kabakçı mustafa isyanı ^*

• iii. selim^* islahatlarina karşi cikan devlet adamlarinin yeniçerileri tahriki ve sonrasinda kabakci mustafa'nin sevk ve idaresiyle başlamiş, iii. selim'in tahttan indirilmesi ve şehzade mustafa'nin padişah ilan edilmesiyle son bulmuş gerici ayaklanmadir.
• 1807 yılında gerçekleşen isyan.
• bu isyan çıktığında şair nedim öleli 77 yıl olduğundan tekrar düşüp ölmesi zor gibi.
  
  nedim'in damdan düşüp öldüğü isyan: (bkz: patrona halil isyanı)
• siyasal islamın ataları olan köse musa ve topal ata'nın körüklediği isyandır. şeyhülislam topal ata 3.selim in yaptığı reformların kendi gücünü azaltacağını görüp yeniçerileri ve halkı galeyana getirmiştir.
  yeniçerileri nizamı cedit ordusuna karşı doldurmuş; halkı da hristiyan adetleri gelecek,dinimiz imanımız elimizden gidecek diyerek isyanın altyapısını sağlamlaştırmıştır. isyan sonucunda 3.selim öldürülmüştür. elebaşı kabakçı mustafa da öldürülmüştür. köse musa öldürülmüştür. topal ata şeyhülislam olarak göreve devam etmiştir.
  benim ekleyeceğim şu: 3.selimin yerine gelen 4.mustafa şeyhülislamın topal ata nın çıkardığı genel affı imzalamıştır. sureti şudur:
  “bazı uzak görüşlü olmayanların, yüce devlet hizmetlerinde ‘nizam-ı cedit’ tabiriyle benzeri görülmemiş ve ‘büyük yenilikler’ ve ‘yeni gelirler’ namıyla büyük mezalim meydana getirdikleri ve ancak menfaat kazanmak ve kötülükler işlemek amacıyla, her biri binalarını, elbiselerini ve bütün işlerini kâfirlere benzetmeye çalışmaktan başka yüce devleti dahi hıristiyan devletlerin kanunlarına döndürdükleri ve o doğrultuda bütün halka zarar verdikleri ''beyan ediliyordu.
  
  ve devamında '' ocağı amire ağaları ve neferlerinin dünyayı düzeltmek halis niyetiyle kıyam ettikleri ve bütün ulema,yüksek devlet ricalinde diğer sadık erkanın yetimlerin elinden tutmak ve şeriat ve kanun icabı üzere adı geçen eski padişah hazretlerinden bağı kopardıkları anlaşılıyordu '' deniyor.
  yani topal ata bu eşkıyaları affetmekle kalmayıp,yaptıklarını mazur ve haklı gösteriyordu.
• 3. selim nizam-ı cedit adında avrupa orduları benzeri bir ordu kurar. bu ülkede huzursuzluğa sebep olmuştur zira gavur temelli bu ordu yeniçeri geleneği ile uyuşmaz, yenidir alışılmadıktır vs... bu arada napolyon fransası selime mektup gönderir müttefik olmak için. bunu ingilizler öğrenir önce büyük bir cüretle boğaza gemi yollar ( tabi göt yemez ) geri giderler sonrasında sanırım yine ingilizlerin desteği ile kabakçı mustafa çıkar gelir selimi nizamı cedidi lağvetmeye zorlar. tabi bu bir isyandır bu arada. sonra da selimi tahtan indirirler.
  
  1700-1800 arası devletin hızla çöküşüdür, gerisi ise kalan enkazın taksimine dönüşmüştür... kabakçı mustafa isyanı ile başlayan isyan ve darbe silsileleri günümüzde de halen etkendir...
• osmanli imparatorlugunun son 100 yilinda gerceklesecek olaylar serisinin ilk halkasi olan isyan , hatta darbedir. yukarida baska bir yazarda deginmis , bu olaylar ve devaminda gelisen durumlardan 4 sezon netflix dizisi cikar butun dunyada izler oyle degisik bir devirdir.
  
  bu isyan neticesinde gelisen olaylar zinciriyle , son 6 padisah in 2 sinin babasi 4 unun ise dedesi olan ikinci mahmut osmanli tahtinin tek adayi olarak kalmis ve hanedanin osman bey ve sultan ibrahim den sonra ucuncu atasi olmustur denebilir . su an yasayan tum osmanli hanedan uyeleri ikinci mahmut un torunudur.
  
  sonuclari bakimindan da tek bir isyan olarak degerlendirilemez o yuzden bu isyani ve devaminda gelisen olaylari şu şekilde incelemek gerekir ;
  
  1.kabakci mustafa isyani ve dorduncu mustafa nin tahta cikisi
  2. alemdar mustafa pasanin karsi darbesi ve dorduncu mustafa tahttan indirilmesi
  3. ikinci mahmut un tahta cikisi ve sened-i ittifak
  4. alemdar mustafa pasa nin öldurulmesi
  
  bu olaylarin tamami kabakci mustafa isyani denen vaka ile baslayip , alemdar in yeniceriler tarafindan oldurulmesi ve ikinci mahmut un kardesi devrik padisah dorduncu mustafa yi oldurmesi sonucu tahtin tek adayi kalmasiyla sonuclanir. o yuzden bu yaziyi da boyle sezonlara bolerek yazacagim aksi takdirde tek entry olarak hem okunmasi hem de yazilmasi imkansiz bir hale gelir.
  
  1. sezon ; kabakci mustafa isyani ve dorduncu mustafa nin tahta cikisi
  
  isyanin cikis nedeni 3. selim in nizam-ı cedid adi verilen yeni ve modern orduyu kurmasi , yenicerilerin bu orduyu kendilerine rakip olarak gormesi , bu ordunun giderlerinin karsilanmasi icin halktan ekstra vergi talep edilmesi ve yenicerilerin de kiskirtmasiyla herkesin bu orduya dusman olmasidir. bu arada kelime anlami olarak nizam i cedid yeni duzen anlamina gelir. nizam i cedid konusu da en az bu kadar uzun oldugundan sadece bir kac cumleyle gecicem aksi takdirde yazmakla bitmez bu is.
  
  1807 yilinin nisan ayinda osmanli ordusu , basinda sadrazam hilmi pasa oldugu halde rus larla savasmak uzere tuna ya dogru cikmisti. sadrazam savasa gidince kendisine vekalet etmek uzere köse musa paşa sadaret kaymakamı oldu. seyhulislam topal ataullah efendi ve kose musa pasa kendilerini padisaha yenilik taraftari olarak gostermis ve yetkili makamlara gelmisti oysa her ikisi de muhafazakar fikirli , gerici ve veliaht sehzade mustafa ile gorusme halindeydi. ordunun ve sadrazamin istanbul da olmamasini firsat bilen bu iki kafadar , yeniceri ve ulema ile anlasip nizam i cedid i ortadan kaldirmak istedi.
  
  kose musa pasa mayis ayinin sonlarina dogru , istanbul bogazinin muhafizligini yapan yenicerilere , bogaz komutani ingiliz mahmut efendi yi gondererek nizam i cedid kiyafetleri giymesini emretti. fakat ayrica gonderdigi ulakla ; "bu emrin padisah tarafindan verildigini , elbiseleri giyerlerse dinden cikacaklarini , giymezlerse dovulup gorevden alinacaklarini hatta nizam i cedid askerlerinin kendilerini oldureceklerini " anlatti.
  
  bogazda pufur pufur nobet tutan yeniceler bir anda iki ucu boklu degnekle karsi karsiya kalinca hemen bir toplanti duzenlendi ve dendi ki ; " biz kul oglu kuluz , atadan dededen yeniceriyiz, ocakliyiz . biz nizam i cedid elbisesi giymiyoruz ". o hengamede yeniceri yamaklari emri getiren mahmud efendiyi katletti ve isyan fitili ateslendi.
  
  ertesi gun et meydani nda (bkz: beyazit) toplanan asiler , halkin malina ve canina dokunmamak ve istedikleri kabul edilmedikce dagilmamak uzere yemin ederek iclerinden biri olan kabakci mustafa yi lider sectiler.
  
  kabakci mustafa isyanin idaresini alir almaz butun istanbul a haberciler yayarak ; " ey ahali , istegimiz nizam i cedid belasini kaldirmaktir. baska bir arzumuz yoktur. kendini musluman ve ocakli ( yeniceri ) gorenler sancagin altinda toplansin."
  
  bunu duyan nizam i cedid dusmanlari kabakci nin etrafinda toplanmaya basladilar. seyhulislam ve veliaht sehzade mustafa da isyancilara akil hocalari yollayip isyani tesvik ettiler.
  
  isyanin asil basarisini belirleyecek nokta ise sadaret kaymakami kose musa pasa nin yapacagi hareketti. musa pasa padisah 3. selim in karsisina cikip , isyanin ufak ve sonmeye mahkum oldugunu herhangi bir bozukluk yaratmayacagini soyler. ancak padisah in huzurundan ayrilinca nizam i cedid askerlerinin kislalarina haber gonderip kisladan cikmalarini yasaklar , ayrixa isyana karsi koymaya hazirlanan topcu ocagi na da haber gonderip ; " karsi cikmasinlar , bu is herkesin ittifakıyladir . " der.
  
  once topcular sonra cebeciler isyani dahil olur ve kabakci mustafa yandaslariyla birlikte et meydanina gelir. kabakci ve yandaslari yeniceri agalari ve ulema ile birlikte hemen bir toplanti duzenler ve herkes hemfikir olur.nizam i cedid in sonu gelmistir.
  
  haber padisah 3. selim e ulastiginda buyuk uzuntu duyar. devletin ilerlemesi gelismesi icin yaptiklarinin , yine devletin idaresini eline biraktigi sadaret kaymakami musa pasa ve seyhulislam tarafindan yok edilmeye calisildigini ogrenince uzuntusu daha da artar. isyani bastirmak icin guvenecegi bir devlet adamida bulamadigindan asilere karsi koyup kan dokulmesindense onlarin isteklerini kabul eder ve nizam i cedid in kaldirildigina dair hatt-i humayun yazar.
  
  asiler ilk zaferlerini kazanmislardir ancak tarih okuyanlar bilir ki isyan asla ilk istekle sonuclanmaz taviz verdikce yenisi istenir. kose musa pasa , maşasi olan isyanin elebasi kabakci mustafa ya 11 kisilik liste verir. bunlar padisaha nizam i cedid konusunda yardim eden ileri fikirli kimselerdir. kabakci mustafa isyancilara dönup ; " bu 11 kisi memleketi harap edenlerdir , bunlari ölu veya diri padisahtan istemeliyiz. " der ve karar onaylanip padisaha bildirilir.
  
  padisah 3.selim sarayin tarihini iyi bilenlerdendir eger istekleri yerine gelmezse isyancilarin saraya hucum edip edepsizliklerini gerceklestireceklerinin farkindadir. o yuzden isteklerini kabul eder 11 kisiyi isyancilara verir. isyancilar bunlari cesitli iskencelerle paramparca ederler.
  
  fakat isyan makinasi calismaya basladiginda yonetimi devirmeden durmaz. bu sefer isyancilar arasinda ; " bundan sonra bu padisaha guvenilir mi ? sultan selim in saltanatla ilgisi yok , devleti yanlis kisilere emanet etti boyle bir padisahin halifeligi gecerli midir ? " laflari dolasmaya basladi ve gidip seyhulislamdan padisahin hal-i fetvasini aldilar.
  
  meydanda artik" sultan selim i istemeyiz ,sultan mustafa efendimizi isteriz" sesleri duyulmaya baslamisti. bir heyet olusturup saraya gonderdiler , 3. selim derin bir aci ve uzuntuyle " asi bir cemaatin padisahi ve halifesi olmaktansa , olmamak iyidir " diyerek tahttan cekildigini aciklar.
  
  tahttan cekilmeden once kendisine yakin olanlar orduyu derhal istanbul a cagirmasini ve isyani bastirmasini teklif ederler ancak 3. selim ; " olmaz , sonra rus ordulari catalca ya gelir " diyerek devletin gelecegini kendi gelecegi ve tahtinin onunde tuttugunu belli eder.
  
  next episode sezon 1 bolum 2 - 4. mustafa'nin tahta cikisi
• sezon 1 - bölüm 2 - dorduncu mustafa'nin tahta cikisi
  
  seyhulislamdan alinan fetva ile hal edilen ve tahtindan feragat eden ucuncu selim in yerine amcasi birinci abdulhamid in buyuk oglu ve kuzeni olan dorduncu mustafa 29 mayis 1807 de osmanli tahtina oturdu.
  
  dorduncu mustafa tahta ciktiginda 28 yasindaydi. kisilik olarak egitimsiz , cahil , saf ve hirsli biriydi. saderet kaymakami ve seyhulislam la is birligi yapip amcaoglu olan 3. selim in tahttan indirilmesine ortak oldu. imparatorlugun genel durumundan ve gidisatindan habersiz zevk ve sefa duskunu biriydi. 36 osmanli padisahi icinde en nefret edilenler arasinda vahdettin ile birlikte bas rolu alanlardandir.
  
  4. mustafa nin tahtta kalabilmesi ve iktidarini devam ettirebilmesi kendisini o makama getiren isyanci asilerin isteklerini yerine getirmesine bagliydi. bunu cok iyi bildiginden isyanin asil yonetici kadrosu olan sadaret kaymakami kose musa pasa ve seyhulislam ataullah efendi ye yonetimi birakti. isyanin sokaktaki ele basi kabakci mustafa turnacibaşi rutbesine getirilirken , yardakcilari arnavut ali anadolu kaleleri agaligina , bayburtlu suleyman a ise tersane kaptanligi verildi.
  
  kose musa pasa ve seyhulislam ataullah efendi , isyan sirasinda oldurulen sultan selim taraftari devlet adamlarinin hazineye aktarilmasi gereken mal mulk ve yalilarini kendi aralarinda paylastilar. yeniceriler nizam i cedid ten , halk ise bu ordunun finansmani icin alinan vergilerden kurtulmus , ele baslari ise mal mulk makam ve mevki kazanmisti. boylece darbeye istirak eden herkesin istekleri tamam oldu.
  
  bu isyana katilanlar ulemaya bir yazi yazdirarak , gelecekte bu isten sorumlu tutulmalarini engellemek icin padisaha imzalattilar. bu hatti humayun da devlet adamlarinin bazilarinin sultan selim i kandirarak nizam i cedid isimli fitne ile halka zulum ettigini , her islerinde gavurlari taklit ettiklerini , devletin usul ve kaidelerini bile hristiyan usullerine cevirdiklerini , askerinde bunu engellemek icin ulema ve halkla el ele verip sultan selim i tahttan indirip sultan mustafa yi gecirdikleri , bundan boyle devlet islerine karismamalari sartiyla bu darbeden hic kimsenin sorumlu tutulmayacagi ve ceza verilmeyecegi yaziliydi. boylece ileride dogacak sorumluluktan kurtulmus oluyordu ya da oyle oldugunu dusunuyorlardi diyelim.
  
  isyanin basariya ulasmasi tuna boyunda ruslarla savasan (bkz: 1806 - 1812 osmanli rus savasi) orduda buyuk heyecan ve sevinc yaratti. yeniceri agasi pehlivan aga , nizam i cedid dusmaniydi .orduda bulunan 3. selim taraftarlarini oldurtmek istedi. hatta bir ara serdar-ı ekrem in cadirina hucum etmeye calisti. 4. mustafa orada bulunan yenicerileri memnun etmek ve kendi tarafina cekmek icin aslen bir yeniceri olan anadolu valisi ve canakkale bogazi seraskeri celebi mustafa pasa yi sadrazamliga tayin etti. ucuncu selim yandasi olanlar ise öldürulme korkusuyla ordugahtan ayrilip yenilik ve nizam i cedid taraftari olan rusçuk ayani alemdar mustafa paşa nin yanina sigindi.
  
  artik karsi darbe , baslamak icin artik gun sayiyordu.
  
  next episode - sezon 2 alemdar mustafa pasanin karsi darbesi ve dorduncu mustafa tahttan indirilmesi
• ---sezon 2 - alemdar mustafa pasa nin karsi darbesi ve dorduncu mustafa nin tahttan indirilmesi ---
  
  alemdar mustafa pasa dogma buyume ruscuk lu olan eski bir yeniceriydi. bu arada ruscuk gunumuzde bulgaristan - romanya sinirinda tuna nehrinin kiyisinda bir sehirdir. mustafa pasa , 1768 - 1774 osmanli rus savasinda bagli oldugu bolugun bayragini tasidigi icin alemdar lakabini almistir. bugun sanirim bu kisilere flamacı falan deniyor. her neyse onceleri eski ruscuk ayani ismail aganin maiyetinde calistiktan sonra onun olumuyle birlikte ruscuk ayani oldu. 1806 yilinda ruslara karsi kazandigi basarilara karsilik vezirlik verildi. alemdar mustafa pasa okuma yazma bilmeyen biri olmasina ragmen devletin kurtulusu icin islahati gerekli goren acik fikirli biriydi. bu nedenle ucuncu selim in kurdugu nizam-i cedid i candan destekliyordu.
  
  ucuncu selim in tahttan indirilmesiyle beraber istanbul dan kacan sultan selim yandaslari alemdar mustafa pasa nin yanina geldiler. bunlardan reis-ul kuttaplik , vezir kahyaligi vb. hizmetlerde bulunmus olan galip , refik , ramiz , behic , tahsin efendileri yanina aldi. osmanli tarihine ruscuk yaranı olarak gecen bu alti kisi ucuncu selim i tekrar tahta gecirmek icin harekete gectiler.
  
  mustafa pasa bu amaci gerceklestirmek icin yanindakilerden bazilarini edirne de ki sadrazama , bazilarini da istanbul a padisahin huzuruna gonderdi. kendisinin hedefinin fitne ve fesat cikaran kabakci mustafa ve seyhulislam ataullah efendi oldugu belirtti. padisaha ve sadrazama bir kastinin olmadigini soyledi.
  
  istanbul a giden refik efendi padisahin adamlarini , edirne ye giden behic efendi de sadrazam celebi mustafa pasa yi kafakola alip alemdarin iyi niyetine inandirdi. ayrica kaptan i derya seyyid ali pasa da alemdarin tarafina gecmisti. karsi darbe icin sartlar artik musaitti.
  
  ---karsi darbe ---
  
  ordu edirne den istanbul a donerken alemdar mustafa pasa da 16.000 kisilik kendisine sadik askeriyle birlikte istanbul a geldi. alemdar daha istanbul a gelmeden , pinarhisar ayani haci ali aga sadrazam ve alemdar in emriyle istanbul a gelerek o siralarda bogaz komutanligi yapmakta olan kabakci mustafa nin kellesini alip alemdar a yolladi. boylece alemdar mustafa pasa yapacagi harekata karsi cikabilecek ilk engeli ortadan kaldirmis oldu.
  
  kabakci nin idami istanbul da isyana karisan yeniceler ve hatta saray erkani icinde buyuk heyecan yaratti. padisah ilk once bu ise direnecekken vazgecti , orduyu karsilamak ve sancak i serif i almak uzere davutpasa mevkine geldi. orada sadrazam ve alemdar el etek operek padisahi karsiladi ve ordu isatanbul a girdi. plan rayinda gidiyordu.
  
  ordunun ve alemdar in askerlerinin istanbul a girmesi herkesi sindirdi. zorba ve eskiya yeniceriler ölduruluyor , fesat cikaran ulema cesitli yerlere sürülüyordu. sadrazam her ne kadar alemdar in yaptigi islerden ve istanbul da huzurun saglanmasindan memnun olsa da , kendisinin fazla guclenmesinden rahatsiz olmus olacak ki alemdar in artik istanbul dan ayrilmasi gerektigi yonunde konusmaya basladi.
  
  alemdar mustafa pasa icin vakit artik gelmisti. 28 temmuz 1808 sabahi 15.000 kisiyle bab-i ali yi ( basbakanlik binasi ) basti. sadaret muhrunu eline alip saraya haber gonderdi ; "ulema , devlet erkani , anadolu ve rumeli halki sultan selim i isterler. sultan mustafa tahttan cekilsin."
  
  haberi alan dorduncu mustafa tahtta rakipsiz kalmak ve tahttan indirilmemek icin karsi sehzade mahmut (bkz: ikinci mahmut) ve amcaoglu olan eski padisah ucuncu selim in öldurulmesi emrini verdi.
  
  harem dairesine giren cellatlar once sultan selim in odasina girdi. o sirada kuran okumakta olan eski padisahin ustune atildilarsa da , elinde hic bir silah olmamasina ragmen sultan selim cesurca kendisini savundu. ancak sayica cok fazla olan cellatlara karsi tek basina daha fazla direnemeyip bir hancer darbesiyle hayatini kaybetti.
  
  ucuncu selim in cansiz bedeni , alemdar in o sirada kirmakta oldugu saray kapisinin onune birakildi. kapi kirilir kirilmaz alemdar pasa , cansiz yatan sultan selim in cesediyle karsilasip , uzerine atilip aglamaya basladi. ancak zaman , aglanacak sizlanacak zaman degildi. yanindakilerin uyarisiyla sehzade mahmut u bulmaya calisti.
  
  sehzade mahmut ise o siralarda cellatlardan kurtulmak icin her yolu deniyordu. odasina dalan cellatlardan , kendisine sadik olan cariyeler ve hizmetkarlarinin, cellatlarin yuzlerine avuc avuc kül ve ates atmasi , kapilari kilitlemesiyle zor kurtuldu ve sarayin damına cikti. damda kosturmaca devam ederken tarihin akisini degistiren olay gerceklesti ve alemdar in askerleri yetisip sehzade mahmut u kurtardi . sehzade mahmut damdan indirilip tahta cikarildi ve devlet ricali kendisine biat etti.
  
  alemdar mustafa pasa ikinci mahmut a tahti , padisahta paşaya sadaret muhrunu verdi. boylece irtica devri sona ermis oluyordu.
  
  next episode ; ikinci mahmut un iktidari ve sened-i ittifak
• sezon 3 - ikinci mahmut un tahta cikisi ve sened-i ittifak
  
  alemdar mustafa paşa sadaret muhrunu eline alir almaz ucuncu selim in basina gelenlerden sorumlu olanlari ve sabık padisah dorduncu mustafa nın yandaslarini ortadan kaldirdi. bir kac gun icinde istanbul da yaklasik 300 kisi başi vurulmak suretiyle idam edildi. bostancibaşi ve köse mustafa paşa nın kesik baslari saray kapisi onune asıldi. fitneci ve festaci ulema surgune gonderildi. artik iktidar butunuyle alemdar ve ayanlardaydi.
  
  alemdar pasa bunlari yaparken beraber calisacagi kisileri de secti. seyhulislamliga salihzade ahmet esat efendi getirildi. ruscuk yarani ndan kendisine vezirlik rutbesi verilerek kaptan i derya yapildi. tahsin efendi deftedarlik , mustafa refik efendi sadaret kethudaligina , mehmet seyyid galip efendi de reisulkuttap liga getirildi. boylece ucuncu selim zamaninda ki yenilik taraftari ilerici tayfa yeniden iktidara gelmis oldu.
  
  alemdar mustafa pasa sadrazam olarak devleti yonetecek siddet kuvvet ve kudrete sahipti ancak devlet islerini kavrayacak , cekip cevirecek keskin dusunceden yoksun bir kimseydi. bunu kendi agziyla da soyledigi icin ruscuk yaranindan atadigi vezirlerin dediklerini yaparak devlete hizmet ediyordu. bir gun kardesi surgune gonderilen kazaskerlerden biri kardesi icin af talebiyle gelince alemdar paşa yanindaki vezirleri gostererek ;
  
  "be hey efendi , ben ne seni ne kardesini , ne muftuyu ne kazaskeri ne de geri kalani bilirim. benim ulema neme lazim. onlari surgune gondermek neden gerekliydi ? iste surada oturan kisiler devlet din elden gitti diye beni buraya getirdiler. şu şu adamlari surgun etmek devletin nizami icin gereklidir , şu şu isleri yapmak gereklidir , boyle etmek lazimdir dediler bende yaptim , bos yere gelip bana beddua etme." diyerek devlet islerinde asil sorumlularin vezirler oldugunu soyledi.
  
  alemdar ve ruscuk yarani vezirleri is basina grctiklerinde devletin durumu berbatti. istanbul da devlet otoritesi , zorbalarin eskiyalarin devlet islerine karismasindan dolayi kokunden sarsilmisti. rumeli ve anadolu derebeylerin idaresindeydi. arnavatluk un bir bolumu yanya valisi tepedenli ali pasa nin bir bolumu ise iskodra valisi kara mahmut pasa nin idaresindeydi. rumeli de serezli ismail en kuvvetli derebeyiydi. halep te ihtilal hazirliklari vardi. bagdat kölemen leri bagimsizlik davasina kalkmislardi. vahhabi ler mekke ve medine yi ele gecirmisler , hutbeden padisahin ismini cikarmislardi. misir da kavalali mehmet ali pasa kölemenlere karsi mucadeleye girismis libya cezayir kiyilari ise dayi larin zulmu altinda ezilmekteydi. anadolu da ise yer yer ufak tefek hanedanlar kurulmaya baslamisti. kisacasi devlet bir hayli kotu durumdaydi.
  
  alemdar ve arkadaslari herseyden once bu duruma son vermek ve asayisi saglamak istediler. işe once istanbul dan basladilar. isyanci boğaz muhafizlari kaldirildi. yeniceri ocaginin muhasebesi hesaplarinin incelenmesi bahanesiyle zorbalar idam edildi. boylece istanbul da sadramaza ve ordusuna laf etmeye kimsenin cureti kalmadi. sira artik rumeli ve anadoludaydi.
  
  sezon 3 - bolum 2 sened-i ittifak
  
  sadrazam rumeli ve anadolunun durumunu gorusmek icin o bolgenin ayanlarini istanbul a cagirdi. maiyetlerinde genis asker sayisiyla istanbul agosterisli sekilde geldiler. gelenlerin arasinda nizam i cedid komutanlarindan kadı pasa da vardi.
  
  istanbul da meşveret-i amme ( danisma meclisi )adli buyuk bir toplati duzenlendi. ayanlardan baska ulema ve devlet adamlarindan da bir cok kisi toplantiya katildi. alemdar mustafa pasa uzun bir nutukla acilisi yapti ; yeniceri ocagina bagliligini belirttikten sonra , ocagin geri kalmisligini ve duzenlenmesi gerektigini belirterek ;
  
  " bizler en asıl ocakliyiz. ocaga karsi bagliligimiz asikardir. ancak ocagin sorunlari bellidir. sultan selim ocaktan yuz cevirip talimli asker istedi. bunun sebebi de dusmanin istanbul a kadar gelecek olmasiydi. ocagi yeniden duzenleyip devlet meselelerini tartisip duzenleyelim". minvalinde uzunca bir konusma yapti.
  
  nutuktan sonra sadrazam ocagin duzeni icin şu dusuncelerini ortaya koydu ;
  
  1. yeniceri subaylarinin gediklerinin kaldirilmasi.
  2. bekar yenicerilerin kislalarda oturmaya zorlanmasi.
  3. askerlik yapan yenicerilerden baska kimseye maas verilmemesi. ( o devirde esnaflik vs yapip yeniceri ocagina kaydolup maas alanlar vardi bir nevi bankamatik memuru )
  4.bos yere maas alanlarin tasfiyesi.
  5. kanunnamelerde duzenlenmis olan egitimlerin yenicerilere verilmesi.
  6. devrin ileri harp teknik taktik ve silahlarinin seyhulislam fetvasiyla osmanli ordusuna alinmasi.
  
  toplantida bulunanlar alemdar mustafa pasa nin bu goruslerini kabul ettiler ve hukumetle ayanlar arasinda bundan sonra kurulacak iliskilerin sekli asagidaki sekilde sart altina alindi.
  
  1. padisahin emirleri mutlak olarak yerine getirilecek.
  2. padisahin mutlak vekili olan sadrazamin emirleri aynen padisah emriymis gibi yerine getirilecek. ancak sadrazam kanunlara aykiri emir verirse elbirligi yapilip karsi konulacak.
  3. ayanlar eyaletlerinden devletin asker almasina karsi koymayacak. karsi koyanlardan butun ayanlar davaci olacak.
  4. hazine gelirlerinin her yerde kanunlara gore toplanmasi saglanacak.
  5. ayanlardan hicbiri anlasma esaslarina karsi koymayacak. bunu yapana butun ayanlar bir olup onun hakkindan gelecekler.
  6. istanbul da ki ocaklardan herhangi biri isyan ederse ayanlar emir beklemeden hareket edip isyan eden ocagi kaldiracaklar.
  
  iste butun maddeleri ayanlar ve devletin ileri gelenleri tarafindan kabul edilip imzalanan bu anlasmaya osmanli tarihinde sened-i ittifak adi verilir. anayasa hukuculari turk tarihindeki ilk anayasal belge olarak genellikle sened-i ittifak i kabul ederler ve türkiye deki anayasacılık hareketlerini bununla başlatırlar. “devlet iktidarını sınırlandırmayı amac edinen bir girişim olarak” bu belgeyi 1215 yılında ingiltere de kabul edilen magna carta ya da benzetenler de vardır.
  
  sened-i ittifak, osmanlı tarihinde örmeği bulunmayan bir vesikadır. rumeli de ve anadoluda kendi kendilerine sivrilmiş ayanların varlığını devlet bu senetle kabul ediyor ve ayrica onlara ve çocuklarına bazı haklar da tanımış oluyordu. bu bir nevi derebeylik sistemi idi. sultan mahmut ve yakınlari bu senedi padişahlığın hak ve yetkilerine aykırı gördüler ve onu hazırladığı için sadrazama kin bağladılar. alemdar mustafa pasa ise ayanları sindirecek bir orduya sahip bulunmayan devlet için bu senedi mevcut şartlarin içinde realist bir düşüncenin neticesi olarak kabul etti. işin gerçeği de zaten bu idi. devletin ayanlari bastiracak onlari sindirecek bir ordusu yoktu.
  
  ayanların istanbul dan memleketlerine dönmelerinden sonra alemdar mustafa paşa askeri yeniliklere girişti. yeniliklerin karakteri ucuncu selim devrinde kurulmak istenen nizam-ı cedid ordusunun aynı idi. alaemdar pasa halka yakın gecmisin korkunç olaylarini hatırlatan "nizam-ı cedid" terimini bırakarak yeni kurulan asker ocağına sekban-i cedid adını verdi. bu sınıfa yazılan gençler levent çiftliği ve üsküdar kışlalarina gönderildiler. bunlara bir tek ornek elbise giydirildi ve avrupa usulünde egitim verilmeye başlandı. bu suretle yetiştirilmeye başlanan asker, ordunun sekizinci ocağı olarak goruldu. fakat tuğ ve sancak verildiği için sekban-ı cedid bir dereceye kadar bağımsız bir ocak haline getirildi. basina da eski nizam i cedid komutanlarindan olan kadi pasa getirildi.
  
  sekban-ı cedid in kuruluşuna paralel olarak yeniçeri ocağında da ıslahat yapıldı. yaniceri esamelerinin alım satımı yasaklandi. askerlikle ilişiği olmayanlarin esameleri yarı bedelleri ödenmek suretiyle ellerinden alındı. yeniçeri ortalarina ( bölük) bağlı, fakat askerlikten anlamayan birçok esnaf hamal ve kayıkçı delikanlıların sekban veya kalyoncu sıniflarına yazılarak askerliği öğrendikten sonra sanatlariyla uğraşmalarina izin verilmesi kararlaştırildı.
  
  devlet icin son derece hayirli olan bu yeniliklerin basarisi ise onu getiren alemdar mustafa pasa ve vezirlerinin iktidarda uzun sure kalabilmesine bagliydi. halbuki islahattan memnun olmayanlar gizliden gizliye harekete gecmis ve yeni bir hukumet darbesinin çarklari yine yeniden dönmeye coktan baslamisti.
  
  next episode - bolum 4 final alemdar mustafa pasa nin oldurulmesi
• veee nihayet finale , 5 bolumluk yazi dizisinin sonu.
  
  sezon 4 - alemdar mustafa pasa'nin oldurulmesi
  
  alemdar mustafa paşa istanbul da iktidari tamamen ele almis ve arkadaslariyla diger planlarini da ururluge koymustu. ancak zamanla karakteri degismeye basladi ve yaninda ki dostlarini kaybetmeye basladi. pasanin gucsuzlugunden faydalanmak isteyen ve baskilarla sindirilmiş olan bozguncu ve fitneci kuvvetler yeniden ayaklanmak istediler.
  
  sadrazam olarak kazandigi basarilar alemdar pasa da onceden kendisinde olmayan buyuk bir kibir dogurdu. pasa artik yanindakileri luzumsuz karsisindakileri ise degersiz baldiri ciplaklar olarak goruyordu. artik istanbul pasalarinin yasayislarini da benimsemis , rumeli kiyafetlerini birakmis ve cariyesinin de etkisiyle divana hancersiz gelmeye baslamisti. bu hareketleri dostlari olan rumeli ayanlarini cok kirdi. ayanlarin bircogu askerlerini alip memleketlerine donduler. alemdar pasa duruma aldirmadi. kendisine sadik 16 bin askeri vardi ayrica yeni kurulan sekbanlarda eski nizam i cedid komutanlarindan kadi pasa komutasinda yaklasik 3 bin kisi vardi. bu sayida askerle cok is yapilabilirdi.
  
  o siralarda istanbul da alemdar pasaya, padisah ikinci mahmut sened-i ittifaki imzaladigi icin , ulema kendilerine kendilerinin gorusu sorulmadigi ve itibar edilmedigi icin , yeniceriler de sekban-i cedid kuruldugu ve talime zorunlu birakildiklari icin kin ve dusmanlik besliyorlardi. dostlari pasaya boyle bir durumun ilerde tehlike yaratacagini soyledilerse de onemsemedi. ramazan ayinin 27 sinde arkadaslarinin korktugu ancak kendisinin hic beklemedigi isyan patlak verdi.
  
  isyanin ele baslari ve hazirlayicilari her zaman ki gibi yenicerilerdi. gunler boyu kahvehanelerde pasa aleyhine " devlet adamlari eski kiyafetlerini birakacakmis , baslarina şubara denen rumeli serpuşu koyacaklarmis , yenicerilik kaldirilcak herkes ekmeginden olacak." diye propaganda yapiliyordu. bununla birlikte isyan gunu belirlenmemisti.
  
  ramazanin 27. gunu alemdar pasa seyhulislamin konagina gitti. donuste pasanin korumaligini yapan sekbanlar halkin arasindan pasaya yol acmak icin sopa ve kamci kullandilar. halktan yaralananlar oldu ve bu kisiler yeniceri ve cebeci kahvelerine giderek sunlari soylediler ;
  
  " biz ehli islamiz. zerre kadar gunahimiz yokken bizi dovmek hakaret etmek neden lazim gelirmis. bir haydut basi geldi ( alemdar pasa icin ) zorla padisahi tahttan indirdi ( 4. mustafa ) zorla sadaret muhrunu aldi . "
  
  " nicin korkalim. biz onun yanindaki bir avuc capulcudan daha gucluyuz ve fazlayiz."
  
  " biz ona yeniceriligimizi ve muslumanligimizi hatirlatmaliyiz ."
  
  yeniceriler zaten darbeye hazirdi. hemen harekete gecmeye karar verdiler. planlari gayet basitti. sehrin meydaninda yangin var diye kargasa cikarilacak , pasada yangin yerine gelmek icin konagindan disari cikinca hucum edip oldurulecekti.
  
  fakat pasa yangin seslerine onem vermeyip disari cikmayinca plan suya dustu. asiler bunun uzerine bab-i ali ye ( basbakanlik binasi) hcuum ettiler. sekbanlar o sirada daginik ve komutansiz kaldiklarindan sadrazama yardim edemediler. alemdar pasa asilere teslim olmaktansa sonuna kadar savasmayi tercih etti. gelen asilerden bir cogunu oldurmeyi basardi. fakat bu savasi kazanmasina imkan yoktu. isyancilar sayica cok fazlaydi yani öldur öldür bitmez bir durum vardi.
  
  asilerin cephaneligin tavanini delmeye basladiklarini gorunce yanindakileri , sizi ocagin namusuna emanet ediyorum diyerek disari yolladi. tek basina savasmaya devam etti. hic bir kurtulus caresi kalmadigini anlar anlamaz cephaneligi atese verdi . yanindan ayrilmayi kabul etmeyen esi ve cariyesiyle kahramanca savasarak öldü. cephaneligin havaya ucmasiyla gerceklesen patlama o kadar buyuktu ki alemdar pasa giderken yaninda en az 300 yeniceriyi de obur dunyaya goturdu.
  
  alemdar mustafa pasa osmanli tarihinde yeniceri ayaklanmasina karsi son ana kadar mucadele eden tek sadrazamdir.
  
  yeniceriler sadrazami oldurdukten sonra diger yuksek dereceli memurlarinda konaklarini basti ve nihayet sonunda kendilerini sarayin onunde buldular. sekbanlar cesaretle yenicerilere karsi koyunca dedikodu cikarip yenicerilerin yaninda savasmayanlarin kafir oldugunu ve nikahlarinin dusecegini soylediler.
  
  sekban komutani kadi pasa duzenli birliklerle karsilik verince yeniceriler yangin cikardilar ve atmeydaninda (bkz: sultanahmet meydani) toplandilar. sultan ikinci mahmut u istemediklerini ve yerine eski padisah dorduncu mustafa yi getireceklerini yuksek sesle bagirmaya basladilar.
  
  bunun uzerine devlet adamlarinin da olur vermesiyle ikinci mahmut kardesi eski padisah dorduncu mustafa yi bogdurttu. asiler eski padisahin oldugunu duyunca artik guvenliklerinin kalmadigini belirttiler. iclerinden bazilari padisahin kiz kardesi esma sultan in veya kirim hanzadelerinden birinin padisah olmasi gerektigini soyledi.
  
  " padisah da bir insan degil midir ? kim olsa olur . yeter ki bizim ocagimiz devam etsin ."
  
  seklindeki sozlerine ulemada ikna edici deliller gosterdi. asilerle ulema arasinda isyana son verilmesi icin anlasmaya varilacagi sirada kandirali mehmet adinda biri kasimpasa , galata , bogazici taraflarindaki ayak takimini ve askerleri kandirdi. bu sefer isyana topcu ve arabaci ocaklari da katildi. isyan gittikce genislemeye basliyordu. sekbanlarin basindaki kadi pasada canini kurtarmak icin kacinca isyanin onundeki son duvarda yikilmis ve darbe basarilmis oluyordu.
  
  sekban-i cedid derhal kaldirildi. asilerin istegi uzerine bir cok yenilik taraftari öldüruldu. alemdar pasa ve ruscuk yarani nin da aci sonlari ucuncu selim oldurulmesiyle baslayan kabakci mustafa isyani nin son zinciri oldu. boylece mayis 1807 yilinda baslayan kabakci mustafa isyani kasim 1908 yilinda son bulmus oldu.
  
  bundan sonra sultan ikinci mahmut yaklasik 20 yil boyunca iktidarini askerler savaslar ve isyanlar arasinda dengede tutmaya calisacak ve 1826 da vaka-i hayriye ile isyanci yenicerileri tumden ortan kaldiracakti.
  
  ancak o siralarda istanbul da bir bucuk yilda 3 padisah degisir ve cani sikilan yeniceri isyana kalkisirken , devletin bir cok yerinde cesitli isyanlar basliyor ve imparatorlugun topraklari napolyon ve rus cari arasinda paylasiliyordu.
  
  türkler ise her zaman oldugu gibi baskentte birbirlerinin bogazlarini sıkmakla mesguldü.