kul hüseyin

• 16. yüzyılda yaşamış halk şairi. aynı dönemde yaşadığı pir sultan'a bağlılığı ile bilinmektedir. kul hüseyin'in de pirliğe eriştiği sanılmaktadır. alevi- bektaşi geleneğinin önemli temsilcilerindendir.
  
  (bkz: ey şahin bakışlım)
• halk ozanı. yaşamıyla ilgili bilgi yoktur. kul himmet'le karşılıklı şiir söylediğine bakılarak 16. yüzyılda yaşadığı sonucuna varılır. bir de, pir sultan abdal'ın çevresinde bulunduğu anlaşılır. kimi şiirlerinden, ayaklanmalara katıldığı, ceza yediği anlaşılmaktadır. şah yanlısı olduğu bellidir.
  bu bilgilere bakılarak kul hüseyin'in bir tarikat ozanı olduğu anlaşılır ama gizemcilik dışında şiirler söylemiştir. çağının önemli ozanlarından biri olarak kabul edilir.
• 1800-1885 suluova’nın kazanlı köyünde doğdu. doğum ve ölüm tarihleri bazı araştırmacılar tarafından 1975-1878 tarihleri de verilmektedir. ancak bunların hiçbiri kesin değildir. 2-3 yaşındayken babası ölünce köylüler tarafından büyütüldü. okula gitme olanağı da bulamadı.
  
  küçük yaşlarda köyünden ayrılıp merzifon ve gümüşhacıköy yörelerinde çobanlık yaparak yaşamını sürdürmeye çalıştı ve aşıklık geleneğini öğrenmeye başladı. aynı dönemlerde yörenin bilinen ulularından hızır sersem baba ile tanışıp kendisine bağlandı ve gümüşhacıköy’ün keçiköy köyüne yerleşti. bundan dolayı da keçiköylü kul hüseyin olarak anıldı. bu dönemden sonrada kendini geliştirerek kısa sürede yörede tanındı ve saygın bir konuma geldi. feyzullah çelebi ve cemalettin çelebi‘yi mürşit kabul etti.
  
  bu dönemde birçok aşıkla tanışıp dostluk kurdu ve aynı meclislerde bulundu. yine oğlu halil, kumbabalı ibrahim, kul fakır gibi birçok aşığa da ustalık ederek yetişmelerine yardımcı oldu. deli boran, sefil ali gibi aşıklarla ise yakın dostluğu oldu. araştırmalarda daha çok alacalı hüseyin ile karıştırılması söz konusudur.
  süreç içinde kul hüseyin tavrı başlı başına bir aşık kolu olarak belirdi ve kendisinden sonra da süren önemli bir kol gelişti. kul hüseyin’ in deyişleri aynı adılı öteki aşıklarla karıştırıldı. ancak son yıllarda yörede yapılan araştırmalarla büyük ölçüde bir netlik sağlandı. kul hüseyin gümüşhacıköy’ ün keçiköy köyünde öldü ve orada toprağa verildi.
  
  kaynak: ali cem akbulut, gazilerovacığı aşıkları, karamavi yayınları, 2010
  
  deyişleri
  1
  devredip gezerken dar-ı fenayı
  bağdat diyarına vardın mı turnam
  medine şehrinde fatma anayı
  makamı andadır gördün mü turnam
  
  biz de beli dedik nice uluya
  iman aldık ikrar verdik veliye
  necef deryasında imam ali'ye
  bu deryaya yüzler sürdün mü turnam
  
  medayin şehrinde selman'a varıp
  bağdat'ta kazım'ın kabrini görüp
  baş eğip hem eşiğine yüz sürüp
  ikrara bent olup durdun mu turnam
  
  *hür şehit de kerbela'da çürümez
  haktan izin yoktur kalkıp yürümez
  imam hüseyin'in kanı kurumaz
  şehitler serdarın gördün mü turnam
  
  hazreti eyyub'un nikabın kaldır
  tende iki kurt var neye maildir
  biri ipek sarar biri balımdır
  bunların sırrına erdin mi turnam
  
  **behlül evcik yapar idi zindanda
  makamını gördü uçmak evinde
  tılsımı da erenler ceminde
  kırkların darına durdun mu turnam
  
  ***veysel karan gezer idi yemende
  serin verdi on iki imam yolunda
  imam mehdi hangi vakt u zamanda
  nasıl zuhur eder sordun mu turnam
  
  kul hüseyn'im der ki hakka varalım
  varıp o dergaha yüzler sürelim
  can baş feda olsun şahı görelim
  sen de o sultanı gördün mü turnam
  
  (kaynak: pir sultan’ın dostları –cahit öztelli sf. 242 deyiş sıra 18)
  * hür şehit, “her şehit” şeklinde yayınlanmıştır.
  
  ** daha önceki kaynaklarda bu kısım yoktur.
  ***veysel karan der ki hakka varalım yanlıştır.doğrusu yukarıdaki gibi veysel karan gezer idi yemen'de şeklinde olacaktır.
  
  2
  fena dünya için gam çekme gönül
  her dem ağlayıp da gülmeli değil
  sevda dedikleri sel misalidir
  fikredip ummana dalmalı değil
  
  ceht etmeyince karlı dağ aşılmaz
  sarrafın yanında altın pul olmaz
  yiğidin başına gelmedik olmaz
  başına gelene gülmeli değil
  
  geçersiz dünyayı geçip boylama
  görmediğin yere bühtan eyleme
  bir kimsenin gıybetini söyleme
  bühtan edip kana girmeli değil
  
  hüseyin’in sözünü olmuş söyle
  varıp etrafından sor sual eyle
  zamane halkının ahvali böyle
  muhabbetsiz yere varmalı değil
  
  (kaynak: pir sultan’ın dostları –cahit öztelli sf. 242 deyiş sıra 17)
  
  3
  içmiş isen aşk meyinden
  derya da bir, deniz de bir, göl de bir
  okuduysan haktan gelen kelamı
  yazan da bir, kalem de bir, el de bir
  
  kendini fark etmeyen irfan sayılmaz
  pişmeyince çiğ süte maya atılmaz
  bir pir sevmişem sevdasına doyulmaz
  sevda da bir, sevgi de bir, aşk da bir
  
  her işlerin sır olup nur olduysa
  aşkın şarabını nuş edip doldunsa
  hakikatten hakk’a aşık oldunsa
  ali de bir, veli de bir, pir de bir
  
  kul hüseyn’im güzel pire ben de oldum
  aşık olduğumdan sararıp soldum
  bu fena mülküne geldim kazanç buldum
  kazanç da bir, emek de bir, kâr da bir
  
  (hüseyin & ali rıza albayrak, böyle buyurdu aşık,albüm,2013’den alınmıştır.)
  
  4
  benim yaralarım tevir tevirdir
  şimdi bir derdimiz beş oldu gitti
  benim işim irehberli , pirlidir
  hemen dertten derde düş oldu gitti
  
  umduğumuz, dertten derman aldı
  arayıp dertli olan dermanın buldu
  derdim bak biriken dört beş on oldu
  bin yıllık dertliye iş oldu gitti
  
  hayın kallaş, safi emrin tutmadı
  hazret-i pir buyurduğun gütmedi
  taliplikten düştü, kavil etmedi
  bal mumuyum deyen taş oldu gitti
  
  kul hüseyin eydür, pirim bir koca
  derdimi söylesem üç gün üç gece
  yolumuz uğradı boranlı güce
  gözlediğim yazlar kış oldu gitti
  
  (kaynak pir sultan’ın dostları –cahit öztelli sf.238 deyiş sıra13)
  
  5
  cemalini gördüm serhoşan oldum
  kanamadım dostun hüsnü meyinden
  pirimi gördüm de ürüşan oldum
  aşnan olsam hünerinden huyundan
  
  hüneri huyundan hissesi çoktur
  gerçeğin kelamı gerçektir haktır
  naciden olanın ervahı paktır
  haber aldım elif mimden ayından
  
  elif allah mim muhammet ayın ali
  hakikatte şah-ı merdan muin ali
  hak ehl-i beyite erdirir seni
  hacı olur sultan hak-i payindan
  
  hak-i payda mubah tazim mürüvvet
  mazlumda salihte hak ile hürmet
  şeriatı hatmedince tarikat
  yüzer oynar marifetin suyundan
  
  kul hüseyn’im marifeti söylesem
  hakikatin deryasını boylasam
  yüz yiğirmi dört bin oyun oynasam
  ustaz bizden yeğin olur oyunda
  
  (kaynak: ali cem akbulut, gazilerovacığı aşıkları, karamavi yayınları,2010)
  
  6
  gönül niçin beni zari zar ağlatırsın
  verdiğim ikrardan dönen değilim
  senden başkasına vermem gönlümü
  uçup daldan dala konan değilim
  
  kimseler çıkmasın senin köşküne
  elif ile mim yazarım meşkine
  yandım da kül oldum senin aşkına
  şair ateşlere yanan değilim
  
  her daim efendim yanımda olsan
  hicran sinem kırkpare bölünse
  istemem şu âlem hep güzel olsa
  senden başkasını seven değilim
  
  ikman göllere de ördek az gelir
  güzelden güzele cilve naz gelir
  yüzyıl cemaline baksam yine az gelir
  bin yıl dahi baksam kanan değilim
  
  kul hüseyin’ im der bilirsin halimi
  efendimsin cüda etme kulunu
  senden başkasına vermem elimi
  vallahi billahi yalan değilim
  
  ey şahin bakışlım bülbül avazlım deyişi semah olarak söylenmektedir. en çok karıştıran deyiştir. yıllarca “kul hüseyin” olarak söylense de orjinali hüseyin fevzi efendi ’ye aittir.
  
  kaynak
• yaş destanı
  
  adem oğlu bu dünyaya gelince
  taze açılmış bir fidana benzer
  bir yaşına da kadem basınca
  bülbül gibi şakır, gülşene (gül bahçesine) benzer
  
  iki yaşında da kalkar oturur
  üç yaşında çok manalar getürür
  dört yaşında hamaylisin (boyuna asılan küçük dua kesesi) götürür
  beş yaşında bağ-u bostana benzer
  
  altısında fehmeder (anlar) hep düşünü
  yedisinde düşürür ön dişini
  sekizinde fehmeder her işini
  dokuzunda mah-ı tabana (parlak ay) benzer
  
  on yaşında taze güldür, kokulur
  on birinde gonca güldür açılır
  on ikide boy gösterir seçilir
  on üçünde serv-i revana (salınarak yürüyen) benzer
  
  on dördünde mahbupluğu (güzellik) çağıdır
  on beşinde gören aklın dağıdır
  on altıda sanki cennet bağıdır
  on yedide kaşlar kemana (yay) benzer
  
  on sekizinde fehmeder arını (utanmayı)
  on dokuzda gözetir şikarını (avını)
  yirmisinde kimse bilmez sırrını
  talimini almış şahana benzer
  
  yirmi beşinde bir hoşça görünür
  otuzunda akan sudur, durulur
  otuz beşte meclislerde anılır
  balına karışmış irfana benzer
  
  kırk yaşında gazel gibi bağlarda
  kırk beşinde günahına ağlar da
  ellisinde subhan'a (hakka) bel bağlar da
  yüklenmiş yükünü, kervana benzer
  
  elli beşde ettikleri düş olur
  altmışında pirlik gelir, kış olur
  altmış beşinde gözleri yaş olur
  dağ başına çıkmış günşana (günebakan) benzer
  
  yetmişinde ağrı iner dizine
  yetmiş beşde duman çöker gözüne
  sekseninde kimse bakmaz yüzüne
  baykuşlar oturmuş virana benzer
  
  seksenbeşinde beli bükülünce
  doksanında defteri dürülünce
  doksan beşinde ömrü serilince
  kul hüseyin yüz yaşına varınca
  denesi savrulmuş harmana benzer
• 17. yüzyıl kızılbaş şairlerindendir, kul himmet'ten nasip almıştır.