jet motoru

• jet motorunun ciki$ hikayesi cok enteresan bir ihtiyactandir.
  ozellikle ww2'de bombardiman ucaklarina saldiran pilotlarin bir ihtiyacidir. saldirdiklari bombardiman ucaklarinin ce$itli yerlerine yerle$tirilmi$ makinali tufeklerden kendilerine ate$ edilirdi. bombardiman ucagina yakla$irken de genelde onden ate$ yerlerdi, cunku ucagi vurmak icin kendi burunlari dusman bombardiman ucagina donuk olmak zorunda idi. tam onden bir pervaneli avciya baktiginizda, gorunen ates edilebilir alanin cogu pervanedir. (dondugunde bir daire profili verir) bu yuzden bombardiman ucagindan acilan ate$te genelde ucagin pervanesi vurulurdu.
  bu handikap hava kuvvetlerini pervanesiz bir motor bulma cabasina itmi$tir. jet motorunun ciki$i da i$te bu surecle ba$lamistir.
  
  teknik aciklama:
  motorun calisma prensibi son derece basittir. onden motorun icine alinan hava, yakitin patlatilmasi ile, bir anda cok yuksek sicakliklara cikarilir, motorun icinde sabit hacimde, siki$arak genle$en hava, muthi$ bir hizla lule'den (eksos) firlar ve ucak one itilir. momentum'un korunumu ilkesi. (m1*v1=m2*v2)
  temel prensip bu kadar basit iken verimli yanma ve daha guclu iti$ icin bazi alt sistemler de kullanilir. itilen havanin tekrar motor icine alinip tekrar hizlandirilmasi, onden alinan havanin once siki$tirilip sonra genle$tirilmesi gibi...
  jet motoru dusuk suratlerde pervaneli motorlara gore daha verimsizdir. bu konuda 800 km/s bir e$ik degeridir. bu hizdan sonra jet motoru daha verimli cali$maya ba$lar.
  motorun mucidi bir ingiliz olmakla beraber, ilk fonksiyonel jet ucagi askeri olup, ww2 sonunda messerschmitt tarafindan yapilan me 262 schwable'dir. ucak cok sayida uretilmi$ ancak pilotsuzluktan pekazi ucurulabilmi$tir. ucurulabilse idi sava$in kaderi luftwaffe lehine degi$ecek idi. bu rahatlikla soylenebilir. o donem icin bir me 262 ile bir spitfire arasindaki fark tospa vosvos ile guncel bir ferrari arasindaki fark gibi idi.
• (bkz: jet)
• (bkz: jet motorlu manken)
• modern jet motorları 3 ana kısımdan oluşur kompresör, yanma odası, türbin. kompresör ve türbin kısmı bir mil ile birbirine bağlıdır. yanma odaları ise bu iki kısmın arasında bulunur.
  
  - kompresör kısmı mile bağlı pale denilen ve yanma odasına yaklaştıkça boyutları küçülen kanatçıklardan oluşur. kompresörün amacı adından da anlaşılacağı gibi atmosferden havayı emip sıkışıtırmak bunun sonucu olarak da havanın sıcaklığını arttırmaktır.
  
  - yanma odalarında kompresörden gelen sıcak ve yüksek basınçlı hava kerosen ile yakılarak hacminin ve sıcaklığının artması sağlanır.
  
  - türbin bölümüde kompresör kısmı gibi kanatçıklı bir yapıya sahiptir. yanmış gazlar mile bağlı türbin palelerine gönderilir ve mili çevirmesi sağlanır. bazı uçaklarda türbin kısmının sonu uzunca bie egzoz ile uzatılır. bu egzoz kısmına ayrıca yakıt püskürtülerek yanma odası dışında ikinci bir yanma sağlanır^*. bu sayede uçak normal itme gücünün %50 kadar üstüne çıkabilir.
• (bkz: jet ski)
• jet motorunun bir çok türü vardır. belli başlı jet motoru türleri için;
  
  (bkz: turbojet)
  (bkz: turbofan)
  (bkz: turboshaft)
  (bkz: ramjet)
  (bkz: scramjet)
  (bkz: pulsejet)
• giren havanın sıcaklığıyla çıkan gazların sıcaklığının farkı ne kadar büyükse verimlilik de ok kadaa büyük olur.
• elektrik ve/veya buhar uretmek amaci ile kurulan bir takim enerji santrallarinda kullanilan gaz turbinleri temelde bu motorların ta kendisidir ya da daha dogrusu bu motorlardan turetilmistir (aeroderivative terimi buradan gelmektdir sanirim). ancak calısma mantigi dogal olarak farklidir. ge tarafindan uretilen turkiyede de fazlaca kullanilan aeroderivative gaz türbinleri lm 6000 lm 2500 ya da rolls royce, pratt & whitneygibi firmalarin pek cok jet motoru hem havada hem de yerde calismaktadir diyebiliriz.
  
  eski ucaklarin motorlarini toplayip enerji santrali yapma girisimleri olmustur. fakat enerji santrallarinda verimliligin esas olmasi, yani uretilen elektrik ya da buharin maliyetinin piyasa fiyatlarinin altinda olmak zorunlulugundan dolayi ilerleme kaydedilememistir. dunyanin bir yerlerinde birilerinin bu konuya kafa patlattigi kesindir. makine ve ucak muhendis adaylarina duyurulur. tez konusu arayanlar icin eglenceli olabilir.
• en önemli özelliklerinden birisi de diğer motor tiplerine göre yüksek güç/ağırlık (power-to-weight ratio) oranlarıdır.bu özellikleri onların havacılık uygulamalarında tercih sebebi olmasını sağlar.
• yapısında bir çeşit fan veya pervane bulunduran jet motorlarının adında "turbo" (dönme) sözcüğü geçer.
  
  turbojet, turbofan, turboprop gibi.
  
  döner parça içermeyenlerse, "jet" (püskürtme) sözcüğüyle biter.
  
  ramjet, scramjet, pulsejet gibi.
  
  bu bilgi günün birinde işine yararsa lütfen haberim olsun.