latince

• çekimli bir dil. ayrıntılara fazla girmeden cinsiyetleri, isim, fiil ve sıfat çekimlerini, zamirleri, edatları, bağlaçları olduğu kadar not edelim.
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  cinsiyetler:
  eril, dişil ve nötral olmak üzere 3'e ayrılır. cinsiyetler gramatikal veya doğal olabilirler. örneğin, puer maskülendir ve oğlan anlamına gelir. puella feminendir ve tercümesi kızdır. rex maskülendir ve kral demektir. regina feminendir ve kraliçe olarak çevrilir. ( rex ve regina sözcüklerini reign ile bağdaştırarak aklınızda tutabilirsiniz) bunlar, sözcüklerin doğal cinsiyetleridir. gramatikal cinsiyet çekimleri ise objelerin cinsiyetleri olmadığı hâlde yapılan biçimsel ayrımlardır. isimlerle bir araya gelen sıfatlarla beraber kendilerini gösterirler. örnek: porta magna ve lapis magnus. görüldüğü üzere, "büyük" mânâsına gelen magnus sıfatı, dişil "porta" (kapı. portallardan aklınıza gelsin.) sözcüğü ile bir araya geldiğinde farklı bir form almıştır. %100 geçerliliği olmasa bile; genel olarak nehirlerin, rüzgârların, dağların, ayların maskülen; şehirlerin, ülkelerin, bitkilerin, ağaçların, mücevherlerin ve çoğu hayvanın feminen olduğunu söyleyebiliriz.
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  hâller:
  - nominatif: yalın hâldir.
  - genitif: âidiyet belirtir. (iyelik eki)
  - datif: dolaylı nesnenin hâlidir. (-e hâli)
  - akusatif: doğrudan nesnenin hâlidir. (-i hâli)
  - ablatif : yön, birliktelik gibi durumları belirtir. (-den, ile vs.)
  - vokatif: seslenme hâlidir.
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  isimler 5 deklinasyonda çekimlenirler.
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  1. deklinasyon: (a-stem)
  bu gruba ait isimlerin kökleri "a" ile biter, feminendirler. fakat bazı istisnalar vardır, hadria (adriyatik) ve nauta (denizci), papa gibi.
  
  1. deklinasyonda tekil ve çoğul hâl çekimleri:
  
  __________tekil___çoğul___
  nom:______ -a ____ -ae ____
  gen:_______-ae____-arum__
  dat:_______-ae____-is_____
  aku:_______-am___-as_____
  abl:________-a____-is______
  vok: _______-a____-ae_____
  
  örnek olarak, yıldız anlamına gelen stella sözcüğünü ele alalım. (kelimeyi interstellar'dan hatırlarsınız.) genitifin aidiyet belirttiğini söylemiştik. bu durumda stellarum çekimi, tabloda görüldüğü gibi çoğul hâle ve genitife karşılık geldiğinden; "yıldızların" şeklinde tercüme edilecektir. -ae ve -is gibi çekimlerin birden fazla olması problem değildir, cümlede kullanım şekline göre sözcüğün neyi ifade ettiği anlaşılabilir.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  2. deklinasyon: (o-stem)
  bu gruba ait isimler çoğunlukla maskülen veya nötrdür. yalın (nominatif) hâlde, -us ve -er ile sonlanan maskülen sözcüklerle, -um ile sonlanan nötral sözcüklerle karşılaşırız. şimdiki tabloda -um ile sonlanan nötrallerdeki küçük farklılıkları parantez içinde yazacağım, diğerleri maskülen -us tablosu ile ortaktır.
  
  __________tekil___çoğul___
  nom:____ -us (-um)__ -i (-a)_
  gen:_______-i_____-orum__
  dat:_______-o_____-is_____
  aku:_______-um___-os (-a)_
  abl:________-o____-is______
  vok: _______-e_____-i______
  
  akılda kalıcı bazı örnekler: deus (tanrı), populus (insanlar), ovum (yumurta)
  
  erasmus'un " dulce bellum inexpertis " sözündeki (tecrübe etmeyene savaş tatlıdır.) savaş anlamına gelen bellum 2. deklinasyondaki bir nötral sözcüktür. warcraftçılara özel: koronun söylediği "desideratus fatum, desideratus bellum!" cümlesindeki fatum da, fate sözcüğünden aşina olduğumuz gibi, kader demektir ve aynı bellum(savaş) gibi 2. deklinasyondaki bir nötral sözcüktür.
  
  diyelim ki sonu -us veya -um ile bitmeyen, maskülen ve -er ile sonlanan bir sözcükle karşı karşıyayız. entry'nin başında da söz ettiğimiz puer sözcüğü gibi. bu durumda da sözcüğü yine aynı bu tablodaki gibi çekimliyoruz, sadece tekil nominatif ve tekil vokatif hâline dokunmuyoruz. yani puer sözcüğünün tekil nominatifi de tekil vokatifi de puer olarak kalıyor, fakat genitif tekili pueri, akusatif çoğulu maskülen olduğu için pueros oluyor. bunun için de ayrı bir tablo yapmaya gerek yok.
  
  bu sözcük gruplarının haricinde de; ikinci deklinasyonda yunanca kökenli bazı sözcükler mevcut. mythos ve ilion gibi. bunlar istisnai durumlar olup kendi içlerinde de farklılıklar gösterebildiklerinden buraya ayrı ayrı tablolarını yazmak anlamsız olur.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  3. deklinasyon: (ünsüz ve i-stem)
  en korkunç, en kafa karıştırıcı çekimdir. üç cinsiyeti de içerir. kelimeler oldukça farklı şekillerde biterler. teselli: tüm bunların tekil genitif çekimleri -is'tir.
  
  buradaki sözcükleri iki temel kategoriye ayırabiliriz.
  
  - düzenli 3. deklinasyon isimleri
  - i-stem'ler
  
  düzenli 3. deklinasyon isimlerine çeşitli basit örnekler verirsek:
  
  homo, adam demektir ve maskülendir. lux (ışık) ve vox (ses) feminendirler. meşhur bir latince motto olan, "post tenebras lux" , "karanlıktan aydınlığa" demektir. bir milli irade tasviri gibi olan "vox populi vox dei" de, "insanların sesi tanrının sesi" şeklinde tercüme edilebilir, burada 2. deklinasyona ait olan populus ve deus sözcükleri tekil genitif hâlden ötürü -i almışlardır.
  
  şimdi çekim tablolarına maskülen & feminen ve nötral olarak iki grupta bakalım.
  
  maskülenler ve feminenler için:
  __________tekil___çoğul___
  nom:____ ********__ -es____
  gen:_______-is_____-um____
  dat:_______-i_____-ibus____
  aku:_______-em___-es_____
  abl:________-e____-ibus___
  
  nötraller için:
  nom:____ ********__ -a____
  gen:_______-is_____-um___
  dat:_______-i_____-ibus___
  aku:____ ********____-a____
  abl:________-e____-ibus___
  
  gördüğümüz gibi, nominatif ve akusatif hâller dışında değişmiyor.
  
  kulakları ave maria'nın sözlerine aşina olanlar bilirler:
  
  "dominus tecum
  benedicta tu in mulieribus."
  
  burada -ibus ile çekimlenmiş olan mulieribus ablatif formdadır ve yalın hâlde iken mulier (kadın) sözcüğüdür.
  
  3. deklinasyonun başında, sözcükleri iki temel kategoriye ayırmıştık. şimdi gelelim ikinci gruba, yani i-stem'lere.
  
  bu sözcüklere verebileceğimiz güzel örnekler:
  
  nötral: mare(deniz), caput(kafa) sözcükleri. mare kelimesi italyanca'da aynı, ispanyolca'da mar, almanca'da meer, fransızca'da mer, nedense ingilizce'de sea olmuş.
  
  feminen: mors (ölüm) kelimesinin yine ave maria'da "nunc et in hora mortis" (şimdi ve ölüm zamanında) şeklinde kullanıldığını görebiliriz. 3. deklinasyonda -is'in sözcüklerin hepsi için genitif tekil çekim olduğunu belirtmiştik. fakat s'nin yerini t'nin almış olması kafa karıştırıcı olabilir. aynı durumla başka sözcüklerde de karşılaşılabilir, pars (bölüm) gibi. genitif tekil çekimi parsis değil partis'dir.
  
  maskülen: civis (vatandaş) sözcüğü. "civic duty" kavramı buradan geliyor. türkçe'deki sivil de, fransızca'daki civique sözcüğünden geliyor.
  
  çekimleri incelersek:
  
  maskülenler ve feminenler için:
  __________tekil___çoğul___
  nom:____ ********__ -es____
  gen:_______-is_____-ium___
  dat:_______-i_____-ibus____
  aku:_______-em___-es_____
  abl:________-e____-ibus___
  
  yani -ium dışında değişen bir şey yok.
  
  nötraller için:
  __________tekil___çoğul___
  nom:____ ********__ -ia____
  gen:_______-is_____-ium___
  dat:_______-i_____-ibus___
  aku:____ ********____-ia___
  abl:________-e____-ibus___
  
  burada -ium dışında farklılık, -ia.
  
  önemli ayrıntı: pars ve mors'ta olduğu gibi s'lerin t'ye dönüşmesi tek harf değişimi değil.
  
  * mater gibi sözcüklerde -e düşebiliyor. bu durumda çekimler matres (nom. çoğul), matris (gen. tekil) şeklinde olabiliyor.
  
  * -x'ler c veya g'ye dönüşebiliyor. meselâ entry'nin başında bahsettiğimiz kral anlamına gelen rex, reges (nom. çoğul), regis (gen. tekil) vs. şeklinde çekimleniyor.
  
  * -us için -er veya -or gelebiliyor. zaman anlamındaki tempus, tempora (nom. çoğul), temporis (gen. tekil) vs. olarak değişirken, yara anlamındaki vulnus, vulnera (nom. çoğul), vulneris (gen. tekil) olarak değişiyor.
  
  * -men ile biten carmen gibi kelimelerde, -min, -men'in yerini alabiliyor. buna en güzel örnek, carl orff'tan carmina burana.
  
  * -put ile biten caput gibi kelimelerde bu defa -pit, -put'un yerinde görülebiliyor. tıbbi literatürden örnek verirsek, saçlı derinin dermatofitik enfeksiyonu olan tinea capitis.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  4. deklinasyon: (u-stem)
  genelde maskülen sözcükler içerir. 3. deklinasyondan sonra ilaç gibi gelir. ^*
  
  maskülenler için:
  __________tekil___çoğul___
  nom:______-us_____ -us___
  gen:_______-us_____-uum_
  dat:_______-ui_____-ibus__
  aku:_______-um____-us___
  abl:________-u____-ibus___
  
  örnek olarak:
  exitus(çıkış), fluctus (dalga) , adventus(varış), senatus(senato) verilebilir.
  
  nötraller için:
  __________tekil___çoğul___
  nom:______-u_____ -ua___
  gen:_______-us____-uum__
  dat:_______-u_____-ibus__
  aku:_______-u_____-ua___
  abl:_______-u____-ibus___
  
  nötrale örnek olarak cornuyu (boynuz) gösterebiliriz.
  feminene örnek olarak da manus(el) vardır lakin maskülen gibi çekimlenir.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  5. deklinasyon: (e-stem)
  çoğunlukla feminen sözcüklerin dahil olduğu çekim grubudur. res (şey), dies (gün), spes (umut), fides (inanç) gibi sözcükler burada çekimlenir. dies istisnai olarak maskülendir.
  
  __________tekil___çoğul___
  nom:______-es_____ -es___
  gen:_______-ei____-erum__
  dat:_______-ei_____-ebus__
  aku:_______-em____-es____
  abl:_______-e______-ebus__
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  sıfatlar:
  isimlerle bir arada kullanıldıklarından; önüne geldikleri ismin tekillik/çoğulluk durumundan, cinsiyetinden ve hâlinden etkilenirler.
  
  sıfatları iki ana gruba ayırabiliriz:
  
  1) 1. ve 2. deklinasyon çekimleri ile sonlananlar
  2) 3. deklinasyon çekimleri ile sonlananlar
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  1. ve 2. deklinasyon çekimleri ile sonlanan sıfatlar:
  
  örnek olarak "puella puerum amat." cümlesini ele alalım. amat, sevmek anlamına gelen fiildir ve cümlenin tercümesi tahmin edebileceğiniz gibi, "kız oğlanı seviyor."dur. cümlede puella feminen ve nominatif tekil hâldedir, tekil ve maskülen olan puerum ise "-i" halindedir yani akusatiftir. şimdi biz cümleyi, "güzel kız salak oğlanı seviyor." şeklinde değiştirmek istersek yeni cümle, "puella pulchra (güzel) puerum stultum (salak) amat" şeklinde olacaktır. burada sıfatların, önlerine geldikleri isimlerle uyum içinde değiştiklerini anlayabiliyoruz.
  
  bu gruptaki bir sıfatın feminen olması durumunda sıfata 1. deklinasyon çekimi, maskülen veya nötral olması durumunda 2. deklinasyon çekimi uygulanır. hatırlarsak, 1. deklinasyon çekimindeki sözcükler çoğunlukla feminen iken 2. deklinasyon çekimindeki sözcükler çoğunlukla maskülen veya nötraldi.
  
  nominatif hâlde bir tekil ismin önüne gelecek olan, "iyi" anlamına gelen maskülen formdaki bonus sözcüğüne bakalım. önüne geleceği isim feminen olursa, bona olarak, nötral olursa bonum olarak değişir.
  
  tekil hâl için bir tablo yaparsak ve masküleni "m", femineni "f", nötrali "n" olarak belirtirsek:
  
  __________m___f___n______
  nom:_____-us__-a__-um____
  gen:______-i___-ae__-i______
  dat:______-o___-ae__-o_____
  aku:______-um_-am_-um____
  abl:_______-o___-a___-o____
  
  çoğul hâl: (ayrı ayrı tablo yapsak da hepsi 1. ve 2. deklinasyona bakarak çıkarılabilecek olan çekimlerdir.)
  
  _______m_____f_______n__
  nom:___-i_____-ae_____-a___
  gen:__-orum__-arum___-orum_
  dat:___-is_____-is_____-is_____
  aku:___-os____-as_____-a____
  abl:____-is____-is_____-is____
  
  puellas bonas dersek, bu "iyi kızları" demek olur zira akusatif, feminen ve çoğuldur. anatomideki substantia nigra yani siyah madde (niger - nigra - nigrum) de bu gruba ait bir sıfat tamlamasına örnek olarak verilebilir.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  3. deklinasyon çekimleri ile sonlanan sıfatlar kendi içlerinde 3'e ayrılabilirler:
  
  - tek bitişli:
  örn: vetus (eski)
  - iki bitişli:
  örn: fortis, forte (güçlü, cesur)
  - üç bitişli:
  örn: acer ,acris ,acre (keskin)
  
  keskin sıfatını tekil hâlde çekimleyelim.
  _______m_____f_______n__
  nom:__acer___acris___acre__
  gen:___acris__acris___acris__
  dat:___acri____acri___acri___
  aku:__acrem__acrem__acre__
  abl:___acri(-e)_acri(-e)_acri(-e)
  
  gördüğümüz gibi ufak değişiklikler olsa da, ekler 3. deklinasyondan. iki bitişli fortis gibi sıfatlarda ise, maskülen ve feminen hâller nominatif tekil hâl de dahil olmak üzere birbiri ile aynı şekilde çekimlenecek. vetus gibi tek bitişli sıfatlarda, nominatif tekil hâl her üç cinsiyet için de aynı olacak. zaten sınıflandırma bunun üzerinden yapılıyor.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  sıfat karşılaştırmaları:
  
  komparatif ve süperlatif hâller, yani daha ve en gibi anlam güçlendiriciler nasıl kullanılır?
  
  latince'de de, aynı ingilizce'de olduğu gibi kıyaslamaların dereceleri vardır: pozitif, komparatif ve süperlatif. komparatif genellikle sıfata -ior (nötral: -ius) ekleyerek, süperlatif ise -issumus (feminen: -issima, nötral: -issimum) ekleyerek çekimlenir. tipik bir örnek olarak, potterheadler mutluluk iksiri olan felix felicis'i bilirler, felix mutlu demektir. x harfini, cs olarak düşünün. felicior daha mutlu, felicissimus en mutlu olacaktır. veya apertus, açık anlamında ise, apertior daha açık, apertissimus en açık anlamındadır.
  
  -er formundaki sıfatlarda, süperlatif -rimus eklenerek elde edilir.
  örnek: acer - acrior - acerrimus
  
  -lis formundaki 6 sıfatta süperlatif, is'in yerine -limus'un getirilmesi ile elde edilir.
  bu sıfatlar: difficilis (zor) , facilis (kolay), dissimilis (benzemeyen), similis (benzer), humilis (düşük), gracilis (ince)
  
  örnek: gracilis - gracilior - gracillimus
  
  -dicus ve -volus ile bileşik olanlar, anlamsal olarak karşılık geldikleri dicens (söylemek) ve volens (söylemek) sözcüklerine göre çekimlenir.
  
  örnek: maledicus (karalayıcı) - maledicentior - maledicentissimus veya malevolus (kindar) - malevolentior - malevolentissimus
  
  analoji yaparak -ficus'ta da benzer bir durum olduğunu söyleyebiliriz.
  
  magnificus (büyük) -magnificentior - magnificentissimus
  
  düzensiz olan bazı sıfatlara gelirsek: (ingilizce'deki good - better - the best gibi)
  
  multus (fazla, much'a karşılık gelecek şekilde) - plus (daha fazla) - plurimus (en fazla)
  multi (fazla, many'e karşılık gelecek şekilde) - plures (daha fazla) - plurimi (en fazla)
  bonus (iyi) - melior (daha iyi) - optimus (en iyi)
  malus (kötü) - peior (daha kötü) - pessimus (en kötü)
  magnus (büyük) - maior (daha büyük) - maximus (en büyük)
  parvus (küçük) - minor (daha küçük) - minimus (en küçük)
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  fiiller:
  nasıl isimleri ve sıfatları gruplara ayırıp deklinasyonarına göre sınıflandırdıysak fiilleri de konjugasyonlarına göre sınıflandıracağız.
  
  4 standart konjugasyon var. bir fiil çekimlendiğinde şunları belirtir:
  
  - zaman: t1: şimdiki zaman , t2: geçmiş zaman , t3: gelecek zaman , t4: tamamlanmış geçmiş zaman (perfect), t5: geçmiş zamanın hikâyesi (pluperfect), t6: tamamlanmış olacak gelecek zaman (future perfect)
  - kip: haber kipi, dilek kipi (dilek kiplerini yazmayacağım çünkü fazla hipotetik, fazla soyut cümleler dışında pek ihtiyaç yok. acısına değmiyor.)
  - şahıs: ben, sen, o, biz, siz, onlar
  - etkenlik ve edilgenlik
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  1. konjugasyon
  örnek fiilin mastar hâli: amare (sevmek)
  birinci tekil şahıs: amo
  perfect etken kök: amavi
  perfect edilgen kök: amatus
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, etken formu:
  ben: o - abam - abo - i - eram - ero
  sen: as - abas - abis - isti - eras - eris
  o: at - abat - abit - it - erat - erit
  biz: amus - abamus - abimus - imus - eramus - erimus
  siz: atis - abatis - abitis - istis - eratis - eritis
  onlar: ant - abant - abunt - erunt - erant - erint
  
  bu durumda amavimus sözcüğü ile karşılaşırsanız, imus'un biz satırında t4'e denk geliyor olmasından yola çıkarak çevirisini "sevmiştik" şeklinde yapabilirsiniz.
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, edilgen formu:
  ben: or - abar -abor - us sum - us eram - es ero
  sen: aris - abaris - aberis - us es - es eras - es eris
  o: atur - abatur - abitur - us est - es erat - us erit
  biz: amur - abamur - abimur - i sumus - i eramus - i erimus
  siz: amini - abamini - abimini - i estis - i eratis - i eritis
  onlar: antur - abantur - abuntur - i sunt - i erant - i erunt
  
  dolayısıyla, amati erunt "sevilmiş olacaklardı" diye tercüme edilecektir.
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  2. konjugasyon
  örnek fiilin mastar hâli: monere (uyarmak)
  birinci tekil şahıs: moneo
  perfect etken kök: monui
  perfect edilgen kök: monitus
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, etken formu:
  ben: eo - ebam - ebo - i - eram - ero
  sen: es - ebas - ebis - isti - eras - eris
  o: et - ebat - ebit - it - erat - erit
  biz: emus - ebamus - ebimus - imus - eramus - erimus
  siz: etis - ebatis - ebitis - istis - eratis - eritis
  onlar: ent - ebant - ebunt - erunt - erant - erint
  
  tabloda aslında pek değişiklik yok, a'ların yerine e geldi o kadar. monebis sözcüğünün anlamının "uyaracaksın." olduğunu aldığı ekten görüyoruz.
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, edilgen formu:
  ben: eor - ebar -ebor - us sum - us eram - es ero
  sen: eris - ebaris - eberis - us es - es eras - es eris
  o: etur - ebatur - ebitur - us est - es erat - us erit
  biz: emur - ebamur - ebimur - i sumus - i eramus - i erimus
  siz: emini - ebamini - ebimini - i estis - i eratis - i eritis
  onlar: entur - ebantur - ebuntur - i sunt - i erant - i erunt
  
  yine 1. konjugasyondan pek farklı olmayan bir tablo.
  
  gruba ait olan bazı diğer fiiller:(birinci tekil, mastar, perfect etken, perfect edilgen olmak üzere)
  
  video, videre, vidi, visum (görmek)
  maneo, manere, mansi, mansum (kalmak)
  sedeo, sedere, sedi, sessum (oturmak)
  habeo, habere, habui, habitum (tutmak, sahip olmak)
  moveo, movere, movi, monitum (hareket etmek)
  teneo, tenere, tenui, tentum (tutmak)
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  3. konjugasyon
  örnek fiilin mastar hâli: ducere (önderlik etmek)
  birinci tekil şahıs: duco
  perfect etken kök: duxi
  perfect edilgen kök: ductus
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, etken formu:
  ben: o - ebam - am - i - eram - ero
  sen: is - ebas - es - isti - eras - eris
  o: it - ebat - et - it - erat - erit
  biz: imus - ebamus - emus - imus - eramus - erimus
  siz: itis - ebatis - etis - istis - eratis - eritis
  onlar: unt - ebant - ent - erunt - erant - erint
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, edilgen formu:
  ben: or - ebar -ar - us sum - us eram - us ero
  sen: eris - ebaris - eris - us es - us eras - us eris
  o: itur - ebatur - etur - us est - us erat - us erit
  biz: imur - ebamur - emur - i sumus - i eramus - i erimus
  siz: imini - ebamini - emini - i estis - i eratis - i eritis
  onlar: untur - ebantur - entur - i sunt - i erant - i erunt
  
  örnek: edilgen olarak, t5'te (pluperfect) 3. tekil şahısa göre çekimlersek, ductus erat, etken olarak t1'de (şimdiki zaman) 2. çoğul şahısa göre çekimlersek, ducitis, etken olarak t6'da (future perfect) 1. tekil şahısa göre çekimlersek, duxero oluyor. dikkat ederseniz sonuncusunda x geldi, çünkü en başta belirttiğimiz gibi perfect etken kök duxi şeklinde.
  
  gruba ait olan bazı diğer fiiller:(birinci tekil, mastar, perfect etken, perfect edilgen olmak üzere)
  
  vinco, vincere, vici, victum (yenmek, fethetmek)
  surgo, surgere, surrexi, surrectum (ayağa kalkmak)
  rego, regere, rexi, rectum (yönetmek)
  relinquo, relinquere, reliqui, relictum (ayrılmak)
  mitto, mittere, misi, missum (göndermek)
  defendo, defendere, defendi, defensum (savunmak)
  
  3. konjugasyon (i-stem)
  örnek fiilin mastar hâli: incipere (başlamak)
  birinci tekil şahıs: incipio
  perfect etken kök: incepi
  perfect edilgen kök: inceptus
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, etken formu:
  ben: io - iebam - iam - i - eram - ero
  sen: is - iebas - ies - isti - eras - eris
  o: it - iebat - iet - it - erat - erit
  biz: imus - iebamus - iemus - imus - eramus - erimus
  siz: itis - iebatis - ietis - istis - eratis - eritis
  onlar: iunt - iebant - ient - erunt - erant - erint
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, edilgen formu:
  ben: ior - iebar -iar - us sum - us eram - us ero
  sen: eris - iebaris - ieris - us es - us eras - us eris
  o: itur - iebatur - ietur - us est - us erat - us erit
  biz: imur - iebamur - iemur - i sumus - i eramus - i erimus
  siz: imini - iebamini - iemini - i estis - i eratis - i eritis
  onlar: iuntur - iebantur - ientur - i sunt - i erant - i erunt
  
  örnek: edilgen olarak, t5'te (pluperfect) 3. tekil şahısa göre çekimlersek, inceptus erat, etken olarak t1'de (şimdiki zaman) 2. çoğul şahısa göre çekimlersek, incipitis, etken olarak t6'da (future perfect) 1. tekil şahısa göre çekimlersek, incepero oluyor. (incepideki i düşüyor)
  
  gruba ait olan bazı diğer fiiller:(birinci tekil, mastar, perfect etken, perfect edilgen olmak üzere)
  
  facio, facere, feci, factum (yapmak)
  cupio, cupere, cupivi, cupitum (istemek)
  iacio, iacere, ieci, iactum (fırlatmak)
  accipio, accipere, accepi, acceptum (kabul etmek)
  conficio, conficere, confeci, confectum (bitirmek)
  interficio, `interficere`, interfeci, interfectum (öldürmek)
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  4. konjugasyon
  örnek fiilin mastar hâli: audire (işitmek)
  birinci tekil şahıs: audio
  perfect etken kök: audivi
  perfect edilgen kök: auditus
  
  güzel haber: 3. konjugasyon i-stemler için olan kurallar 4. konjugasyonda da geçerli.
  
  gruba ait olan bazı diğer fiiller:(birinci tekil, mastar, perfect etken, perfect edilgen olmak üzere)
  
  dormio, dormire, dormivi, dormitum (uyumak)
  munio, munire, munivi, munitum (inşa etmek)
  venio, venire, veni, ventum (gelmek)
  pervenio, pervenire, perveni, perventum (varmak)
  invenio, invenire, inveni, inventum (bulmak)
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  tebrikler, artık veni, vidi, vici diyebilirsiniz.^* venio 4., video 2., vinco 3. konjugasyondan.
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  düzensiz fiiller:
  burada sum (olmak) ve possum (muktedir olmak) dan bahsedeceğiz. ingilizce'deki karşılıklarıyla açıklamak daha mantıklı, sum; "to be" ye, possum ise "to be able" a karşılık geliyor.
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, sum:
  ben: sum - eram - ero - fui - fueram - fuero
  sen: es - eras - eris - fuisti - fueras - fueris
  o: est - erat - erit - fuit - fuerat - fuerit
  biz: sumus - eramus - erimus - fuimus - fueramus - fuerimus
  siz: estis - eratis - eritis - fuistis - fueratis - fueritis
  onlar: sunt - erant - erunt - fuerunt - fuerant - fuerint
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, possum:
  ben: possum - poteram - potero - potui - potueram - potuero
  sen: potes - poteras - poteris - potuisti - potueras - potueris
  o: potest - poterat - poterit - potuit - potuerat - potuerit
  biz: possumus - poteramus - poterimus - potuimus - potueramus - potuerimus
  siz: potestis - poteratis - poteritis - potuistis - potueratis - potueritis
  onlar: possunt - poterant - poterint - potuerunt - potuerant - potuerint
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  zamirler:
  latince'de kişilik zamirlerine her zaman ihtiyaç duyulmaz, zaten çekimler var. yani porto (taşıyorum) veya portas (taşıyorsun) demek yeterli, ego porto veya tu porto demeye gerek yok.
  
  zamirlerin hâllere göre çekimi:
  
  ____ben__sen__o(m)_ o(f)_o(n)
  no:_ego___tu____is___ea__id_
  ge:_mei___tui___ejus_ejus_ejus
  da:_mihi__tibi___ei___ei___ei_
  ak:_me___te__eum__eam__id_
  ab:_me___te___eo___ea___eo_
  
  (ego & id = ben & o)
  
  ______biz__________siz____
  no:_nos____________vos___
  ge:_nostri(strum)_vestri(strum)
  da:_nobis________vobis____
  ak:_nos__________vos______
  ab:_nobis________vobis_____
  
  ____onlar(m)___(f)____(n)___
  no:_ei________eae____ea___
  ge:_eorum___earum__eorum_
  da:_eis_______eis____eis____
  ak:_eos______eas____ea____
  ab:_eis_______eis____eis____
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  işaret zamirleri:
  is (m)- ea (f) - id (n) : kişilik zamirlerinde de gördüğümüz bu sözcükleri aynı zamanda işaret zamiri olarak da kullanabiliriz.
  
  diğerleri:
  hic (m)- haec (f) - hoc (n) (yakındakiler için)
  ille (m)- illa (f) - illud (n) (uzaktakiler için)
  
  örnek:
  illa puella: o kız. (uzakta)
  
  burada da hâle göre çekimlenme, önceki tablolarla paraleldir. mesela hoc, çoğul ablatiflerde eis almaz da his olur, veya çoğul genitiflerde eorum veya earum almaz da horum ve haruma dönüşür. bir kez bakılırsa gerisi sezgisel olarak çıkartılabilir.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  kim/hangi: (bağlaç olarak, ingilizce'deki who / which gibi)
  
  tekil:
  _____m___ f____n___
  no:_qui__quae_quod
  ge:_cuius_cuius_cuius
  da:_cui___cui__cui__
  ak:_quem_quam_quod
  ab:_quo___qua__quod
  
  çoğul:
  _____m______f_____n____
  no:__qui__quae___quae__
  g:_quorum_quarum_quorum
  da:quibus_quibus_quibus_
  ak:_quos__quas___quae__
  ab:_quibus_quibus_quibus
  
  soru zamiri "kim": quis?
  
  tekil:
  _____m & f____n___
  no:___quis___quid__
  ge:___cuius__cuius__
  da:___cui____cui____
  ak:___quem__quid__
  ab:___quo____quo__
  
  çoğulu, bağlaç olarak kullanılan ile tamamen aynı.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  edatlar :
  edatlarla; ablatif veya akusatif hâllerde karşılaşırız. yanlarına kullanıldıkları hâlleri de yazmakta fayda olacaktır.
  
  ex: dışında. hâl: ablatif.
  ab: -dan. hâl: ablatif.
  de: -ile ilgili. hâl: ablatif.
  
  post: sonra. hâl: akusatif.
  ante : önce. hâl: akusatif
  ad : -e doğru. hâl: akusatif.
  cum: ile, beraber. hâl: akusatif.
  sine: -siz, olmadan.hâl: akusatif.
  trans : karşısında. hâl: akusatif.
  inter : arasında. hâl: akusatif.
  per: aracılığıyla. hâl: akusatif.
  
  in: içinde, üzerinde. hâl: ablatif veya akusatif.
  sub: altında. hâl: ablatif veya akusatif.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  bağlaçlar:
  et: ve
  sed: ama
  at : ama
  aut: veya
  vel: veya
  cum: iken, -den beri, çünkü
  dum: iken, sürece
  si: - eğer
  usque: değin, -a kadar
  ut: süresince
  nec non: ve ayrıca
  atque : ve, ayrıca
  ac: ve
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  post scriptum: deklinasyonlarda yunanca sözcüklerin özel durumları ele alınmamıştır. isim, fiil, sıfat çekimlerinde istisnai olan veya olmayan çoğu durum göz ardı edilmiş, edatlar, bağlaçlar, zamirler fazlasıyla eksik yazılmış, sayıların lafı bile edilmemiştir.