kvn

• (bkz: ukteydim doldum) hep bu bkz'ı vermek istemişimdir.
  
  azgiderimuzgiderim üç yıl önce, bi zahmet üşengeç olmayan bir arkadaş doldursun demiş. bende sabah sabah hiç işim gücüm yokmuş gibi (yok aslında) örnekleriyle kvn nedir onu açıklayayım o zaman.
  
  sözlüğün latin ve türkçe gibi latin-extended dışında karakter desteği olmadığı için kirille yazamadığımız onca kelime arasında "kbh" şeklinde yazılabilmektedir. fuck the system dürümcü! ahahaha şaka lan o değil.
  
  kvn, kı-vı-en şeklinde okunan bir rus/sovyet canlı mizah performansıdır. ilk versiyonlarında dönemin diliyle ka-ve-en şeklinde okunuyormuş. gramere göre kı-vı-en olanı doğru. açılımı "klub vesyolykh i nakhodchivykh" yani "komik ve yaratıcı insanlar klübü". sahne oyunu, yarışma/turnuva, sahne performansı gibi çeşitli türleri olan ortaya karışık mizahi performanslar yığını diyebiliriz.
  
  ilk dönemleri şöyle bir şeydi:
  https://youtu.be/6xe53km6yzc
  
  karşılaştırmalı örnek olması açısından bugünkü ise hali şudur: https://youtu.be/_rva5_qoqec
  
  tarihsel olarak bakarsak bugün liseli turnuvası halinde teknoloji destekli, gangam style dansları yapılan gudik kvn ile devlet televizyonlarında matematik sınavı ciddiyetinde gerçekleştirilen versiyonu arasında dağlar kadar fark var. içeriğinde şarkı-türkü, dans, atışma, parodi, soru-cevap, video montajların sunulması gibi bir çok öğe mevcut. bu öğelerin bazıları henüz bir kaç sene önce eklenmiş. konsept ve platformda duruma/ülkeye göre değiştiği için canlı mizah performansı/turnuvası demek daha doğru olur sanırım. çünkü hem okul müsameresi hemde komedi klübü tarzları var.
  
  videolardan görebileceğiniz üzere beş-altı kişilik bir jüri, bir adet sahne yöneticisi bulunmaktadır. bu yarışların sonunda kazananlara çeşitli ödüller verilir. aralarda profesyonel sanatçılar çıkar şarkı söyler dans eder vs. eski versiyonlarında devlet yetkilileri açılışta filan çıkıp moral konuşmaları yaparmış. örnek videodaki sunucu alexander maslyakov, bizim halit kıvanç gibi ikonlaşmış bir isim. yukarı seviye turnuvaların hepsini 1965 yılından beri bu abi yönetmektedir. yöneticinin görevi bölüm aralarında jüriden gelen puanları okumak, sunum yapmak ve sahnedekileri kontrol etmektir. yamulmuyorsam bu abi bugün organizasyonun da ortağıdır.
  
  günümüzde profesyonel ve amatör liglere ek olarak okullar arası turnuvalar halinde gerçekleştirilmektedir. yukarı lig dedikleri bi nevi şampiyonlar ligidir. her ülkenin şampiyonları final turuna kalır ve genelde moskova'da gerçekleştirilen finalde kapışırlar. örneğin şurada en üst ligin kırgız çeyrek finalist ekibi sahne almaktadır.
  https://youtu.be/pnaoe_9kmzc
  
  olay akışı orijinal versiyonunda şöyle cereyan eder; ilk aşamada gruplar topluca sahneye çıkarak çeşitli skeçler ortaya koyarlar. bu sahneye razminka yani ısınma turu denir. sonraki aşamada yukarıdaki linkten görebileceğiniz üzere gruplar kendi ana parodilerini sergilerler. ilk önce dansla bir antre yapılır ve grup tanıtılır akabinde parodilerle devam eden basit bir gösteri sergilenir.
  
  jürinin puanlarıyla çeyrek finale kadar her tur bir eleme yapılır. çeyrek finalde daha önceden hazırlanan espriler sırayla okunarak seyirciden oy alma işlemine gidilir.
  https://youtu.be/i11jkzo2epq
  
  yarı finalde genelde sahne yöneticisinin sorduğu sorular üzerine doğaçlama esprili yanıtlar verilir. grubun konuyu düşünmesi ve espriyi hazırlaması için kısa bir süre verilir. örneğin: https://youtu.be/p7niwr5h5ja
  
  finalde ise gruplar karşı karşıya gelir olay aşık atışmasına döner. bu kolej stili kvn olarak yer edinmiştir. bir de bunun televizyonlarda yayınlanan özel versiyonları vardır. ülkeler arası versiyonu bittabi ki döneminde rusça konuşan sscb ülkelerinin arasında gerçekleştirilmiştir. bugün hala ülkeler arası kvn turnuvaları devam ettirilmektedir.
  
  buraya kadar ne olduğunu anladım bana olayın detayı lazım değil diyenler bundan sonrasını okumayabilirler. devam eden bölümde olayın sosyal, siyasi ve tarihi kısımlarına değineceğim. buyrun aşk ile;
  
  tarihinden bahsetmek gerekirse çok eski değil 1960'lı yıllarda ortaya çıkmıştır. bildiğiniz gibi sovyetler birliği döneminde her şey gibi sanat ve mizahta devlet kontrolünde gerçekleştirilmekteydi. kvn bu dönemde amerikada coşan komedi programlarının alternatifi olarak başlatılmıştır. sovyetler o vakitler bugün iran ve suudi arabistan'ın yaptığı gibi uydu anteni takanları yakalayıp cezalandırmaktaydı. yabancı yayınları izlemek kati surette yasaktı. gel gelelim halk bir şekilde haberdar oldukları güzelliklerden uzak kaldıkça agresifleştiği için devlet yetkilileri dünyada meşhur ne varsa çakmasını hazırlayarak halkın gazını almaya çalışmıştır. mesela beatles çok mu meşhur? hemen çakma versiyonları hazırlanıp belli bir program dahilinde her sscb ülkesine yayılmışlardır. örneğin yalla grubu bütün sovyetlerde meşhur edilmiştir. kazakistan'da ise dos-mukasan grubu patlamıştır. saçından müziğine kadar her şey beatles çakmasıdır bu grupların. konuyu çok uzatmak istemiyorum ama şimdi bir kaç orak çekiç sevdalısı gelir yalanlamaya çalışır diye bir kaç örnek daha bırakıp konuya öyle döneyim. bu dönemde walt disney çakması zibilyon tane çizgi film yapılmıştır. örneğin dumbo çakması annesini arayan bir mamut hakkında çizgi film var. daha çarpıcı bir örnek isteyene ise şunu vereyim. almanların sovyetlere mağlup olduğu 9 mayıs 1945 tarihi sscb'de zafer bayramıdır. bugün bile duruma göre bir hafta tatil verilen mühim bir bayramdır. öyle bir kutlanır ki insanın sokağa çıkıp votkayla dans edesi, en olmadı red alert 2 yükleyip sovyetlerle oyunu bitiresi gelir. ve fakat bu bayram için hazırlanan afişlerde yıllardır amerikan propagandalarının çakması kullanılır. örnekte görebileceğiniz üzere amerikalı askerlerin ıwo jima'daki suribachi dağında çekilen meşhur bayrak sahnesi bile bire bir kullanılmıştır. kvn'lerde ise bol bol özlemi çekilen konular gündeme getirilir.
  
  neyse kvn'e geri dönüyorum. işte kvn'de yine aynı dönemde coşan roasts club tarzının çakması olarak başlatılmıştır. format olarak üzerinde oynansada yapı olarak amerikan mizahının bire bir kopyasıdır. 1904'den beri özel klüp olan new york friars club'ın meşhur haşlama/taşlama gecelerinin gazıyla gelişen avam komedi klüplerinden daha düşük bir formata sahiptir. belki de rus mizahı bize uzak olduğu için öyle geliyordur bilemiyorum. bildiğim şey copacabana'da dean martin ve jerry lewis'in atışmalı stand-up komedinin temellerini attığı şu tarz özel gösterilerle çok paralel gittiğidir. hele bu ikilinin ulusal kanalda yayınlanan colgate comedy hour programındaki sulu parodiler ilk dönem kvn'de direkto kopyalanmıştır. ha bir de aynı dönemde moskova'da burjuvaya özel friars roast tarzı ünlülerin katıldığı şovların yapıldığını biliyoruz ama onu konuya dail etmeyeceğim. sadece esinlenme konusunda akılda bulunsun. dean martin, marilyn monroe, eddie fisher'in katıldığı taşlama gecelerinden birisi: https://youtu.be/95ecfv_19-m
  
  daha bunun john belushy ve chevy chase'li saturday night live çakması parodili tv programları var ama örnek vereceğim derken tuğla gibi entry oldu. o yüzden bundan sonrasını kısa keseceğim. bu proje diğerlerinden farklı olarak ilk aşamada çok büyük elde patlamıştır.
  
  çünkü canlı yayına çıkardıkları insanlar alttan alta ironi dolu esprilerle devleti iğneleyerek mizahı bir silaha dönüştürmüşlerdir. özellikle gençlerin mizah yüzünden cezalandırılmalarının devlet imajı açısından iyi olmayacağını bilen karşıtlar tarafından çok güzel kullanılmıştır. tıpkı daha az ceza alacağını bildikleri için namus temizlemeye gençleri gönderen aşiretler gibi öne saf gençleri sürmüşlerdir. bunlar yıllarca ustalarının yazdığı parodileri oynamışlardır. bazıları kazasız atlatırken bazıları sırf bu yüzden üniversiteden atılmak, ebesinin fizanına sürülmek gibi çeşitli baskılara maruz kalmışlardır. bu olayları okuduğum kitapları bilahare kaynak olarak ekleyeceğim. yalnız bu stil öyle bir kalıplaştı ki bugün bile gerek rusya'da gerekse diğer eski sscb ülkelerinde hala kvn yoluyla taşlama yapılır. sahne sanatlarını seven ve tiyatro alışkanlığı olan halka direkt olarak ulaşabilmenin yolunu açmıştır. çünkü öyle çok ve sık düzenlenmeye başlandı ki en az televizyon kadar etki yarattı. hatta bu öyle bir örgütlenme gücü vermiştir ki kvn aktörlüğü dışında düğün sunuculuğu (bkz: tamada) yapan oyuncular tarafından düğünlerde bile anti-propaganda aracı olarak kullanılmıştır. yakın zaman evvel kazakistan'ın çin'e uzun süreli toprak kiralama projesine karşı çıkan halka protesto hakkı vermeyen ve gür sesleri sert şekilde bastıran devlete karşı düğünlerde mizah yoluyla karşılık vermeleri beni çok şaşırttı. hatta bu toprak kiralama olayından bir düğün sayesinde haberim oldu.
  
  neyse, milyonların gözü önünde anti-sovyet söylemleri dönen bu yayınlardan hoşlanmayan yöneticiler canlı yayını uzun süre yasaklarlar. 80'li yılların ortalarına kadar da canlı yayın kvn yapılmasına izin verilmez. her pazar kontrollü parodiler bant kayıdından verilerek sansür yok mesajı verilir. turnuvalarda ise maksimum korku politikasıyla hasar minimuma indirilmeye çalışılmıştır. şöyle bir sahne düşünün. grupça mizah performansı sergilerken molalarda sahneye cem yılmaz'ın tasvir ettiği tarzda bir orgeneral çıkıyor. vatan millet sevgisinden, üstün sovyet gücünden veya düşmanların nasıl korktuğundan falan bahsediyor. sahneden inip yerine geçene kadar bekleyip sonra mizah yapmaya çalışıyorsunuz.
  
  sanatın ve mizahın devlet kontrolünde olduğu bu ülkelerde mizah dergilerinin ve karikatürün gelişmeme sebebi de budur. bana sorarsanız kvn sosyolojik açıdan çok ilginç bir olay. adeta mizahın gücünü gözümüze sokuyor. yıllarca insanların yönetimi eleştirebildiği tek cephe olarak sovyetlerin çöküşünde ufakta olsa pay sahibi olduğu kanaatindeyim. nasıl ki illüzyon gösterilerinin en önemli kısımı prestij ise kvn'in bugün geldiği noktada en önemli bölümü taşlamadır. kvn sayesinde lenin ve stalin birer tabuyken artık en çok dalga geçilen konulardan biri oldular. yakın zamandan örnek vereyim. izlediğim bir turnuvada putine uçak düşürme olayı üstünden türlü çeşitli laf sokuldu ve bu adamlar 2016 finalinde hala varlar. aynı dönemde putin ve uçak temalı karikatür yüzünden bir çizerin devlet başkanına hakaretten hakkında soruşturma başlatıldığını göz önünde bulundurursanız kvn'e gösterilen töleransın boyutlarını idrak edebilirsiniz. sanırım devletin gözünde kvn parodileri klasikleştiği için levent kırca'nın süleyman demirel taklidinden daha fazla rahatsız etmiyor. şurada bizim uzun ve x başbakan gibi putin-medvedev arasındaki al takke ver külah oyunu sergileniyor. hatta izleyenler arasında putin'de var ve yalandan gülüp geçiyor. https://youtu.be/2gs5n7jefl8
  
  son olarak şunu yazmadan edemeyeceğim. takribi on yıldır türkiye'de başımıza bela edilen sikim sokum parodili programları biliyorsunuz. bencileyin bu garabet yapımlar türk usülü kvn yorumudur. malumunuz, ortada yönlendirilmesi/harcaması kolay amatör oyuncular barındıran, sisteme bol bol laf sokma imkanı veren ve kökeni sovyetler olan bir eğlencelik var. yılmaz erdoğan gibi kızıl sevici tipler bu fırsatı kaçırır mı? tabi ki kaçırmadılar. yalnız unuttukları nokta bu kötü kopyanın kendisi zaten hali hazırda batı eğlenceliklerinin çirkin bir mutasyonu. o yüzden kinaye yapsın diye öne sürdükleri piyon çıraklar bugün beş vakit iktidar yalıyorlar. hatta baştakini bile değil, onların maşası olan medya patronlarının dübürlerini emikliyorlar.
  
  not: burası ara sıra editlenir. kaynaklar-örnekler gelir. fidanlar ağaca, ağaçlar ormana döner.
• külliyatına hakim olmamakla birlikte, açılan bir dolu tabela üniversitesinden sonra aşağıdaki trajikomik şarkı her zaman yüzümü güldürmüştür.
  https://youtube.com/watch?v=gg4rxjr_ciq
• önceleri sovyetler'de devamında da rusya'da yayınlanan yerel ve uluslararası bir tv programı.
  
  önceleri yarışma olarak başlamış. bir nevi liseler-fakülteler arası komedi yarışması gibi.
  tam açılımı kulüp vesolyih nahodçivih, kısaltılmışı ka-ve-en. komedyen neşeli ustalar diye çevirebiliriz.
  bizdeki çok güzel hareketler, güldür güldür tarzı bir progam.
  
  vikiden kaynak vereyim dedim ama türkçe kaynak nanay. ingilizcesi var.
  
  e:i
• final space'deki favori karakterim.