john dos passos

• 50'li yillarda sartre'in onu tanimamakla butun edebiyat cevrelerini sucladigi yazar. oysa o yillarda dos passos'a karsi pek comertce davranmistir turk yayin hayati.
  turkce'deki eserleri^*, 42. enlem, buyuk para, 1919, `manhattan transfer`
  onemli adam
• amerika uclemesi yayimlandiktan sonra dos passos hakkinda sartre sunlari soyler:
  ''dos passos yalnızca bir tek şey bulmuştur: bir öykü anlatma sanatı. fakat bu da yeterlidir... ben dos passos'u cağımızın en büyük yazarı olarak görüyorum.''
• birinci dünya savaşı sonrası "kayıp kuşak"ın önde gelen yazarlarındandır. ülkesinin yaşam tarzına yönelik sert eleştirilerini yansıttığı amerika üçlemesiyle tanınır.1896-1970 yılları arasında yaşamıştır. i.dünya savaşına katılmış ve cephe dönüşü gazeteciliğe başlamıştır. o yıllarda sol görüşleri benimsemiş, sacco vanzetti davasında sendikacıların asılmaması için yoğun çaba göstermiştir. ii.dünya savaşından sonra siyasi görüşleri giderek sağa kayan passos, amerikan milliyetçiliğini savunan görüşlere yer vermiştir.
• amerika üçlemesi ( u.s.a 42. enlem, 1919, büyük para) geçen yüzyıl yazılmış en önemli romanlardır. passos amerikan komünist partisi'nin etkin bir üyesi iken 50'li yıllar da birden liberalleşir. ama bu, ister üçlemenin, ister önemli adam (number one)'nın modernist romana getirdiği yeni üslup deneyini ve politik edebiyatın iyi birer örneği olmalarını azaltmaz.
• john dos passos'ın nicola sacco ve bartolomeo vanzetti için yazdığı şiir..
  
  onlar ölü şimdi
  bu bir şiir değil,
  bu, gri mapus elbiseleri içinde iki adam,
  biri yedi yıldır işlememiş elinin hasta canına bakıyor.
  bilir misin bir yılın kaç çektiğini
  ya da
  bir gün yirmi üç saatken mapus döşeğinde
  parmaklıklar boğarken insanın hayâllerini
  kaç saat var bir günde?
  bilir misin hücredeki insanın hayâllerini?
  onlar ölü şimdi.
  yine kazandı zift kokulu çarklar,
  yandı tüm bedenleri.
  etleri massachusetts’in mavi göğüne,
  hayâlleri rüzgâra karıştı.
  “onlar ölü şimdi” diyerek
  vali’nin sekreteri dürttü vali’yi,
  “onlar ölü şimdi” diyerek
  yüksek mahkeme yargıcı dürttü kendisini,
  “onlar ölü şimdi” diyerek
  üniversite rektörü dürttü nefretini.
  tüm ölülerin yüzünde kuru bir gülümseme belirdi;
  öldü beyaz yakalı,
  ipek şapkalı,
  redingotlu adam.
  atlayıp otomobillerine,
  gezdiler bir uçtan bir uca boston sokaklarını.
  artık özgür hayâlleri,
  uzakta artık o zift kokan hücre.
  sesleri, dillerine yabancı on binlerin nefesinde yankılandı
  ve aynı şarkıyı hep bir ağızdan söyledi on binler.
  şarkı çığlık olup patlattı massachusetts’in kulak zarını.
  şimdi varsa cesaretin buna şiir de!
  
  (bkz: nicola sacco)
  (bkz: bartolomeo vanzetti)
• john dos passos tek bir şey bulmuştur. yeni bir anlatım biçimi, bu da yeterlidir. o, yalnız öldü der, fakat ondan sonra yazdığı her şey açık mezara atılmış bir kürek topraktır. sartre böyle diyor. daha fazlasını da diyor, ama üşendim hatırlamaya.
• ayrıca mad men, daha doğrusu dizinin tamamından çok, don draper karakteri, a.b.d üçlemesindeki j.w'den esinlenilmiş gibi durmakta. en azından ana hatları.
• (bkz: orient express)
  
  (bkz: manhattan transfer)
• "dos passos, sartre acisindan bir yazarin yapmasi gereken seyin ve kendisinin de sonraki kurgusunda yapmaya calistigi seyin mukemmel ornegidir: yani insanin kendi zaman ve mekaninin problemlerini cozmeye calismasi." - william barrett
• abd üçlemesi nedense basılmayan ve bulunmayan yazar. üstte de belirtildiği gibi abd üçlemesinin ilk iki kitabı iş bankası basmıştı ama tekrar basmadı. telif nedeniyle olabilir zira iş bankası modern klasiklerde 200 kitap bastıysa en az 50’sini tekrar basmadı. işin ilginci 80’lerde adam yayınevi çevirmiş ve sahafta ilk iki kitabı epey var ama büyük para yok. bir kere denk geldim onda da fiyatı 75 tl gibi bir şeydi. biraz düşüneyim dedim ertesi güne satılmıştı.