kayıkçı kul mustafa

• ( ? - 1658 ) tarihleri arasında ya$amı$ türk saz $airidir. gençliği "murat reis" in yanında geçtiğinden dolayı bu lakabı almı$tır. yeniçeri olarak dördüncü muratın yanında "bağdat seferine" katıldı. tarih olayları üzerine $iirler ve destanlar yazdı. bunlardan en ünlüsü genç osmanın bağdat ku$atmasındaki yiğitçe sava$ı üzerine olanıdır.
• halk ozanı. 17. yüzyıl halk şiirimizin asker ozanlarından biridir. cezayir'den bağdad'a dek çeşitli beldeler dolaşmış, savaşmış, savaşlara destanlar, yenilgilere, şehitlere ağıtlar düzmüş bir yeniçeri ozanı. kayıkçı kul mustafa'nın doğum ölüm yıllarını bilemiyoruz. yaşamı üzerine de açıklayıcı bilgilerden yoksunuz. ölümünün, abaza hasan paşa'nın ayaklanmasını dile getiren destandan 1659'dan sonra olduğu sanılıyor. böylece kayıkçı kul mustafa'nın 17. yüzyılın ilk yarısında yaşadığı ileri sürülüyor.
  kayıkçı kul mustafa'yla ilgili bilgilerimiz, onun şiirlerinden çıkarıldığınca şöyle özetlenebilir:
  murat reis'in ölümü (1609) dolayısıyla söylediği ağıt. buradan "kayıkçı" sanını cezayir'de bulunduğu sırada, görevinden ötürü aldığı sanılıyor. padişah 2. osman'ın bir ayaklanma sonucu öldürülmesini anlatan şiiri, şah 1. abbas'ın bağdad'ı ele geçirişi, 4. murat'ın 1630'da bağdad'ı kuşatması üzerine yazdıkları murat reis'in ölümünden sonra 4. murat'a "kul" olduğu, olayların içinde yaşadığını, yaşadığı olayların da şiirini söylediğini açıklıyor.
  bunların içinde en ünlüsü "genç osman destanı"dır. "genç osman", 4. murat'ın bağdad'ı kuşatmasında bir birlik komutanıdır. yapılan saldırı sırasında kaleden atılan oklarla yaralanıp, dicle'ye düşmüş, boğularak ölmüştür.
  kayıkçı kul mustafa'nın bu olayla ilgili olarak söylediği "genç osman" destanı kısa sürede bütün anadolu'ya yayılmış, büyük ün kazanmıştır. bugün bile "genç osman destanı"nın etkisinin tümüyle silindiği söylenemez.
  aslında, tarihlerin yazdıklarına göre bağdad ancak 1638 yılında ele geçirilebilmiş, kale bedenlerine sancağı da zor mustafa paşa dikmiştir ama bu olay kamuoyunda, kayıkçı kul mustafa'nın dile getirdiği "genç osman olayı"nın geniş etkisini silememiştir.
  şiirlerinde kimi söylemelerde zorlamalar görülüyorsa da, döneminde halk beğenilerini zorlamayan, yalınlığı, içtenliğiyle geniş etki bırakmış, ozanları da bir ölçüde bu etki altına alabilmiştir.
  
  kara gözlü dilber lebin lezzeti
  sükker midir şerbet midir bal mıdır
  dökülmüştür ak gerdanın üstüne
  kakül müdür sırma mıdır tel midir
  
  kudretinden eğnine hulle biçilmiş
  gerdanına siyah benler saçılmış
  hüsnünün bağında çiçek açılmış
  lale midir sümbül müdür gül müdür.
• seni terkeylesem kaşları keman
  
  seni terk eylesem kaşları keman
  vefâsı olmayan yârdan nem kaldı
  cefâlım yok mudur göğsünde iman
  divâne eyledin arda nem kaldı
  
  ayrılasın bencileyin eşinden
  bir dem sevda gitmez olsun başından
  bu ayrılık kıldı beni işimden
  arayıp gezerim kârda nem kaldı
  
  akar gözyaşlarım bir dem silinmez
  kapuda kul oldum adım bilinmez
  ko serim sağ olsun yâr mı bulunmaz
  kadrimi bilmeyen yârda nem kaldı
  
  kul mustafa der ki severim candan
  gözlerim doludur kan ile nemden
  sevdiceğim farığ^* olduysa benden
  çıkayım gideyim şunda nem kaldı ^*
• sabâ selâm eyle gül yüzlü yâre
  
  sabâ selâm eyle gül yüzlü yâre
  o mübarek hatırcığı hoş mudur
  ben bendesi ayrı olalı gözden
  kadrin bilmezlerle hâli hoş mudur
  
  cânân bizim kıymetimiz bilmedi
  bu çeşmimden akan yaşı silmedi
  çok zamandır bir selâmı gelmedi
  bilmem o zalimin bağrı taş mıdır
  
  mustafa'm da yollarını gözetir
  rakip açmış zülüflerin düzetir
  olur olmaz sitemlerin bizedir
  adülarla^* bâde içmek iş midir
• ...
  eğer sorarsan halimden
  bir cansız ölüyüm şimdi
  aldanıp gönlüm alal'dan
  divâne, deliyim şimdi
  
  geceler girer düşüme
  başım erişmez yaşıma
  buyruk değilim başıma
  bir beyin kuluyum şimdi
  
  benim çektiğim kim çeker
  gözlerim kanlı yaş döker
  bulanık bulanık akar
  dağların seliyim şimdi
  
  ben yâre n'ettim n'eyledim
  aşkın deryasın' boyladım
  yüzümü türap eyledim
  geçenin yoluyum şimdi
  
  kul mustafa eydür coştum
  aşkın deryasına düştüm
  çok şükür yâre buluştum
  âleme uluyum şimdi
  ...
• 17. yüzyıl yeniçeri ozanlarındandır. dönemin önemli olayları, çıkılan seferler, kazanılan zaferler ve bu seferlerde yiğitlik gösterien kişiler hakkında şiirler yazmıştır. şiirleri öncelikle yeniçeriler arasında sınır boylarındaki askerler arasında sevilerek okunmuş ve sonraki kuşaklara aktarılmıştır. bağdat seferinde büyük yiğitlik gösteren ve şehit olan genç osman isimli askerin ardından söylediği genç osman destanı ozanın başarısını zirveye taşımıştır. teknik olarak kusurlu olsa da içerik ve dil yoömnünden mükemmel şiirleri söylemiştir. dili sade ve doğal; yalın ve içtendir. yazdığı güzel şiirler sayesinde komutanları ve padişahı tarafından taktir görmüştür. koçaklama, destan, varsağı nazım şeklinde de şiirler söylemiştir.
• gençken (küçük) murat reis'in leventlerinden birisidir, şu an marş olan genç osman türküsü'nün sözleri de kendisine aittir.
  
  murat reis için yazdığı eserlerden birisi şu şekildedir:
  
  kalktı yelken eyledi murat reis,
  baş başa düşmana varırım demiş.
  vaktinize hazır olun gaziler,
  ya ser veririm, ya ser alırım demiş.
  
  biz şaşırttık ol düşmanın yolunu,
  kimse bilmez gazilerin hâlini,
  hazır edin kumandanın birini,
  alırım yedekte sürürüm demiş.
  
  türk pirleri eydür, kurtarın bizi,
  biz de dedik allah kurtarır sizi.
  ölenimiz şehit, öldüren gazi,
  gün bugündür ururum demiş.
  
  kul mustafa'm daim söyler özünden
  gaziler de cenk eylemiş yolundan,
  koyuverin türk'ü bilek demirinden
  boyuna küffarı vururum demiş.
• gençliğinde murat reis adında bir denizciye hzmet ettiği için ''kayıkçı'' takma adını almış şair.
  
  evliya çelebi'nin adlarını verdiği '' ordu şairleri '' arasında yer almıştır. şiirlerinin uzun yıllar yeniçeri ocaklarında okunması da bu görüşü doğrulamaktadır.
  
  şiirlerini bir çeşit saz (tanbura) olan, çöğür eşliğinde söylemiştir. doğallık.