer hayyam rubaileri: #144861895
  + kısaca safeviler: #126544610
  + timur devleti hükümdarı şahruh: #130832185
  + tarihçi mirhand: #160948240
  + mihrand'ın eseri ravzatü's safa: #160948260
  + şeyh haydar: #138661132
  + sultan ali: #138661136
  + şerur muharebesi/safevilerin kuruluşu: #138661143
  + osmanlı'nın ırakeyn seferi (1533-36): #123078040
  + 1618 pül-i şikeste muharebesi: #129784404
  + şah safi devri (1629-42): #126544604
  + 1742-1746 osmanlı iran savaşı: #124870562
  + 1746 kerden antlaşması: #124870554
  + 1821-1823 osmanlı iran savaşı: #124870569
  
  ayrıca:
  selçuklu tarihi içeriklerim: #136762835
  osmanlı tarihi içeriklerim: #136762837
  genel tarih içeriklerim: #122887379
• tüm islam'ı seçmiş milletler gibi araplaşıp yok olmuş tarihtir. farsların kadim tarihi, ihtişamlı imparatorlukları ve halkı tersine evrimle ortadoğu maymununa dönüşmüştür.
  tıpkı ırak'ın antik dönemlerinde de olduğu gibi çok daha fazla ilerici, aydın, bilime önem veren ve sanatkârlar toplumdular.
  
  ayrıca kadının rolü şimdikinden çok daha fazla ve önemliydi;
  "antik pers’te kadınlar, büyük ölçüde saygı görmenin yanı sıra birçok durumda erkeklerle eşit görülüyordu. kadınlar toprak sahibi olabilir, eşit maaş alabilir, kendi başlarına özgürce seyahat edebilir ve soylu olanları ise politika üzerine konsey toplantıları düzenleyebilirlerdi"
  
  biz dahil kadim uygarlıkların nasıl geriye gittiğini gördükçe içim sızlıyor.