kile

• kile hem bir hacim ölçeği, hem de o ölçümü yapan metal veya ağaç yapılı silindirik kaptır.
  
  fethiye'de güncel yaşamdaki kile aşağı yukarı 11-13 kilo buğdaya denk gelir. 1 kile anason ise 7 kilodan fazla çekmese gerek. çünkü kile hacim ölçüsüdür, ağırlık değil. bir de kile ile zahire ölçmenin bir sayma geleneği vardır. 1, 2, 3, 4 diye sayılmaz. allah bir, bereket allahtan, üç, dört diye sayılır. kendi ailemizde bir mini çeşitlemesi varmış; kardeşim anımsattı. bubam ve biz 'allah bir, bereket allahtan, halil ibrahim bereketi, dört, vs.' hacim ölçülerinin bir mini nüansı var. bazı hacim ölçüleri silmedir, daha standart olmasını sağlar. bazı hacim ölçüleri ise tepelemedir. kabataslak bir hacim verir, ama belki daha bol elli bir ölçüm sayılabilir. teneke denen ölçek tüccar işine daha uygundur, silme yöntemini kullanır. bizim kile ise tepelemedir, insanlar kilenin üstünü dümdüz etmeye uğraşmazlar, zaten kullanılan kile hileli değilse yaklaşık hacim ile yaklaşık ağırlık hep biribirini tutar.
  
  bir ayrıntı; o sayılan hacimler buçuk kileye denktir. yani sayılan hacmin yarısı kadar kiledir. buçuk kilenin öteki adı, yani tarifi dolu'dur. bir dolu, iki dolu. kabaca buğdayda bir çuvala 10 dolu sayılır, o 5 kile demektir. eşeğe yüklemede bu bir insanın tek başına veya iki insan birlikte kolayca semere yükleyeceği miktardır. 5 kile de öbür tarafa, eder 10 kile. bizde eşekler 130, 150 kg arası zahire yükünü kolayca taşır kabul edilir. hatta efsaneye göre eşek milleti 5 kileden fazla taşımamak için insan milletinden senet almış da, dalgınlıkla yediğinden, o senede kavuşmak için sindirilmeden çıkmıştır diye her sıçtığı boka döner döner bakar, kendi veya başka eşeğin bokunu burnuyla hırsla/umutla karıştırırmış. eşekler bunu yapmaya devam ediyor.
  
  kilenin kalibrasyonu yani standardı için de bir ölçü anımsıyorum. bizim kilelerimizde ölçü okka yardımıyla standartlaştırılır. bir kilenin hacim standardı 8 okka çekilmiş kahve idi, anımsadığım kadarıyla. galiba 1 okka kahve 1 kg gelirmiş, o spekülasyon olacak.
  
  pratikte üç aşağı beş yukarı birbirini tutan kileler dolaşımdadır. her köylü ailesinin evinde bir (en az bir) kile bulundurması kural sayılır. gene ağalar veya tüccar ruhlu aileler için şakayla karışık evde iki kile bulundurdukları ve ali kilesi, veli kilesi diye şifreledikleri, ali kilesini alımda kullanıp geniş hacimli, veli kilesini vermede kullanıp ufak hacimli hazırladıkları söylenirdi.
  
  ayrıca bir üst kademede, 20 kile 1 mut eder.
  ayrıca (bkz: yastıklar içinde kileyi hısımlar içinde halayı).
  
  (bkz: urupla)
  (bkz: tahıl), zahire, zere
  (bkz: çuval/@ibisile)