leasing

• “liyzing” okuşunu keyif verir, lease’dir aslı... üstelik; işletmelerin, kurumların ihtiyaç duydukları sabit warlıkları, büsbütün parayı heba edip satın almak yerine bi finans şirketinden sözleşme yaparak kiralamalarıdır. kira süresi bittiğinde, kiracının, o warlığı satın alma hakkı wardır. türkiye’de en bilineni, en çok reklamlara çıkanı iktisat leasing’tir abi, bu işlere giren adamlardan artıq hayır gelmez, onnar kariyer uğruna mevta olmuşlardır.
• finansal kiralama kanunu geregi, minimum suresi dort yildir.
• (bkz: garanti leasing)
• leasing ile herhangi bir şey alındığında mülkiyet hakkı alınmaz sadece kullanım hakkı müşteriye verilir tabii sözleşme sonucunda taraflar anlaşarak süreyi uzatabilir.. leasing ile araba, makina vs.. alınır girişimci ruhu destekler..
• leasing tasınmaz bir malin uzun vadeli ve bir kira bedeli karsılıgında bir baskasına kullanılmak üzere devredilmesi anlamına gelsede zamanla icerigine tasınır mallarda girmis ve kavram genislemistir. bu sözlesmenin tarafları kiralayan, kiracı ve mal sahibidir. noter huzurunda yapılması gereken yazılı sekle tabi bir akittir. sözlesmedeki kira bedeli türk lirası veya döviz üzerinden degisken veya sabit olabilir.
• leasing yapan (kiracı) kişi veya şirkete lessee , kiralayan kuruma ise lessor denir...
• gayrimenkul kirası olan lease ile alakası yoktur. bu yüzden gayrimenkul kira sözleşmelerine "lease agreement", finansal kira sözleşmelerine ise "leasing agreement" denir.
  
  kişi, bir malı satın almak yerine bir finans kurumuna satın aldırır ve kendisi bunun kira bedellerini tamamen ödeyince o metaya sahip olur ve fakat leasing'in başından beri onu kullanma hakkına sahip olursa bir finansal kiralama vardır.
• bilgisayar makineleri ile fotokopi makinelerinin leasing anlasmalarina konu edilmesi oldukca ilginc bir uygulama alanina girer. bildigim kadariyla koc sirketler grubunda olan uygulamaya gore bilgisayar saticisi konumundaki arcelik , beko gibi holding sirketleri, diger holding sirketleri ile leasing anlasmasi imzalayarak, sirketlerin bilgisayarlarinin ihtiyaclarini ve bakimlarini karsilamaktadir. sirket bilgisayarlari yapilan anlasmaya gore belli bir yasin altinda, belli bir performansin altinda inememekte yapilan leasing ve hizmet sozlesmesi geregi sirketler arasi olaganustu bir sinerji yaratilmaktadir.
  
  boylece holding sirketleri son model, hizli bilgisayarlar kullanarak rakipleri karsisinda goreceli teknolojik ustunluk saglarken, bilgisayar saticisi sirketler de daimi musteri kazanmis olmaktatir.
  
  en guzeli ise para holding icinde kalmis, cepten cepe aktarilmis ve vergi avantaji saglanmistir.
  
  benzer anlasmalari xerox da yapmaktadir.
  (bkz: kazan kazan)
  (bkz: holding)
  (bkz: sinerji)
  (bkz: outsource)
• kdv oranıda %1 olarak tahsil edilir bu sistem ile alınan ürünlerde.
• is bu yazı 2005 bahar döneminde gytede finansal yönetim dersi için sunum olarak hazirlanmistir. sunulmuştur ve beğenilmiştir. leasingin avantajlarına da ders sırasında hocanın bi eki olmuştur. (son avantaj)
  
  1.0 giris
  kira süresi sonunda mülkiyet hakkinin kiraciya devredilip devredilmedigine bakilmaksizin, bir iktisadi kiymetin mülkiyetine sahip olmaktan kaynaklanan riskler ile yararlarin tamaminin veya tamamina yakininin belli bir dönemde bedel karsiligi kiraciya birakilmasi sonucunu doguran kiralamalar finansal kiralamadir. ayni iktisadi kiymete iliskin birden fazla sözlesme, ilave, tadil ve diger sözlesmelerin yapilmasi halinde tüm anlasmalar bir arada degerlendirilmelidir. (1) yatirim mallarinin satin alinmasi yerine, kiralanarak kullanilmasini saglayarak firmalarin isletme sermayelerini diger ihtiyaçlarinin karsilanmasinda kullanilmasi ile verimliligin ve karliligin artmasinda önemli rol üstlenir.(2)
  
  finansal kiralamadaki esas ayrim, kiralanan varligin kiralama sonucunda kiraciya kalip kalmayacaginda yatmaktadir.
  
  vuk kanununa göre asagida belirtilen kriterlerden birini veya daha fazlasini karsilayan kiralamalar finansal kiralama olarak kabul edilecektir:
  
  a) iktisadi kiymetin mülkiyetinin kira süresi sonunda kiraciya devredilmesi: iktisadi kiymetin mülkiyetinin kira süresi sonunda kiraciya devredilmesi: sözlesmede iktisadi kiymetin kiraciya devrine iliskin hüküm olmasi veya satim opsiyonu olmasi ve kiracinin yüksek bir olasilikla bu opsiyonu kullanacak olmasi halidir.
  
  b) kiraciya kira süresi sonunda iktisadi kiymeti rayiç bedelinden düsük bir bedelle satin alma hakkinin taninmis olmasi: sözlesmenin basinda kira süresi sonunda iktisadi kiymetin rayiç bedelinin alacagi degerin tam olarak tespiti dogal olarak zorluklar içermektedir. kira süresi sonunda iktisadi kiymetin alacagi rayiç bedel genel olarak enflasyon ve kiymetin amortismani dikkate alinarak hesaplanmaktadir. kira süresi sonunda kiracinin satin alma hakkini kullanacaginin büyük bir olasilikla tahmin edildigi durum tarif edilmektedir. (örnegin, x sirketi sahip oldugu ve sözlesme basindaki rayiç bedeli 50 milyar lira olan bir iktisadi kiymetini 5 yillik bir süre için y sirketine kiralasin. sözlesme basinda iktisadi kiymetin enflasyon ve amortismani dikkate alinarak sözlesme sonunda alacagi deger 5 milyar lira olarak tahmin edilsin. kiraci y sirketinin 5 yillik kira süresi sonunda iktisadi kiymeti 1 milyar liraya veya daha düsük bir degere satin alma hakki opsiyonu bulunsun. bu durumda kiraci sirket tarafindan kira süresi sonunda satin alma hakkinin kullanilacagi açiktir)
  
  c) kiralama süresinin iktisadi kiymetin ekonomik ömrünün %80'inden daha büyük bir bölümü kapsamasi: ekonomik ömür, bir iktisadi kiymetin ekonomik olarak kullanilabilecegi veya belli sayidaki üretimin elde edilebilecegi tahmin edilen dönemdir. (örnegin, iktisadi kiymetin ekonomik ömrü 10 yil, kiralama süresi 9 yil ise kiralama süresi ekonomik ömrün % 80'inden fazla oldugu için bu kiralama bir finansal kiralama olacaktir. kiraci iktisadi kiymetin ekonomik ömrünün önemli bir kismini (%80 veya daha fazlasi) kullanma hakkina sahip ise ayni zamanda iktisadi kiymetin ekonomik faydasinin önemli bir bölümünü elde etmekte ve ayni zamanda risklerine de maruz kalmaktadir. bazi iktisadi kiymetlerin ekonomik ömür nispetinin hesaplanmasinda oransal olarak ilk yillarinin son yillarina göre daha fazla ekonomik fayda saglayacagi göz önünde tutulabilir.)
  
  d) sözlesmeye göre yapilacak kira ödemelerinin bugünkü degerlerinin toplaminin iktisadi kiymetin rayiç bedelinin % 90'indan daha büyük bir degeri olusturmasi: kira ödemelerinin bugünkü degeri toplaminin iktisadi kiymetin sözlesme basindaki rayiç bedelinin % 90'indan büyük olmasi halinde kiralama finansal kiralamadir. (örnegin, kiralama baslangicinda iktisadi kiymetin rayiç bedeli 50 milyar lira ve kira ödemelerinin bugünkü degeri toplami 49 milyar lira ise bu bir finansal kiralamadir. çünkü, 49 milyar lira 50 milyar liranin %90'i olan 45 milyar liradan daha büyüktür.) (1)
  
  bu sartlardan birini veya daha fazlasini tasiyan kiralama sözlesmeleri kiralayanin finansal kiralama sirketi olup olmadigina bakilmaksizin finansal kiralama sayilir.(1)
  
  1.1 taraflar ve yükümlülükler
  kiralama sözlesmelerinde en az iki taraf bulunmaktadir:
  lessor : kiralama konusu varligin sahibi, kiraya veren
  lessee : kira ödemeleri yaparak varligin kullanim hakkini elde eden taraf, kiraci.(4)
  bir de araci kurum olarak çogunlukla finansal kiralama sirketleri taraflar arasinda bulunurlar. bu kuruluslar kiraladiklari varlik üzerinde fazla bilgi sahibi degillerdir. bu nedenle finansal kiralamalarda kiralanan varligin bakim ve onarimi tamamen kiraciya aittir. kiraci tarafindan kiraya verene ödenen kira bedelleri içine varligin bakim giderleri girmemektedir.
  
  finansal kiralama sözlesmeleri 3326 sayili finansal kiralama kanunu geregi 4 yildan kisa süreli olamaz. ancak hazine müstesarligi tarafindan belirlenen bazi sabit kiymetler için süre 2 yila kadar kisaltilabilir.(3)
  
  1.2 neler kiralanabilir?
  finansal kiralama kanunu'na göre her türlü tasinir ya da tasinmaz mal leasing konusu olabilir. ancak, patent hakki, fikri ve sinai haklar ile bilgisayar yazilimi gibi maddi olmayan konular için leasing yapilamamaktadir. öte yandan leasing konusu malin, bagimsiz ve üzerinden amortisman ayrilabilen bir özellik tasimasi gerekmektedir. buna göre hammadde ya da ara mali niteliginde bulunan ve kullanildiginda tüm özelliklerini yitiren mallar, leasing konusu yapilamamaktadir.
  
  leasing konusu mallara örnekler sunlardir;
  · tibbi cihazlar
  · bilgisayarlar ve diger bilgi islem üniteleri
  · santrallar ve haberlesme cihazlari
  · enerji tesisleri
  · kara nakil vasitalari
  · hava tasima araçlari
  · kuru yük gemileri, tanker ve diger deniz tasitlari
  · insaat makinalari, vinçler, is makinalari
  · matbaa makinalari
  · her türlü tezgah ve üretim makinalari
  · tekstil makinalari
  · komple fabrikalar
  · komple hastane, otel ve büro donanimlari (2)
  
  2.0 leasing çesitleri
  kiralama kavrami ile birbirinden farkli islemler tanimlanmaktadir. kiralanan varligin kullanim hakkini kiraciya kisa bir sure için devretme sözlesmesi de uzun vadede kiralanan varligin kiraciya devredilmesini saglayan sözlesmeler de kiralama kavrami içerisinde yer almaktadirlar. fakat süreç sonucunda devri öngören sözlesmeler esasinda bir finansman biçimidir. bu sebepten dolayi kiralama faaliyetleri iki grup altinda toplanabilir:
  
  2.1 hizmet veya isletme kiralamalari (operating leases)
  hizmet veya isletme kiralamalari kisa süreli kiralamalardir. kira sözlesmesinde kapsanan dönem kiralanan varligin ekonomik ömrünün büyük kismini kapsamaz. bu tür kiralamalara faaliyet ya da bakim kiralamalari da denmektedir çünkü kiraya veren kiraya verdigi malin finansmanindan baska, bakim ve onarimini da üstlenmis durumdadir. bu tip kiralamalara en çok verilen örnek ibm firmasidir. ayrica çesitli is kollarinda sirketleri bulunan büyük holdingler de bu yöntemi kullanmaktadir. örnegin holding bünyesindeki bilgisayar firmasi bütün holding sirketlerinin bilgisayar donanim ihtiyaçlarini karsilamakta böylece hem vergi avantajindan yararlanilmis hem de sermaye holding içinde kalmis olur. bu örnekte belirtilebilecek diger bir fayda ise saglanan bilgisayar donanimlarinin son teknoloji olmasindan dolayi kiralayan sirketin rakiplerinin (göreceli de olsa) önüne geçmesidir.
  
  kiralama süresi varligin ekonomik ömrünün tamamini kapsamadigindan, kira sözlesmesinin gerektirdigi kira ödemeleri toplami kiralanan varligin maliyet bedelinin tümünü karsilamamaktadir. varligin sözlesme bitiminde tekrar kiraya verilebilir olmasi kiraya veren maliyeti yeni kiralamalarla karsilamayi beklemektedir.
  
  bu tip kiralamalarin baska bir özelligi ise sözlesmenin kiralama dönemi bitmeden iptal edilebilme yetkisinin kiracida olmasidir. böylece kiraci teknolojik olarak eskime gibi nedenlerden kira sözlesmesini sonlandirir. böylece sözlesme kiraci üzerinde uzun vadeli bir yükümlülük yaratmamaktadir. kimi sözlesmelerde sözlesmenin iptali için belirli bir sure verilmekte, bu süre içinde iptal edilmezse sözlesmenin devami söz konusu olur. buna gore kiraci verilen deneme süresince varligi kullanabilir ve deneme süresi sonunda sözlesmeyi iptal edebilri. kiracinin, yatirimin ihtiyaçlarini karsilayip karsilamayacagini bilemedigi durumlarda, bu tür kiralamalarin kiraci için daha yararli olacagi açiktir.(4)
  
  2.2 finansal kiralamalar (financial leases)
  finansal kiralamalarda kiralama süresi daha uzundur. varligin ekonomik ömrünün önemli bi kismi süresince kullanildigi gibi, kiralama dönemi sinunda varligin bedelsiz olarak ya da nominal bir bedelle kiraciya devri söz konusu olabilir.
  
  finansal kiralamalarda kiraya verenler genellikle araci finansal kurumlardir. bu kuruluslar varlik üzerinde fazla bilgi sahibi olmadiklarindan, varligin bakimi ve onarimi tamamen kiraciya aittir.
  
  genellikle kiraci kiralayacagi varliga karar verdikten, satici firmayi bulup fiyat, teslim kosullari ve mala ait özellikle konusunda bir anlasma yaptiktan sonra, kiraya veren sirkete varligin satis fiyatini karsilamasi için basvurmaktadir. kiraya veren, kiracinin basvurusu üzerine devreye girmekte, çogu kez varligi görmeden finansmani saglamaktadir. varligin satici firmadan alinmasi, montaji, bakim ve onarimi tamamiyla kiraci firmanin sorumlulugundadir.
  
  bu anlasmalarda kiralama süresi boyunca kiraya verene ödenen kira bedellerini toplami, malin orjinal satinalma fiyatini karsilayabilecak degerde olmaktakiraya verenin masrafinin karsilanmasinin garanti altina alinabilmesi için bu tür kiralamalar genellikle feshedilemezler. kiralama anlasmasinin sure bitiminden once feshedilebilmesi için kiracinin kiraya verenin masraflarini karsilamasi gerekmektedir.
  
  finansal kiralamalar kiraci firmalarin uzun vadeli bir yükümlülük altina girmesine neden olurlar. bu nedenle dikkatli davranmak zorunluluktur. kiralanan varligin uzun dönemli kullanimini planlayan firmalar için finansal kiralamalar daha yararli olmaktadir. (4)
  
  2.3 satip geri kiralama
  sabit varliklarin uzun süreli kiralama sarti ile satilislari, henüz ülkemizde uygulanmasa da, batida yaygin bir sekilde uygulanan bir finansman yöntemidir. firmalar vergiden kaçinmak için tamamiyla amorti edilmis sabit varliklarini paravan firmalara düsük bir bedelle satmis ve sonra geri kiralamis görünerek, kira bedelini vergiden düsmektedirler. (4)
  
  3.0 leasingin avantajlari ve dezavantajlari
  3.1 avantajlar
  tüm dünyada yatirimlarin orta vadeli finansmaninda yaygin olarak kullanilan leasing özellikle enflasyonist ekonomilerde kuruluslarin her geçen gün artan isletme sermayesi ihtiyaçlarini karsilamada alternatif finansman yöntemlerine karsi avantajlar saglar:
  
  a) leasing, yatirim maliyetlerini önemli ölçüde azaltir.
  b) leasing, projelerin %100'ünü finanse edebilir böylece özkaynaklarin, nakitlerin harcanmasi söz konusu olmaz. böylelikle özkaynak ve kredi hacmi daralmaz, ayni zamanda bilanço ve mali rasyolara olumlu yansir.
  c) leasing sayesinde aktiflerin devir hizi arttigindan firma daha iyi kazanç gücü elde eder, ayrica kiralamadan dolayi daha az bir finansman riskine maruz kalir.
  d) leasing ile kiralama süresi ve kira ödemelerinin degismezliginin yarattigi güven ortami yakalanir enflasyona karsi bir önlem alinmis olur.
  e) leasingin teknolojik eskimeye karsi korumasi özellikle kisa dönemli kiralamalar için geçerli bir avantajdir.
  f) kiraci firmalar, tesvikli yatirimlari için için leasing sirketini tesvikten yararlandirabilir dolayisi ile tesvigini kullanabilir.
  g) kira ödemeleri firmanin ödeme gücü ve nakit akisi dikkate alinarak esnek bir biçimde ayarlanabilir.
  h) çesitli nedenlerden dolayi leasing, bir firmanin orta veya uzun vadeli yatirimlari için fon saglamasinda tek yol olabilir. örnegin yeni kurulmus, piyasada pek taninmayan küçük bir firma için kredi bulmak güçtür. fakat leasing sirketleri için kiralama islemlerinin riski bankalara gore daha azdir. bunun sebebi kiracinin sözlesmeye uy(a)mamasi durumunda varligin geri alinabilir olmasidir.
  i) kiralanacak varlik ithal edilecekse, ithalat ve gümrük gibi islemler finansal kiralama firmalari tarafindan yapilacagindan kiraci bu islemlerle ilgilenecek nitelikli eleman istihdamina gerek duymayacaktir.
  j) leasing, kanunlarin çevresinde dolasmak için de kullanilabilir. örnegin yabamcilarin mülk sahibi olmasina izin verilmeyen ülkelerde bulunan yabancilar için. (5)
  k) normalde % 18 olan kdv orani, leasing'de leasing yoluyla kiralanan yatirim mallarinda % 1'e, ticari araç alimlarinda % 8'e düsmektedir. böylece düsük kdv ödenir. (2,3,4)
  l) kurumlar vergisinde avantaj sağlar.
  
  3.2 dezavantajlar
  finansal kiralama, bir çok avantajinin yani sira kimi dezavantajlara da sahiptir:
  
  a) leasing, kiraci açisindan pahali bir yoldur ve firmada özsermaye birkimini engeller
  b) kimi ülkelerde kiraci firmaya hizlandirilmis amortismanlar ve tesvik tedbirlerinden yararlanma imkani verilmez; finansal kiralama tesvik kapsami içine alinmaz.
  c) leasing, kiralanan varligin kullanilmasi açisindan çesitli kisitlamalar getirebilmektedir.
  
  bunlarin disinda satinalma ile finansal kiralama karsilastirildiginda kiraci firma için kalinti degeri yüksek olan varliklarin satinalinmasi, kiralama alternatifine gore daha avantajli sayilabilir. özellikle enflasyon dönemlerinde, sabit varliklardaki sürekli deger artisi satinalma alternatifini avantajli kilar. (4)
  
  4.0 kiralamanin ekonomik açidan degeri
  kiralamanin ekonomik açidan analizi gerek kiraya veren firma, gerekse kiraci firma açisindan yapilabilir. yapilacak hesaplar satinalma, borçlanarak satinalma ve kiralama alternatiflerinin diurumlarini ortaya çikartir. en uygun yol alternatiflerin karsilastirmalariyla seçilebilir.
  
  çesitli örnekler üzerinde çalisilmasi sonucunda ortaya su çikar: rekabetçi finansman piyasalarinda bir varligin firma için ister kiralanmasi, isterse satinalinmasi alternatifleri arasinda avantaj açisindan hiçbir fark yoktur. ancak sözkonusu piyasalardaki bazi düzensizlikler ve bilgi noksanliklari kiralama kosullarini satin almaya nazaran daha avantajli bir duruma sokmakta, ya da bunun tersi olmaktadir (4)
  
  kaynaklar
  1- vergi usul kanunu, http://www.academicdb.com/finansal_kiralama_12334/
  2- http://www.fider.org.tr/
  3- http://www.kosgeb.gov.tr/…lgibankasi/27/leasing.doc
  4- finansal yönetim, prof. dr. metin türko, alfa yayinlari, istanbul, 2002
  5- http://www.financeprofessor.com/…tes/leasenotes.htm